ΔΙΑΝΟΕΙΣΘΕ ΤΙ ΑΠΕΓΙΝΑΝ ΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ!

του Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη επιτ. Δικηγόρου – Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών
Πνευματικούς ανθρώπους , ή διανοούμενους χαρακτηρίζουμε εκείνους που ασχολούνται με τα πνευματικά ζητήματα της εποχής τους, τα μελετούν από διάφορες οπτικές γωνίες και αποτελούν την πνευματική πρωτοπορία στον τόπο τους. Πιο απλουστευμένα μπορούμε να αποκαλούμαι έτσι γενικά, τους ανθρώπους των γραμμάτων των τεχνών και των επιστημών.
Πιο εξειδικευμένα προσωπικά μπορώ να χαρακτηρίσω πνευματικό άνθρωπο ή διανοούμενο, τον επιτυχημένο εργάτη του πνεύματος, που έχει συνέπεια στην πνευματική αναζήτηση της αληθείας. Να διαθέτει καλλιέργεια κι ευαισθησία, να πονάει το συνάνθρωπο, να συμπάσχει μαζί του, να παρεμβαίνει στα κοινά, να ελέγχει την εξουσία, να ενθαρρύνει τα θετικά και να εναντιώνεται στα κακώς κατά κοινή ομολογία συμβαίνοντα. Να μην είναι στρατευμένος κομματικά έτσι που οι κομματικές του απόψεις να αμβλύνουν ενδεχομένως το λειτουργικό του ως πνευματικού ανθρώπου ρόλο του. Και τέλος να διαθέτει ήθος και συνέπεια βίου.
Όλοι οι πολίτες ενός κράτους κατά το σύνταγμα της χώρας έχουν τα ίδια δικαιώματα ευθύνες και υποχρεώσεις. Όμως θεωρώ πως οι πνευματικοί άνθρωποι οι διανοούμενοι της χώρας έχουν μεγαλύτερες ευθύνες με βάση τις γνώσεις τους στο αυξημένο αίσθημα ευθύνης που διαθέτουν και την κρίση τους.
Ο Ζάν Πώλ Σαρτρ στο ζήτημα της ευθύνης των πνευματικών ανθρώπων των διανοουμένων, των λογοτεχνών έγραψε αξιόλογες σελίδες στο έργο του.
Ο συγγραφέας του «Είναι και του μηδενός» Αισθάνεται ηθική στενοχώρια βλέποντας ναρκωμένο τον άνθρωπο των γραμμάτων ξένον, αμέτοχο σε όσα συμβαίνουν, χωρίς εκρήξεις χωρίς επεμβάσεις στα γεγονότα, χωρίς δραστικές ετοιμότητες. Θεωρεί πως οφείλει να αναλάβει ένα ρόλο ηθικά υπεύθυνο μέσα στην κίνηση που παρόντος μέσα στην τρεχάμενη ζωή.
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος σε σχετικό ερώτημα απάντησε :Έχει μια ηθική δέσμευση πάντοτε ο πνευματικός άνθρωπος, να είναι απόλυτα ειλικρινής και συνεπής προς ότι πιστεύει και με θάρρος αγωνίζεται αλλά και με ευπρέπεια-όπως ταιριάζει σε εκείνον που χρέος του ηθικό θεωρεί να τιμά τον «Άνθρωπο» τόσο στο πρόσωπο το δικό του όσο και στο πρόσωπο των άλλων. Η ανειλικρίνεια η ασυνέπεια,η δειλία, ο καιροσκοπισμός η αναξιοπρέπεια και τα παρόμοια δεν συμβιβάζονται με το ύφος ζωής του «πνευματικού ανθρώπου».
Ο Κώστας Βάρναλης σημειώνει: Ο αληθινός πνευματικός άνθρωπος μπαίνει επί κεφαλής της φάλαγγος των αγωνιστών του Έθνους. Δεν στέκει μακριά θεωρός του αγώνα. Τώρα κι όχι αύριο. Όποιος παρασταίνει τον ανεξάρτητο, τον αμέτοχο, τον ουδέτερο είναι συνεργός της βίας, «Ο μη ών μετ’ εμού κατ’ εμού εστίν» (Χριστός). Άμα βλέπεις τη μάνα σου να την σφάζουν και λες: «Δεν ανακατεύομαι» είσαι με το μέρος του δημίου»
Ο Νικηφόρος Βρεττάκος σημειώνει για την ευθύνη του πνευματικού ανθρώπου:
«Νομίζω πώς πρώτο χρέος του πνευματικού ανθρώπου είναι η θέση απέναντι στην κοινωνία και στις εκδηλώσεις της, γιατί πνεύμα σε τελευταία ανάλυση θα ειπεί γνώση ,ευθύνη, ήθος.»
Σήμερα σ’ αυτή τη λεηλασία, στη βεβήλωση των οσίων και των ιερών, το ποδοπάτημα κάθε αξίας, κάθε αξιοπρέπειας και σοβαρότητας μάταια περιμένει ο λαός μας την παρουσία και διαμαρτυρία των πνευματικών ανθρώπων, των διανοουμένων.
Που είναι άραγε οι θαρραλέες και δυναμικές φωνές των διανοουμένων να καταγγείλουν να στηλιτεύσουν με τα μελανότερα χρώματα τις διάφορες ασχήμιες και απαράδεκτες συμπεριφορές που διαπράττονται σε βάρος του ανυπεράσπιστου Ελληνικού Λαού.
Δυστυχώς στην εποχή μας απουσιάζουν μορφές που στο παρελθόν ζυμώνονταν οργανικά με τη ζωή του λαού μας, όπως Κοραής, Σολωμός, Αλέξανδρος Σούτσος, Αλέξανδρος Ραγκαβής, Λασκαράτος, Βαλαωρίτης, Πολυλάς, Παράσχος, Ροΐδης, Μαβίλης, Παλαμάς, Κ. Χατζόπουλος, Ίων Δραγούμης, Περικλής Γιαννόπουλος, Σικελιανός για να αναφερθούμε σε μορφές που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ιστορία της πατρίδας μας.
Διανοείσθε τι έγιναν σήμερα οι διανοούμενοι; Δυστυχώς με λύπη μου θα απαντήσω πως αυτομόλησαν .Έφυγαν από το στρατόπεδο του λαού και συμμάχησαν με τους δυνάστες του. Όσοι είχαν την τύχη να διαβάσουν μια έκκληση τριάντα δύο(32) διανοουμένων με τον τίτλο «Τολμήστε» θα συμφωνούσαν με την απάντηση.
Δυστυχώς η ιστορία μας επαναλαμβάνεται. Το κείμενο εκείνο υπήρξε ένα μνημείο δουλικότητας. Μ’ αυτό το κείμενο απεμπολήθηκε και το τελευταίο ίχνος ανεξαρτησίας. Η έκκληση αυτή των «διανοουμένων» ήλθε να σφίξει ακόμη πιο δυνατά τη θηλιά στο πολιτικό σύστημα για να συναινέσει σε μια σειρά άκρως νεοφιλελεύθερων αποφάσεων να δεχθεί ο λαός το κουτσούρεμα των μισθών και των συντάξεων, την απόλύση των δημοσίων υπαλλήλων, τη συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, την κατάργηση των νοσηλευτικών μονάδων, και το ξεπούλημα δημοσίων επιχειρήσεων. Ζήτησαν να πειθαρχήσει ο λαός μας στα κελεύσματα των δανειστών μας.
Λυπάμαι που πριν λίγες μέρες δημόσια δήλωσα πως εάν έτσι είναι οι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας μου, αποποιούμαι τον χαρακτηρισμό…

votegreece

Η στενόχωρη νέα επιστημονική ανακάλυψη για τον εγκέφαλο

Ξεχάστε το όνειρο ότι η εκπαίδευση, οι επιστημονικές αποδείξεις η ακόμα η λογική σκέψη μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους ώστε να αποφασίζουν καλύτερα.

Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Yale, Dan Kahan ολοκλήρωσε τη συγγραφή επιστημονικής μελέτης ("Motivated Numeracy and Enlightened Self-Government") στην οποία διερεύνησε την επίδραση της ενασχόλησης με τα πολιτικά στην ικανότητα συλλογισμού. Ούτε λίγο ούτε πολύ, στη συγκεκριμένη εργασία διαφαίνεται ότι η ενασχόληση με την πολιτική μπορεί να βάλει τρικλοποδιά στην μαθηματική λογική που έχει κάποιος.
Ο Kahan έκανε κάποια εφευρετικά πειράματα που αφορούσαν στην επίδραση του πολιτικού πάθους στην ικανότητα των ανθρώπων να σκεφτούν καθαρά. Τα αποτελέσματα της μελέτης συνηγορούν στο ότι ο κομματισμός μπορεί να εξασθενίσει τις πολύ βασικές ικανότητες συλλογισμού. Άνθρωποι που κατά τα άλλα είναι πολύ καλοί στα μαθηματικά μπορεί να αποτύχουν εντελώς σε ένα πρόβλημα το οποίο σε διαφορετικές συνθήκες θα έλυναν, απλά επειδή το να δώσουν τη σωστή απάντηση έρχεται σε αντίθεση με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.

Η Επιταχυνόμενη Διαστολή του Σύμπαντος και η Σκοτεινή Ενεργεια

Από τις αρχές του τρέχοντος μηνός μία καταπληκτικής ανάλυσης φωτογραφική μηχανή 570 megapixels αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων, που έχει τοποθετηθεί στο τηλεσκόπιο τεσσάρων μέτρων Blanco στο Cerro Tololo της Χιλής, ξεκίνησε να καταγράφει τον νυχτερινό ουρανό του Νότιου ημισφαίριου, κάτι που θα συνεχιστεί για τα επόμενα πέντε χρόνια. 

Διονύσης Π. Σιμόπουλος – Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου
 Αλέξης Α. Δεληβοριάς – Αστρονόμος Ευγενιδείου Πλανηταρίου

Κάθε φωτογραφία καταγράφει 100.000 γαλαξίες, ενώ στο τέλος του προγράμματος θα έχουν καταγραφεί συνολικά 300 εκατομμύρια γαλαξίες και 4.000 σουπερνόβα εκρήξεις. Στο τέλος αυτής της προσπάθειας 200 ερευνητών, από 23 ερευνητικά κέντρα έξη χωρών, θα έχει δημιουργηθεί μία εντυπωσιακή κοσμική ταινία που θα μας ξεναγεί στα 13,82 δισεκατομμύρια χρόνια της εξελικτικής πορείας του Σύμπαντος. 




Στην ταινία αυτή θα βρίσκεται η απάντηση σε ένα από τα πιο πολύπλοκα και ενδιαφέροντα κοσμολογικά προβλήματα που εντοπίστηκε μόλις πριν από 15 περίπου χρόνια. Πρόκειται για το περίφημο πρόβλημα της επονομαζόμενης «σκοτεινής ενέργειας» που αποτελεί το 68,3% των συστατικών του Σύμπαντος και η οποία τα τελευταία 6,5 δισεκατομμύρια χρόνια υποχρεώνει το Σύμπαν να διαστέλλεται επιταχυνόμενο. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Οι περισσότεροι επιστήμονες, μέχρι τα τέλη σχεδόν του περασμένου αιώνα, θεωρούσαν ότι η διαστολή του Σύμπαντος επιβραδύνεται, κάτι που θεωρούνταν απολύτως φυσιολογικό, αφού σ’ αυτές τις κολοσσιαίες κοσμικές κλίμακες η βαρύτητα είναι εκείνη η φυσική αλληλεπίδραση που υπερισχύει. Και καθώς η βαρύτητα είναι πάντα ελκτική, από τη στιγμή της δημιουργίας του και μετά, από τη στιγμή δηλαδή που η Μεγάλη Έκρηξη γέννησε τον ίδιο το χώρο και το χρόνο, η διαστολή του επιβραδύνεται. Γι’ αυτό, όταν ξεκίνησε στα 1987 το διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα Supernova Cosmology Project, ο βασικός του στόχος ήταν να υπολογίσει, μέσα από την ανίχνευση συγκεκριμένων σουπερνόβα εκρήξεων, αυτόν ακριβώς το ρυθμό επιβράδυνσης της διαστολής του. 

Λίγα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1995, μία δεύτερη ερευνητική ομάδα, η High Z Supernova Team, μπήκε στο παιχνίδι. Τα αποτελέσματα των δύο ερευνητικών ομάδων που ανακοινώθηκαν επίσημα τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 1998 άφησαν τη διεθνή επιστημονική κοινότητα «με το στόμα ανοιχτό»! Γιατί η ανάλυση των δεδομένων, αντί απλά να οδηγήσει στον υπολογισμό του ρυθμού επιβράδυνσης της διαστολής του Σύμπαντος με περισσότερη ακρίβεια, όπως όλοι περίμεναν, οδήγησε τους ερευνητές στο ακριβώς αντίθετο, στο συμπέρασμα δηλαδή ότι η διαστολή του Σύμπαντος επιταχύνεται!

Τι σχήμα έχει το Σύμπαν;

ESA and the Planck Collaboration/Alan Stonebraker

Με βάση νέες έρευνες, υπάρχουν ενδείξεις πως ίσως το σύμπαν να είναι αρνητικά κυρτωμένο, έχοντας σχήμα ενός υπερβολοειδούς που μοιάζει με σαμάρι.

Ένα από τα ανοιχτά προβλήματα της κοσμολογίας  είναι η γεωμετρία του Σύμπαντος, και συγκεκριμένα εάν είναι επίπεδο, ή εάν έχει θετική ή αρνητική κυρτότητα. Συνδεδεμένο με το παραπάνω ερώτημα είναι και το σχήμα που θα έχει το Σύμπαν: επίπεδο όπου θα ισχύει το Πυθαγόρειο θεώρημα, κλειστό όπως μία σφαίρα, ή ανοικτό όπως ένα υπερβολοειδές.
Αν και οι παρατηρήσεις συγκλίνουν προς ένα επίπεδο Σύμπαν, υπάρχει ένα μικρό περιθώριο και για τις άλλες δύο εκδοχές. Με βάση νέες έρευνες και αναπάντεχα ευρήματα, υπάρχουν ενδείξεις πως ίσως το σύμπαν να είναι αρνητικά κυρτωμένο, έχοντας σχήμα ενός υπερβολοειδούς που μοιάζει με σαμάρι.
Ερευνώντας την ακτινοβολία-απόηχο της Μεγάλης Έκρηξης, το Κοσμικό Μικροκυματικό Υπόβαθρο (Cosmic Microwave Background), η αμερικανική διαστημική αποστολή WMAP είχε επισημάνει το 2004 ένα αξιοσημείωτο γεγονός: υπήρχε διαφορά στις διακυμάνσεις της ακτινοβολίας αυτής στο βόρειο με το νότιο ημισφαίριου του ουρανού.
Κάτι τέτοιο ήταν τελείως αντίθετο με τις προβλέψεις, καθώς θεωρούμε, αν και δε γνωρίζουμε το λόγο, πως το Σύμπαν είναι ομογενές και ισότροπο, δηλαδή φαίνεται το ίδιο σε όποια κατεύθυνση και αν κοιτάξουμε.
Πέραν όμως αυτής της ομογένειας, υπάρχουν τοπικές μικρές διακυμάνσεις, στις οποίες και οφείλουμε την ύπαρξη μας: καθώς το Σύμπαν εξελισσόταν και διαστελλόταν σχηματίζονταν περιοχές που τοπικά επέτρεπαν τη δημιουργία δομών όπως οι γαλαξίες και μετέπειτα τα άστρα και οι πλανήτες.
Αυτές οι διακυμάνσεις ήταν και στο στόχαστρο της μελέτης του WMAP, το οποίο όμως είχε μετρήσει μια διαφορά της τάξης του 10% στις διακυμάνσεις της ακτινοβολίας υποβάθρου ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια του ουρανού.

Πώς χτίζεται το μίσος των γερμανών για την Ελλάδα. Του Γ. Δελαστίκ

Σοκ παθαίνει κάθε Έλληνας που διαβάζει το φύλλο της γερμανικής εφημερίδας Bild –την οποία, παρεμπιπτόντως, διαβάζουν και «ενημερώνονται» τουλάχιστον… δέκα (!) εκατομμύρια Γερμανοί κάθε μέρα, καθώς η ημερήσια κυκλοφορία της ξεπερνά τα τέσσερα εκατομμύρια αντίτυπα– της περασμένης Παρασκευής, την επομένη, δηλαδή, της επίσκεψης του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στην Αθήνα.
«Είναι εντελώς τρελοί τώρα αυτοί οι Έλληνες; Προσβολή εναντίον του Σόιμπλε στην Αθήνα. 100 εκατ. ευρώ έφερε στην Αθήνα ο υπουργός Οικονομικών Σόιμπλε, αλλά, παρ’ όλα αυτά, λοιδορήθηκε» αναφέρουν οι σοκαριστικοί τίτλοι της πρώτης σελίδας της εφημερίδας που διαμορφώνει τις συνειδήσεις εκατομμυρίων Γερμανών, ακριβώς πάνω από το λογότυπο της Bild, παραπέμποντας στη σελίδα 2.
Νέα γροθιά στο στομάχι επτάστηλος τίτλος του σχετικού ρεπορτάζ στη δεύτερη σελίδα: «100 εκατ. ευρώ στη βαλίτσα – Οι Έλληνες προσάγουν οι ανάκριση τον Σόιμπλε»!

Πώς χτίζεται το μίσος
Αξίζει να δούμε πώς ένα κατάπτυστο φύλλο με απίστευτη επιρροή στο γερμανικό πληθυσμό, μοναδική στην Ευρώπη και κατωτάτης υποστάθμης, συνεισφέρει τα μέγιστα στην οικοδόμηση του ανθελληνικού μίσους των Γερμανών.
«Αθήνα. Αυτός ήθελε να φέρει ένα σημάδι φιλίας – και οδηγήθηκε σε ανάκριση!» Έτσι αρχίζει το ρεπορτάζ της η Bild με μαύρα και υπογραμμισμένα με διαγράμμιση (!) στοιχεία, αναφερόμενη στην επίσκεψη του Σόιμπλε στην Αθήνα και στα 100 εκατ. ευρώ που υποτίθεται ότι θα δώσει η κρατική αναπτυξιακή τράπεζα KfW για ένα αναπτυξιακό ταμείο στην Ελλάδα. «Αντί όμως για ένα “ευχαριστώ”, από την Αθήνα ήρθε για μια ακόμη φορά μίσος και μοχθηρία!» συνεχίζει η εφημερίδα και πάλι με μαύρα γράμματα.
Αμέσως μετά συνεχίζει, με όλο το κείμενο που ακολουθεί υπογραμμισμένο με διαγράμμιση: «Η προσβολή: την ίδια στιγμή της συνάντησης του Σόιμπλε με τον Σαμαρά, μόνο εκατό μέτρα παρακάτω συναντάται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, με τον αριστερό πολιτικό Αλέξη Τσίπρα. Η απίστευτη απαίτηση και των δύο: η Γερμανία πρέπει να πληρώσει στους Έλληνες τουλάχιστον 108 δις ευρώ “αποζημιώσεων” για το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!»
Με μαύρα, κεφαλαία γράμματα μέσα το κείμενο η Bild γράφει: «ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΕΛΩΣ ΤΡΕΛΟΙ ΤΩΡΑ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;»

«Ως πότε θα τους ανεχόμαστε;»
Η γερμανική εφημερίδα αναφέρει τη δήλωση του Σόιμπλε ότι «το θέμα των αποζημιώσεων ξεκαθαρίστηκε μέσω της συμφωνίας του Λονδίνου για το χρέος [Σ.Σ. τη δεκαετία του 1950]» και συνεχίζει ακάθεκτη:

Οι τεχνολογίες που θα εξαφανιστούν σε μια 10ετία

Οι καιροί αλλάζουν πλέον γοργά, και τα πράγματα που είναι σήμερα επίκαιρα είναι αύριο καταδικασμένα να μπουν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

Νέες ιδέες και καινοτόμες τεχνολογίες αντικαθιστούν τα καθιερωμένα, κάνοντας το τοπίο σαφώς περίπλοκο.
Κι ενώ η βιομηχανία της τεχνολογίας κάνει ό,τι μπορεί για να εμφυσήσει μερικά χρόνια ζωής ακόμα στα προϊόντα της, είναι η αγορά που θα καθορίσει τι θα επιβιώσει και τι θα γίνει συλλεκτικό, σαν τις κασέτες VHS και τους δίσκους βινυλίου (που γνωρίζουν βέβαια πρόσφατα μια ανέλπιστη αναβίωση!).
Οι τεχνολογίες για τις οποίες θα κάνουμε λόγο δεν θα πάψουν να υπάρχουν μαγικά, θα συνεχίζουν να λειτουργούν ως εξιδανικευμένοι σχεδιασμοί ενός καλού παρελθόντος, δεν θα τις χρησιμοποιεί πάντως κανείς, εκτός φυσικά από τους λάτρεις του vintage και τους ειδικούς κάποιων τομέων δράσης.
Ας δούμε λοιπόν τις τεχνολογίες που δεν θα επιβιώσουν στο άμεσο υπερ-τεχνολογικό μας μέλλον…

• CD

Θα ξεκινήσουμε με τα εύκολα: τα CD είναι ήδη -σχεδόν- παρελθόν. Σαφώς και υπάρχουν, πότε τα χρησιμοποιήσατε όμως τελευταία φορά; Ο λόγος που συνεχίζουν να κυκλοφορούν είναι ότι η βιομηχανία της μουσικής δεν έχει βρει ακόμα μια λειτουργική εναλλακτική για να τα αντικαταστήσει. Στη θεωρία λοιπόν υπάρχουν, στην πράξη όμως κανείς μας δεν τα χρησιμοποιεί, κι αυτό γιατί ο τρόπος που καταναλώνουμε μουσική έχει ξεπεράσει τα CD (από downloads μέχρι και YouTube). Το μόνο που μένει τώρα να συμβεί είναι να αποδεχθούν οι δισκογραφικές ότι οι φυσικοί δίσκοι αποτελούν παρελθόν, πράγμα που δεν συμβαίνει συνήθως με βαρύγδουπες ανακοινώσεις, απλά συμβαίνει…

• Σταθερό τηλέφωνο

Ποιος περνάει σήμερα σταθερή γραμμή στο σπίτι του; Εντάξει, το κάνουμε ακόμα για τις ανάγκες του online κόσμου, αν δεν ήταν πάντως αυτή η «λεπτομέρεια», ποιος χρησιμοποιεί το σταθερό του; Εταιρίες μόνο και άνθρωποι πεισματάρηδες τεχνολογικά ή αθεράπευτα ρομαντικοί που δεν μπορούν να αποχαιρετίσουν το παλιό. Τώρα πλέον που όλοι μας έχουμε κινητά τηλέφωνα, τα σταθερά έχουν περιπέσει σε αχρηστία. Και κάτι ακόμα: δεν τα αποκαλούμε πια καν «κινητά», κάτι που δείχνει ότι το νέο γίνεται κοινός τόπος. Όπως άλλοτε με τα «ασύρματα» τηλέφωνα, που μετά έγιναν απλώς «τηλέφωνα». Είναι όμως και το άλλο: στο σταθερό δεν μπορείς να παίξεις Candy Crush…

• CRT TV

Λογικός θετικισμός και φυσική

Παραδοσιακά στις φυσικές επιστήμες η κυρίαρχη τριάδα είναι η Φυσική, η Χημεία και η Βιολογία. Στη συστημική αυτή κατάταξη, η οποία βασίζεται στην αυξανόμενη συνθετότητα του αντικειμένου διερεύνησης – και περιλαμβάνει ακόμη την Ανθρωπολογία και τις Κοινωνικές Επιστήμες -, η Φυσική καταλαμβάνει τη βάση της ιεραρχίας. Αυτό έγκειται στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το αντικείμενο της σχετίζεται με τη μελέτη της φύσης και των φυσικών φαινομένων. Οι άλλες επιστήμες μπορεί να αντιπροσωπεύουν υψηλότερα επίπεδα πολυπλοκότητας, θεωρούνται όμως «υποδεέστερες», από την άποψη ότι βρίσκονται μακρύτερα από τη στοιχειώδη μορφή ή ουσία της ύλης.

H παραπάνω κατάταξη αντανακλά στην ουσία ένα φιλοσοφικό δόγμα, που γενικά επικρατεί, σύμφωνα με το οποίο ολόκληρο το Σύμπαν μπορεί να αναχθεί σε θεμελιώδεις αρχές. Επιστημολογικά όλα τα φαινόμενα, σε ένα τελικό επίπεδο αναγωγής, μπορούν να ερμηνευτούν πλήρως με τους νόμους της Φυσικής.



Οι φυσικές επιστήμες αποτέλεσαν από τη γέννηση τους ένα ακέραιο τμήμα της Φιλοσοφίας και στην ουσία δεν διαχωρίστηκαν ποτέ από αυτή. Μάλιστα η θεωρητική Φυσική, στα τέλη του 19ου αιώνα, περιγραφόταν ακόμη ως Φιλοσοφία της φύσης, ή Φυσική Φιλοσοφία, σε διάκριση από τους δύο άλλους κύριους κλάδους της Φιλοσοφίας των Ιδεών, την Ηθική Φιλοσοφία και τη Μεταφυσική.

Το εκπαιδευτικό σύστημα «πνίγει» τους εφήβους

Τα καταθλιπτικά συμπτώματα πληθαίνουν και τα ποσοστά απόπειρας αυτοκτονίας διπλασιάστηκαν τα τελευταία 20 χρόνια μεταξύ παιδιών που ξυπνούν και κοιμούνται κάθε μέρα στον ρυθμό του ρομπότ με μοναδικό στόχο την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και μόνιμη ηχώ στ΄ αφτιά τους: «Πρέπει να τα καταφέρεις!»

Για το καλό του, ξυπνά κάθε πρωί από τα χαράματα ώστε να προλάβει να είναι στην ώρα του στο σχολείο. Είναι πτώμα αφού έχει κοιμηθεί ελάχιστα το προηγούμενο βράδυ προκειμένου να διαβάσει στο πλαίσιο της προετοιμασίας του για τις εξετάσεις εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. Για το καλό του, αφού τελειώσει το μάθημα στο σχολείο, έχει άλλα τρία ιδιαίτερα μαθήματα ως τη νύχτα. Για το καλό του, οι καθηγητές τού λένε ότι πρέπει πάση θυσία να βρει μια θέση στον… ήλιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Την ίδια «καραμέλα» πιπιλίζουν κάθε ημέρα και οι γονείς του υπενθυμίζοντάς του ότι, αν δεν καταφέρει να επιτύχει, τόσα χρήματα και τόσος κόπος θα πάνε χαμένα.

Για να συμπληρώσουν ότι παίζει μεγάλο ρόλο και το«τι θα πει η κοινωνία, αρχίζοντας από τη γειτόνισσα που ο γιος της τα κατάφερε και μπήκε στη Νομική»(η γειτόνισσα βέβαια δεν αναφέρει ότι ο γιος της έχει ακόμη το πτυχίο Νομικής σε μια κορνίζα αναξιοποίητο). Είναι 17 ετών, σε μια ηλικία που η ζωή του ανοίγεται μπροστά του, και όμως εκείνος δεν βρίσκει ενδιαφέρον στο να ονειρευτεί το μέλλον του. Νιώθει θλίψη, νιώθει κούραση, νιώθει συνεχώς στενοχώρια. Εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα προτού καν ενηλικιωθεί. Και μπορεί η κατάθλιψη να αποτελεί συνήθως έννοια αλληλένδετη με την τόσο ιδιαίτερη φάση της ζωής που ονομάζεται εφηβεία, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να της δίνουμε τη δέουσα σημασία. Διότι κάποιες φορές η κακοκεφιά των εφήβων που περνά στα… ψιλά για τους πολυάσχολους γονείς των σύγχρονων καιρών μας μπορεί να φθάσει ως και σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Γκρίζα μπουμπούκια…

Αυτό το καρέ αποτελεί ένα άκρως ρεαλιστικό κάδρο της ζωής ουκ ολίγων εφήβων στη χώρα μας. Ένα κάδρο στο οποίο κυριαρχεί το γκρίζο, όπως αποτυπώνουν δύο νέες ξεχωριστές μελέτες του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σύμφωνα με την πρώτη μελέτη, ένας στους τέσσερις εφήβους που συμμετείχαν παρουσίαζε συμπτώματα κατάθλιψης, τα οποία μπορεί να είναι εν δυνάμει επικίνδυνα για το μέλλον του. Η δεύτερη πάλι μελέτη δείχνει ότι οι απόπειρες αυτοκτονίας στους εφήβους έχουν διπλασιαστεί μέσα σε μία εικοσαετία. Πίεση, στρες, στείρο εκπαιδευτικό σύστημα, ελπίδες (πολλές φορές φρούδες) για σπουδές και επαγγελματική αποκατάσταση, γονείς στα πρόθυρα νευρικής και οικονομικής κρίσης, περίγυρος πάντα έτοιμος να κριτικάρει. Μια θηλιά γύρω από τον λαιμό παιδιών που στο άνθος της ηλικίας τους αισθάνονται να… μαραίνονται. Δεν θα μπορούσαν να ταιριάζουν περισσότερο οι στίχοι τουΓιάννη Μηλιώκα: «Για το καλό μου, για το καλό μου, ώσπου δεν άντεξε στο τέλος το μυαλό μου».

Ποσοστό των εφήβων που φθάνει το 26,2% παρουσιάζει καταθλιπτική συμπτωματολογία, όπως έδειξε μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο του επιστημονικού εντύπου «Community Μental Ηealth Journal».

Καταναλωτισμός: “Aγοράζοντας” λίγη ευτυχία

Σήμερα ισχύει σε μεγάλο βαθμό το "καταναλώνω άρα υπάρχω", μια που οι αγορές αγαθών και προσφερόμενων υπηρεσιών σηματοδοτούν σε μεγάλο μέρος την κοινωνική μας ζωή. Σκεφτήκατε ποτέ πως θα ήταν η ζωή αν δεν έπρεπε να ξαναμπείτε σε καταστήματα για να αγοράσετε είδη διατροφής, ρουχισμού, ψυχαγωγίας;

Αν και αρχικά η ιδέα μπορεί να σας βάζει σε πειρασμό, -ποτέ ξανά αναμονή στην ουρά για το ταμείο, έλλειψη μεγεθών, πειρασμοί, κλπ- με μια δεύτερη σκέψη, για τους περισσότερους ανθρώπους το να μην ξανακάνουν ψώνια θα ήταν μια αρνητική εμπειρία.

Το παράδοξο της κατανάλωσης (και της υπερκατανάλωσης) είναι ότι ενώ θεωρείται μια από τις ψυχολογικές μάστιγες του αιώνα μας, από την άλλη αποτελεί πηγή χαράς και ευχαρίστησης για εκατομμύρια ανθρώπων όλων των ηλικιών, εθνικοτήτων, πολιτικών φρονημάτων καθώς επίσης και των δύο φύλων.

Τα ψώνια έχουν γίνει ένα αναπόσπαστο κοινωνικό κομμάτι της ζωής μας. Καταρχήν, δίνουν μια ευκαιρία για κοινωνικές επαφές, γίνονται ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε δύο ανθρώπους οι οποίοι είτε έχουν, είτε δεν έχουν κοινά στοιχεία μεταξύ τους, όμως, με τη διαδικασία της βόλτας στην αγορά ξανοίγονται ο ένας στον άλλον και είναι πιο πρόθυμοι να διερευνήσουν ο ένας την προσωπικότητα του άλλου για να βρουν στοιχεία επαφής.

Από την άλλη, τα ψώνια και, γενικότερα, οι βόλτες στην αγορά, αποτελούν μια ευκαιρία επίδειξης των γνώσεων και των ταλέντων μας (από το "ξέρω που θα βρεις το καλύτερο κυνήγι εποχής που στο πουλάνε κυριολεκτικά μόλις το φέρουν από το βουνό" μέχρι το "οι καλύτερες σέλες ιππασίας είναι οι χειροποίητες από τον τάδε").

Ο άνθρωπος έχει έμφυτη περιέργεια και τάση να ανακαλύπτει. Τα ψώνια, λοιπόν, αποτελούν ένα φόρουμ για να εκφράσει αυτές τις έμφυτες τάσεις του, αφού προσφέρουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για παζάρεμα καθώς και για ανακάλυψη ευκαιριών.

Η κατανάλωση αγαθών, είτε με τη μορφή δώρων, είτε με τη μορφή φαγητών και ποτών, είναι ίσως από τους εντονότερους τρόπους έκφρασης της αγάπης και της φροντίδας μας για τα άτομα που αγαπούμε.

Τα κλασσικά φιλοσοφικά επιχειρήματα για την ύπαρξη και την ανυπαρξία του θεού

Θα λέγαμε ότι τάση του ανθρώπου να πιστεύει σε απίθανα πράγματα, άρα και στο θεό, είναι μια εγγενής τάση που οφείλεται μάλλον στην ιδιότητα του εγκεφάλου να προσπαθεί διαρκώς – και προς χάριν της επιβίωσης- να ερμηνεύει τον κόσμο. Η ύπαρξη αυτών των πίστεων, έχει οδηγήσει φιλοσόφους και στοχαστές να κατασκευάσουν αποδεικτικά μοντέλα προσφέροντας «ακλόνητα» (;) επιχειρήματα, που θα μετατρέψουν αυτές τις απίθανες πίστεις σε βεβαιότητες.

-Δεν μπορώ να το πιστέψω αυτό, είπε η Αλίκη.
-Δεν μπορείς; είπε η βασίλισσα με οίκτο. Προσπάθησε ξανά: πάρε μια βαθιά ανάσα και κλείσε τα μάτια σου.
-Η Αλίκη γέλασε. Δεν έχει νόημα να προσπαθείς, είπε. Δεν μπορεί κάποιος να πιστεύει αδύνατα πράγματα.
-Τολμώ να πω ότι δεν έχεις εξασκηθεί αρκετά, είπε η βασίλισσα. Όταν ήμουν στην ηλικία σου, πάντα το δοκίμαζα για μισή ώρα κάθε μέρα. Και μερικές φορές πίστευα μέχρι και έξι αδύνατα πράγματα πριν το πρόγευμα».

Lewis Carroll: Μέσα από τον καθρέπτη.

Η πρώτη κατηγορία αυτών των επιχειρημάτων (τα κοσμολογικά) περιλαμβάνει τα κάπως απλοϊκά και αφελή επιχειρήματα. Αυτά εκφράζονται κυρίως από τους πατέρες τις εκκλησίας και υποστηρίζουν την ύπαρξη του θεού προτάσσοντας είτε (i) το επιχείρημα της πρώτης αιτίας, είτε (ii) το επιχείρημα της πολυπλοκότητας.

Συγκεκριμένα, το επιχείρημα της πρώτης αιτίας (που μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει αριστοτελική καταγωγή – πρόκειται για μια κατάχρηση της αρχής του αποχρώντος λόγου), χρησιμοποιεί ένα σκεπτικό επιστημονικοφανούς εμπειρισμού, υποστηρίζοντας ότι κάθε πράγμα ή κάθε γεγονός, δημιουργήθηκε από μια αιτία. Η αιτία που προκάλεσε αυτό το γεγονός, προκλήθηκε από μια άλλη αιτία, και αυτή με τη σειρά της από κάποια άλλη κλπ, έτσι ώστε, προχωρώντας προς τα πίσω αλυσιδωτά θα πρέπει να φτάσουμε σε μια έσχατη αιτία, μια οντότητα από την οποία ξεκίνησαν τα πάντα. Η πρώτη αυτή δημιουργός αιτία των πάντων, σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα είναι ο Θεός.

Βέβαια αυτό το επιχείρημα έχει και εμπειρικές και λογικές αυθαιρεσίες. Εμπειρικά, είναι αδύνατον να αποδείξω την αλυσίδα των γεγονότων που οδηγούν σε μια πρώτη αιτία, εκτός αν το πολυδιαφημισμένο cern καταφέρει να δείξει ότι από τη σκοτεινή ύλη ξεπήδησε «μαγικά» το σωματίδιο του θεού. Αλλά και πάλι τότε δεν θα έχει αποδειχθεί, πως δημιουργήθηκε η σκοτεινή ύλη ή τι είναι αυτό που έκανε τα πρωταρχικά σωματίδια να κινηθούν και να συγκρουστούν… Η λογική αυθαιρεσία είναι ακριβώς αυτή: η υπόθεση μιας έσχατης αιτίας. Τι είναι αυτό που μας βεβαιώνει ότι υπάρχει μια τέτοια. Ακόμα κι αν βρούμε τον «θεό» τι είναι αυτό που μας βεβαιώνει ότι κάτι άλλο δεν αποτελεί την αιτία της ύπαρξής του…

9 κρίσιμα ερωτήματα για το μυαλό μας

Η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και η ταυτότητα της συνείδησης επιφυλάσσουν στην επιστήμη πολλές ακόμη εκπλήξεις. Τα πρόσφατα ανατρεπτικά ευρήματα μας δίνουν ωστόσο μια «γαργαλιστική» πρόγευση. Τώρα ξέρουμε ότι οι νευρώνες αναγεννώνται, είδαμε τις αναμνήσεις να δημιουργούνται και μάθαμε ότι δεν είναι το μέγεθος που κάνει έναν εγκέφαλο εξυπνότερο.

1. Από τι είναι φτιαγμένες οι αναμνήσεις;

ΤΗΣ ΕMMA ΥOUNG

Οι αναμνήσεις είναι το βασικό υλικό της σκέψης. Συμβουλευόμαστε τα αποθέματα γνώσης μας κάθε φορά που εκτελούμε μια εργασία, που επικοινωνούμε μέσω της ομιλίας ή που σχηματοποιούμε ακόμη και τις πιο απλές έννοιες. Παρ΄ όλα αυτά η «υλική» μορφή τους αποτελεί μυστήριο. Ποιες μεταβολές συντελούνται στον εγκέφαλο όταν μια νέα ανάμνηση κωδικοποιείται;

Ενα πράγμα το οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο σχηματισμός των αναμνήσεων έχει σχέση με την ενίσχυση των συνάψεων που συνδέουν τα νευρωνικά κύτταρα. Μελετώντας θαλάσσια σαλιγκάρια, τα οποία έχουν ένα σχετικά απλό νευρικό σύστημα, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κέλσι Μάρτιν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες παρακολούθησε πέρυσι για πρώτη φορά αναμνήσεις να σχηματίζονται, με τη μορφή νέων πρωτεϊνών που εμφανίζονται στις συνάψεις.

Πού όμως αποθηκεύεται μια γνώση μέσα στον πολύπλοκο εγκέφαλο των θηλαστικών; Οι βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις, όπως ένας αριθμός τηλεφώνου που θα χρησιμοποιήσουμε σύντομα, φαίνονται να αποθηκεύονται στον ιππόκαμπο, μια δομή με δύο συμμετρικά τμήματα χωμένα βαθιά μέσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το 2008 η Κόρτνεϊ Μίλερ και ο Ντέιβιντ Σουέτ του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα κατέγραψαν σε ποντικούς την ακόλουθη διαδικασία. Κατά την πρώτη ώρα αφότου συντελούνταν ένα αξιομνημόνευτο γεγονός, σημειώνονταν στο DΝΑ των νευρώνων του ιππόκαμπου μεταβολές οι οποίες άλλαζαν τις παραγόμενες πρωτεΐνες. Κατά την επόμενη εβδομάδα παρόμοιες μεταβολές σημειώνονταν στα γονίδια νευρώνων του φλοιού. Αυτές οι δεύτερες μεταβολές φαίνονταν να είναι μόνιμες, υποδηλώνοντας ότι εκεί αποθηκεύονται οι μακροπρόθεσμες αναμνήσεις. Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι είδαν βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις να σχηματίζονται στον ιππόκαμπο και στη συνέχεια να γίνονται μακροπρόθεσμες στον φλοιό.

Ο εγκέφαλος δίνει περισσότερη προσοχή στα πράγματα που μας τρομάζουν, εφόσον η ανάμνησή τους μπορεί πολλές φορές να μας σώσει τη ζωή. Είναι γνωστό ότι μια δομή που βρίσκεται δίπλα στον ιππόκαμπο, η αμυγδαλή, παίζει κάποιο ρόλο στη χάραξη αυτού του ανεξίτηλου σημαδιού. Πέρυσι μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τη Σίνα Τζόσελιν του Νοσοκομείου Παίδων του Τορόντο, πέτυχε να σβήσει την ανάμνηση ενός τρομακτικού θορύβου σε ποντικούς νεκρώνοντας τους νευρώνες της αμυγδαλής, που οι συνάψεις τους είχαν ενισχυθεί μετά την έκθεση σε αυτόν τον θόρυβο. Ηταν η πρώτη φορά που μια συγκεκριμένη ανάμνηση ανιχνεύτηκε στα νευρωνικά κύτταρα που την είχαν κωδικοποιήσει.

Απέχουμε όμως ακόμη πολύ από το να δούμε μια ανάμνηση να σχηματίζεται στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου.

2. Μπορούμε να αναπλάσουμε τον εγκέφαλο;

ΤΟΥ JAMES MITCHELL CROW

Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ

kαθώς ο Χάιντεγκερ υπήρξε ένας από τους στοχαστές που επηρέασαν όσο λίγοι τη σκέψη του 20ού αιώνα, η ανάγνωση του έργου του δίνει λαβή, πέραν από οτιδήποτε άλλο, και στη διατύπωση και άσκηση κριτικής σ’ αυτό· απαραίτητο στοιχείο τούτη η κριτική κάθε έννοιας «φιλοσοφείν» – θα επιχειρήσουμε γι’ αυτό κάποιες σκέψεις.

α) Ο Χάιντεγκερ, μεταξύ άλλων, πρεσβεύει πως η ουσία του ανθρώπου οριοθετείται μέσα από τη στάση του μπροστά στον θάνατο, μιλά για το «προς θάνατον Είναι» (Sein zum Tode), και για τη βίωση της αγωνίας μπροστά στον θάνατο, από τον άνθρωπο, που τελικά συνιστά και ό,τι προσδιορίζει τον άνθρωπο ως τέτοιον – ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον που γνωρίζει πως θα πεθάνει. Σχετικά μ’ αυτό, θα λέγαμε πως αν πράγματι η ανθρώπινη ζωή οριοθετείται από το όριο του θανάτου, και πως αν ο άνθρωπος όντως σημαδεύεται από τούτη την αναπόδραστη πραγματικότητα του θανάτου, εντούτοις το ανθρώπινο Ον δημιουργεί μπροστά σ’ αυτήν την πραγματικότητα κάτι που το ορίζει και το προσδιορίζει πολύ χαρακτηριστικότερα από όσο η αγωνία μπροστά στον θάνατο. Αυτό το ανθρώπινο χαρακτηριστικό είναι «το Νόημα».

Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον του οποίου η ύπαρξη έχει κάποιο νόημα, το μοναδικό Ον που δίνει το ίδιο στον εαυτό του και στη ζωή του Νόημα. Τι άλλο σηματοδοτούν η ανθρώπινη δημιουργικότητα, η τέχνη, η επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη, η θρησκευτικότητα, την οποία γνώρισε η ανθρωπότητα από τα πρώτα της βήματα, μα και το φαινόμενο της οικογένειας και της ανατροφής απογόνων, πραγματικότητα άγνωστη στα ζώα, σ’ αυτή τουλάχιστον την ολοκληρωμένη της μορφή; Μπορούμε να δεχτούμε πως οι άνθρωποι γεννιούνται και πεθαίνουν -όπως εξάλλου και όλα τα όντα στη Φύση-, μα δεν είναι δυνατόν να φανταστούμε μια ανθρωπότητα δίχως τον Σαίξπηρ ή δίχως τη Missa Solemnis. Μια μητέρα μπορεί κάλλιστα να αποδεχθεί τον επικείμενο αργά ή γρήγορα φυσικό της θάνατο, μα είναι αδύνατον να δεχθεί τον χαμό του μοναχογιού της, που αποτελεί «το Νόημα» της ζωής της -στο ενδεχόμενο του χαμού του παιδιού της θα επέλεγε πιθανώς και η ίδια τον θάνατο ως λύτρωση. Το Νόημα, έργο της ανθρώπινης δημιουργικότητας μα και σκέψης, προσιδιάζει πιστεύουμε κατεξοχήν στον άνθρωπο και συνιστά το κατεξοχήν ουσιώδες και ουσιαστικό χαρακτηριστικό του – το ουσιώδες τελικά, όσον αφορά την ανθρώπινη πραγματικότητα, είναι πως κανείς μπορεί ν’ αποδεχθεί το αναπόφευκτο του θανάτου, μα ποτέ μια ζωή δίχως νόημα.

β) Ο Χάιντεγκερ μιλά για την ανάδυση των όντων μέσα στο Είναι τους – πιστεύει πως το Ον δεν εξαντλείται στη νοητική του προσέγγιση από το υποκείμενο, προέχει η ανάδυσή του στο φως τού Είναι του και η ολόπλευρη εμφάνισή του. Τούτη η απολύτως κεντρική για τη χαϊντεγκεριανή σκέψη θέση – οδηγητική του όλου του έργου, επιτρέπει κάποιους συνειρμούς: Νομιμοποιούνται εξίσου η σοφόκλεια Αντιγόνη ή «η Τέχνη της Φούγκας» του Μπαχ, ως μορφώματα που αναδύονται στην ύπαρξη «στο φως τού Είναι», όσο και το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Αουσβιτς ή το γεγονός της ρίψης της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα – τα μορφώματα σε τούτο «εξισώνονται», χάριν της εμφάνισής τους, της ανάδυσής τους στο φως τού Είναι. Αν όμως η φιλοσοφία έχει κάποιο νόημα για τον άνθρωπο και δεν συνιστά απλώς τη φωνή τού Είναι σ’ έναν αποψιλωμένο από ανθρώπινη παρουσία κόσμο, τότε κατεξοχήν συνίσταται στον δύσκολο δρόμο «τού νοηματοδοτείν» και «του αξιολογείν» – σημαντικά για τη σκέψη και για τον άνθρωπο δεν είναι τόσο το ότι και ο Παρθενώνας και το Αουσβιτς «λάμπουν στο φως τού Είναι», μα τι σημαίνει για τη σκέψη και τον άνθρωπο ο Παρθενώνας και τι το Αουσβιτς.

γ) Διαβάζοντας την επιστολή για τον ανθρωπισμό θα συναντήσουμε αρκετές φορές την επίκληση από τον συγγραφέα της έννοιας της αξιοπρέπειας. Δυστυχώς, το έργο τελειώνει δίχως να προσδιοριστεί πουθενά σε τι τελικά συνίσταται αυτή η πολύτιμη για τον άνθρωπο έννοια – γίνεται επίσης αναφορά στην έννοια της ευθύνης. Η πολυσήμαντη και με «ιερά χαρακτηριστικά πολιτισμικότητας» έννοια του ανθρωπισμού διαφυλάσσεται απ’ όλη την παραδοσιακή σκέψη και ως επιλογή αξιών, μεταξύ αυτών και της ανθρώπινης θρησκευτικότητας και του θείου. Το ελλόγως πράττειν και θεσμοθετείν κοινωνικά και πολιτικά δεν αποκλείει και μία θεολογική διάσταση του ανθρώπου – γι’ αυτήν εξάλλου μιλά η κλασική σκέψη του Καντ (Kant) και του Χέγκελ (Hegel). Τούτη η σκέψη απομακρύνει μετά βδελυγμίας από τη θεματική της έναν Θεό που «μου επιτρέπει να πλανώμαι» (Καρτέσιος), πολύ περισσότερο μια θεολογία της σκοτεινής εκστατικότητας, που στο φως του πεπρωμένου τού Είναι θα θανατώσει ανθρώπους σε φούρνους. Στη σελίδα 111 του βιβλίου διαβάζουμε: «Οι νεαροί Γερμανοί που είχαν γνώση του Χέλντερλιν, σκέφτηκαν και έζησαν ενώπιον του θανάτου κάτι εντελώς διαφορετικό από ό,τι η κοινή γνώμη θεώρησε γερμανική αντίληψη».

Δίχως να ξεκαθαρίζει πουθενά ο Χάιντεγκερ σε ποιους αναφέρεται όταν μιλά για «νεαρούς Γερμανούς», μα επιτρέποντάς μας ανατριχιαστικούς συνειρμούς, θα λέγαμε πως ο απολλώνιος Χέλντερλιν θα ένιωθε πραγματικό αποτροπιασμό και φρίκη μπροστά στα εγκλήματα των συμπατριωτών του, που συσκότισαν τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα -ένας ποιητής που θράφηκε εξάλλου από την ελληνική αρχαιότητα.

Η έννοια του πλατωνικού «θείου φωτός» ως αγαθού παραλλάσσεται από τον Χάιντεγκερ προ της «μη νοηματοδοτούσας» ανάδυσης των όντων μέσα στο Είναι και στην έκσταση: Αν ο Πλάτων θεματοποιεί με άλλον τρόπο από ό,τι οι σοφιστές το διαφωτιστικό πρόταγμα που θα δεσπόσει στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέσα από το έργο του Αριστοτέλη, του Καρτέσιου, του Σπινόζα, του Καντ, του Σοπενάουερ, προκρίνοντας σε περίοπτη θέση το αξιακό στοιχείο και την αξιοθεσία, το κρίνειν, το αξιολογείν και το σύμφωνα με αυτά πράττειν, η χαϊντεγκεριανή έκσταση θυμίζει, ούτε λίγο ούτε πολύ, την εθνικιστική μεγαλομανία των Ταγμάτων Εφόδου, που μέσα από την επίκληση ενός αδιευκρίνιστου νοηματικά γερμανικού πεπρωμένου βύθισαν τον κόσμο στη σφαγή, γεμίζοντας την Κεντρική Ευρώπη όχι με αρχιτεκτονήματα υψηλής αισθητικής, μα με στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Σε τι αλήθεια συνίσταται η ανθρώπινη ευθύνη αν όχι στην ανάληψή της;

Πέρα από οτιδήποτε άλλο, πάντως, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ υπήρξε ένας στοχαστής που ούτε φαντασίας ούτε πρωτότυπης σύλληψης στερούνταν. Επηρέασε ευρύτατα και πολλές φορές ιδιαίτερα γόνιμα την εποχή που ακολούθησε του έργου του. Προσπαθώντας να βάλουμε στην άκρη όλους τους επώδυνους ιστορικοπολιτικής φύσης συνειρμούς που επιτρέπει το χαϊντεγκεριανό έργο, ας το δούμε σαν μια πρώτη ύλη επιδεκτική σε δημιουργικές προσεγγίσεις και σε πολλές επιθυμητές επαναδιατυπώσεις.

Από τον Δήμο Μαρουδή Ελευθεροτυπία

Το έργο του Φρόιντ

 o Φρόιντ (1856-1939) εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, στο Τμήμα Ιατρικής, το φθινόπωρο του 1873. Η επιλογή των σπουδών και του επαγγέλματός του βασίστηκε κυρίως στις βλέψεις του για επιτυχή επαγγελματική αποκατάσταση παρά σε προσωπικές προτιμήσεις. Ο ίδιος ανέφερε σε μια επιστολή του ότι «ποτέ δεν ένιωσε οικεία στο ιατρικό επάγγελμα και ότι δεν έδινε στον εαυτό του την εικόνα ενός κανονικού μέλους της ιατρικής κοινότητας».

Το επιστημονικό του ενδιαφέρον επικεντρώθηκε εξαρχής στην έρευνα, στον τομέα της βιολογίας και της φυσιολογίας. Εργάστηκε επί έξι χρόνια στο Εργαστήριο Φυσιολογίας του Ερνστ Μπρύκε (Ernest Brucke) για τον οποίο έτρεφε βαθύτατο θαυμασμό. Αυτή την περίοδο δημοσιεύτηκε ένας σημαντικός αριθμός ερευνητικών εργασιών του σχετικών κυρίως με έναν συγκεκριμένο αλλά και ιδιότυπο ερευνητικό τομέα, την ανατομία του χελιού. Η φήμη όμως έμελλε να του αποδοθεί πολύ αργότερα, σε πιο σημαντικές και κορυφαίες ανακαλύψεις!

Η ανάγκη της άμεσης ικανοποίησης των βιοποριστικών του αναγκών και η επιθυμία επιτέλεσης του γάμου του με την αγαπημένη του Μάρθα Μπερνά (Martha Bernays) τον ανάγκασαν, κατά την αποφοίτησή του, να εγκαταλείψει το Εργαστήριο Φυσιολογίας και να ξεκινήσει την επαγγελματική του ενασχόληση, ως ιατρός πλέον, στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης, ασχολούμενος κυρίως στους τομείς της νευροανατομίας και νευροπαθολογίας. Ο γάμος του πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 1886 σηματοδοτώντας την απαρχή της δημιουργίας μιας νέας οικογένειας που θα έφερνε στον κόσμο έξι απογόνους.

Οι απαρχές της Ψυχανάλυσης

Η μεταστροφή των επιστημονικών και ερευνητικών ενδιαφερόντων του Φρόιντ, από τη μελέτη αμιγώς νευροανατομικών ζητημάτων στη μελέτη του ανθρώπινου νου, διαμορφώθηκε κυρίως κατά τη συνάντησή του με το Σαρκό (Charcot) στο Παρίσι το 1885. Ο Σαρκώ επικεντρωνόταν εκείνη την περίοδο κυρίως στη μελέτη της υστερίας και τη θεραπευτική μέθοδο της ύπνωσης. Κατά την επιστροφή του στη Βιέννη, την άνοιξη του 1886, ξεκίνησε για πρώτη φορά τη λειτουργία ιδιωτικού ιατρείου ως ειδικός ιατρός νευρικών παθήσεων. Το ενδιαφέρον του εστιαζόταν όλο και περισσότερο στην ειδική θεραπευτική των νευρώσεων. Πειραματίστηκε για σημαντικό χρονικό διάστημα με τη μέθοδο της ηλεκτροθεραπείας και της υπνωτικής υποβολής, μάλιστα το 1888 επισκέφτηκε τη Νανσύ προκειμένου να εκπαιδευτεί στην ειδική τεχνική που εφαρμοζόταν εκεί με μεγάλη επιτυχία.

Τα ερωτήματα όμως που διερευνούσε ο ίδιος παρέμεναν ακόμη αναπάντητα! Το 1889 γνωρίζει με νέο ενδιαφέρον τη θεραπευτική μέθοδο της «κάθαρσης» που εφαρμόζεται από το φίλο και συνάδελφό του, δρ. Γιόζεφ Μπρόιερ (Josef Breuer), ιατρό στη Bιέννη. Ο Μπρόιερ είχε εφαρμόσει αυτή τη μέθοδο με επιτυχία δέκα χρόνια νωρίτερα κατά τη θεραπεία μιας κοπέλας που έπασχε από υστερία, της Frl Anna O. Η χρήση της μεθόδου αυτής θέτει τώρα νέες βάσεις στη θεώρησή του περί ψυχικών παθήσεων: η υστερία αποτελεί σύμπτωμα ψυχικού τραύματος που έχει απωθηθεί από τον ασθενή. Η θεραπεία αποσκοπεί στην ανάκληση του συγκεκριμένου ψυχικού τραύματος και την επακόλουθη συνειδητοποίηση των απωθημένων συναισθημάτων. Οι βάσεις σύλληψης και ανάπτυξης των θεμελιωδών θεωρημάτων της ψυχαναλυτικής θεωρίας είχαν πια τεθεί.