Ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν (ή Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν) (Ludwig Josef Johann Wittgenstein, 26 Απριλίου 1889 - 29 Απριλίου 1951) ήταν Αυστριακός σύγχρονος φιλόσοφος, με σημαντική συνεισφορά στον τομέα της αναλυτικής φιλοσοφίας και της λογικής.
Θεωρείται ένας από τους πλέον επιδραστικούς φιλοσόφους, του οποίου το
έργο διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης του 20ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της ζωής του δημοσίευσε μόλις μία φιλοσοφική διατριβή, το Tractatus Logico-Philosophicus, αν και πολλές δευτερογενείς δημοσιεύσεις και αναλύσεις γύρω από το έργο του καταγράφονται μέχρι σήμερα.
Βιογραφία
Ο Βιτγκενστάιν γεννήθηκε στη
Βιέννη τον Απρίλιο του
1889.
Ήταν το όγδοο και τελευταίο παιδί για μία από τις πλέον εύπορες και
αξιοσέβαστες οικογένειες της Βιέννης των Αψβούργων. Ωστόσο, το όνομα
Βιτγκενστάιν
της ανήκε στην πραγματικότητα μόνο κατά τις τελευταίες τρεις γενιές. Ο
προπάππος του Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, που εργαζόταν ως διαχειριστής της
κτηματικής περιουσίας της γερμανικής αριστοκρατικής οικογένειας των
Seyn-Wittgenstein, υιοθέτησε το όνομα αυτό όταν το
1808 ο Ναπολέων υποχρέωσε τους Εβραίους να αποκτήσουν και ένα δεύτερο επώνυμο. Αν και
εβραϊκής καταγωγής,
η οικογένεια Βιτγκενστάιν δεν θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί τμήμα
της εβραϊκής κοινότητας, καθώς αφομοιώθηκε με την μεσαία τάξη της
Βιέννης ενώ παράλληλα διέθετε μία καθαρά
γερμανική
κουλτούρα. Ο πατέρας του, ο Καρλ Βιτγκενστάιν, ήταν ένας από τους
σημαντικότερους βιομηχάνους σε ολόκληρη την αυστρο-ουγγρική αυτοκρατορία
της εποχής και η οικογένειά του βρισκόταν στο κέντρο της πολιτισμικής
ζωής της Βιέννης, σε μία ιδιαίτερη μάλιστα ιστορική περίοδο γέννησης
αρκετών πνευματικών και πολιτισμικών κινημάτων, στα τέλη του
19ου αιώνα.
Νεανικά χρόνια
Ο Βιτγκενστάιν γαλουχήθηκε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου τα
περισσότερα μέλη της οικογένειας διέθεταν κάποια ιδιαίτερη πνευματική ή
καλλιτεχνική κλίση. Ο πατέρας του, όταν εγκατέλειψε τον επιχειρηματικό
χώρο, μετατράπηκε σε μαικήνα των εικαστικών τεχνών, ενώ η οικογένεια του
είχε στενές σχέσεις με σημαντικούς μουσικούς όπως τον
Μπραμς και τον
Μάλερ. Ο αδελφός του, Πάουλ Βιτγκενστάιν, ήταν επίσης σημαντικός πιανίστας. Ο ίδιος δεν έδειξε κάποιο πρώιμο εικαστικό ή
μουσικό
ταλέντο αλλά ούτε και κάποια άλλη ιδιαίτερη κλίση πέρα από την
ενεργητικότητα και επιδεξιότητά του. Ήδη σε νεαρή ηλικία, βίωσε την
αυτοκτονία δύο αδελφών του, του Χανς και του Ρούντολφ. Συνολικά τρία από
τα τέσσερα αδέλφια του αυτοκτόνησαν, γεγονός που αποδίδεται εν μέρει
στις υψηλές προσδοκίες που καλλιεργούσε ο πατέρας τους καθώς και τις
πιέσεις του να αναλάβουν τις επιχειρήσεις της οικογένειας. Ο Λούντβιχ
Βιτγκενστάιν δεν έδειξε ωστόσο δείγματα ανάλογης αυτοκαταστροφικής
τάσης.
Μέχρι το
1903
ο Βιτγκενστάιν λάμβανε μαθήματα κατ' οίκον. Έχοντας δώσει την εικόνα
πως διέθετε το ταλέντο του μηχανικού, φοίτησε αργότερα στην τεχνική
σχολή (γυμνάσιο) Realschule στο
Λιντς, περνώντας με επιτυχία τις αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις. Την ίδια περίοδο, μαθήτευε στην ίδια σχολή και ο
Αδόλφος Χίτλερ, ωστόσο δεν θεωρείται πως οι δύο άνδρες είχαν οποιαδήποτε επαφή μεταξύ τους.
Οι μαθητικές επιδόσεις του Βιτγκενστάιν μπορούν να χαρακτηριστούν
μέτριες ή κακές, όπως αποδεικνύουν οι μαθητικοί του έλεγχοι. Αποφοίτησε
το
1906 και αμέσως μετά ξεκίνησε σπουδές μηχανολόγου, στην
Technische Hochschule στο
Βερολίνο. Για τα δύο χρόνια που σπούδασε εκεί δεν διαθέτουμε πολλές πληροφορίες. Έλαβε τελικά το δίπλωμά του στις
5 Μαΐου του
1908. Παρά το γεγονός πως σε ολόκληρη αυτή την χρονική περίοδο ο Βιτγκενστάιν παρουσιάζει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη
φιλοσοφία, φαίνεται πως επικράτησε η επιθυμία του πατέρα του ώστε αμέσως μετά το Βερολίνο, ξεκίνησε στο πανεπιστήμιο του
Μάντσεστερ σπουδές αεροναυπηγού.
Σπουδές στο Μάντσεστερ
Οι πρώτες του έρευνες, αφορούσαν στην κατασκευή χαρταετών για τον μετεωρολογικό σταθμό
Kite Flying Upper Atmosphere Station. Το φθινόπωρο του
1908,
ο Βιτγκενστάιν γράφτηκε στο τμήμα Μηχανικών του πανεπιστημίου ως
ερευνητής φοιτητής. Στα πλαίσια των ερευνών του, άρχισε να εστιάζει το
ενδιαφέρον του στα
μαθηματικά,
πέρα από αεροναυτικές εφαρμογές, ενώ είναι γνωστό πως παρακολουθούσε
τις διαλέξεις του J.E. Littlewood για τη θεωρία της μαθηματικής
ανάλυσης. Την ίδια εποχή ήρθε σε επαφή και με το έργο του
Μπέρτραντ Ράσσελ,
The Principles of Mathematics (
Οι Αρχές των Μαθηματικών) καθώς και με το βιβλίο του Gottlob Frege
Grundgesetze.
Παρά την εντατική ενασχόλησή του με τη φιλοσοφία των μαθηματικών, ο Βιτγκενστάιν συνέχισε παράλληλα τις σπουδές του στην
αεροναυπηγική,
ολοκληρώνοντας μάλιστα τα σχέδια για την κατασκευή ενός κινητήρα
αεροπλάνου. Η ιδέα του αποδείχθηκε αδύνατο να εφαρμοστεί τελικά στα
αεροπλάνα, ωστόσο αργότερα χρησιμοποιήθηκε κατά την διάρκεια του
Β' Παγκοσμίου πολέμου
στο σχεδιασμό ελικοπτέρων. Στο δεύτερο έτος σπουδών του στράφηκε στη
δημιουργία βελτιώσεων στις έλικες των αεροκινητήρων. Για τα σχέδιά του,
ζήτησε επίσης κατοχύρωση της ευρεσιτεχνίας του, την οποία έλαβε τελικά
το
1911. Παρά την υποτροφία του στο
Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, ο Βιτγκενστάιν αποφάσισε οριστικά την στροφή του προς τη φιλοσοφία. Το καλοκαίρι του
1911, επισκέφτηκε τον Frege, ο οποίος τον συμβούλευσε να αρχίσει σπουδές κοντά στον
Μπέρτραντ Ράσσελ, που τότε δίδασκε στο
Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.
Συνεργασία με τον Ράσσελ