Η ανακάλυψη του Μηδέν και γιατί έχει σημασία

Του Κωνσταντίνου Σαπαρδάνη

Σήμερα μας φαίνεται δεδομένο και αυταπόδεικτο, αλλά η ύπαρξη του «μηδέν» διέφευγε της σύλληψης μαθηματικών και φιλοσόφων επί αιώνες. Δεν είναι ξεκάθαρο πότε ανακαλύφθηκε ούτε από ποιον, εν μέρει επειδή η χρήση του έχει υποστεί αλλαγές με τον καιρό, αλλά και επειδή εμφανίστηκε σε πολλά μέρη του κόσμου, είτε σαν ανεξάρτητη ανακάλυψη είτε μεταπηδώντας από πολιτισμό σε πολιτισμό. Θεωρείται από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της ανθρώπινης σκέψης, και χωρίς αυτό, τα μαθηματικά θα είχαν κολλήσει κάπου στο 600 μ.Χ., με την άλγεβρα να αδυνατεί να βρει τρόπο να επεκταθεί σε πραγματικά αφαιρετικές ιδέες που θα επέτρεπαν και τη χρήση των αρνητικών αριθμών, η χρησιμότητά των οποίων δεν είχε επισημανθεί στην αρχαιότητα.
Ενώ οι μαθηματικοί άρχισαν αν σκέφτονται την έννοια του μηδενός κατά το 3.000 π.Χ. (και να την απορρίπτουν), δεν ήταν πριν το 200-300 π.Χ. που οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποίησαν ένα σύμβολο που εξελίχτηκε σε αυτό που ξέρουμε σήμερα σαν «μηδέν». Οι Βαβυλώνιοι άλλαξαν τη μορφή του συμβόλου αρκετές φορές, από δύο παράλληλες γραμμές μέχρι τα εξής:

 Την εποχή που τα μαθηματικά ήταν μόνο μια μέθοδος για να μετράμε φυσικά αντικείμενα και να λύνουμε προβλήματα της άμεσης εμπειρίας μας, δεν είχε παρουσιαστεί η ανάγκη ύπαρξης τέτοιου συμβόλου. Για να πει κάποιος ότι έχει «0 καμήλες», θα έλεγε απλά «δεν έχω καμήλες». Υπάρχει ένα μεγάλο λογικό άλμα από το «5 καμήλες» στο «5 πράγματα» και στο πιο αφαιρετικό «5». Η χρήση του μηδενός επέτρεψε το να σκεφτόμαστε για τα μαθηματικά σαν κάτι αφαιρετικό, παρά μόνο σαν μια μέθοδος μέτρησης αντικειμένων.

Πρώτη γνωστή απεικόνιση του μηδέν σαν δείκτης (δύο παράλληλες γραμμές), στην πόλη-κράτος Σουμέρ της Μεσοποταμίας, πριν 5.000 χρόνια.

 Αργότερα, κάπου μεταξύ του 400 και 1200 μ.Χ. αναπτύχθηκε η έννοια του «μηδέν», και έγινε αποδεκτό ότι αυτό σημαίνει έναν αριθμό. Αν ακόμα σας φαίνεται παράξενη η καθυστερημένη αποδοχή του «μηδέν» ως αριθμού, αναλογιστείτε ότι για πολύ καιρό ούτε το «ένα» δε θεωρούνταν αριθμός, διότι επικρατούσε η άποψη ότι ένας αριθμός πραγμάτων πρέπει να σημαίνει πολλάπράγματα μαζί. Η βασική ιδέα στην προκειμένη περίπτωση ήταν η επινόηση ενός αριθμού για το «τίποτε». Η σημαντική ιδέα ήταν η έννοια ενός νέου είδους αριθμού, ο οποίος θα αντιπροσώπευε τη συγκεκριμένη ιδέα του «τίποτε».
Αρχικά, το μηδέν χρησιμοποιήθηκε περίπου σαν σημείο στίξης, σαν δείκτης, σαν ένα μέσο για να λυθεί το πρόβλημα γραφής ενός πολυψήφιου αριθμού. Χωρίς το μηδέν, ο αριθμός 2046 θα γραφόταν 246, αλλά το ίδιο και ο αριθμός 2460. Μόνο από τα συμφραζόμενα θα μπορούσε κανείς να καταλάβει για ποιον αριθμό ακριβώς μιλάμε. Αυτό μάλλον δεν είναι τόσο παράξενο όσο φαίνεται. Όταν σήμερα κάποιος μας απαντάει «Δυόμιση» στην ερώτηση «Πόσο κοστίζει ένα παγωτό;» καταλαβαίνουμε «2,5 ευρώ», ενώ η ίδια απάντηση στην ερώτηση «Τι ώρα είναι;» σημαίνει κάτι τελείως διαφορετικό. Τα συμφραζόμενα κάνουν όλη τη διαφορά. Εδώ δηλαδή το μηδέν δεν χρησιμοποιείται ακριβώς σαν αριθμός, αλλά σαν ένα σημάδι που μας δείχνει τι σημαίνει αυτό που αποτυπώνουμε στο χαρτί. Πιο συγκεκριμένα, ο αριθμός 2046 δηλώνει ότι έχουμε 1 χιλιάδα, 0 κατοστάδες, 4 δεκάδες και 6 μονάδες.
Η ανακάλυψη του μηδενός μας επέτρεψε να κατασκευάσουμε και τους αρνητικούς αριθμούς που επίσης δεν χρειαζόμασταν μέχρι κάποια περίοδο. Δεν χρειαζόταν να ξέρουμε τους αρνητικούς αριθμούς όταν μετρούσαμε καμήλες. Αρνητικές καμήλες θα σήμαινε μόνο χρέος σε καμήλες. Ο Φιμπονάτσι γύρω στο 1200 μ.Χ. επέτρεψε αρνητικά αποτελέσματα σε προβλήματα που τον απασχολούσαν σχετικά με οικονομικά θέματα, και τα ερμήνευσε σαν χρέος ή ζημία, αντί για το κέρδος που υποδηλώνει ένας θετικός αριθμός.

Παράδειγμα χρήσης του μηδέν στα αρχαία ελληνικά (κάτω δεξιά γωνία)

 Οι αρχαίοι Έλληνες αν και κάνανε μεγάλες προόδους στα μαθηματικά, χρησιμοποιούσαν τη γεωμετρία σαν βάση για τις θεωρίες τους. Δεν χρειαζόταν να κατονομάσουν αφαιρετικά τους αριθμούς που χρησιμοποιούσαν, γιατί ασχολούνταν με το μήκος γραμμών και κυκλικών περιφερειών. Δεν αφομοίωσαν λοιπόν τον αριθμό μηδέν ούτε καν σαν δείκτη (όπως είχαν κάνει ήδη οι Βαβυλώνιοι). Υπήρχαν και εξαιρέσεις, όπως κάποιοι αστρονόμοι, αλλά και ο Πτολεμαίος τον 2ο μ.Χ. (στη «Μαθηματική Σύνταξη» -Almagest), που χρησιμοποίησε το σύμβολο «Ο», αλλά ακόμα μόνο σαν σημείο στίξης.
Οι Ινδοί το υιοθέτησαν, και τον 7ο αιώνα έκαναν την πρώτη χρήση των αρνητικών και δεκαδικών αριθμών, οδηγώντας το σε μια πιο εξεζητημένη μορφή, που προσομοιάζει τη σημερινή. Το χρησιμοποίησαν δηλαδή και σαναριθμό, σαν ένα σύμβολο που αντιπροσωπεύει κάτι (στην προκειμένη το τίποτα), όχι μόνο σαν δείκτης. Κάποιοι λένε ότι είναι η ιδέα του «τίποτα»¨ή της μηδαμινότητας («nothingness») των φιλοσοφικών κειμένων της ανατολής που εκφράστηκε στον αριθμό αυτό. Η λέξη «shunya» που σήμαινε «κενό, «τίποτα», κάτι σαν «λύτρωση», είναι η λέξη που χρησιμοποίησαν και για τον αριθμό «μηδέν». Οι Άραβες ήταν όμως αυτοί που εξέλιξαν τη χρήση του αναπτύσσοντας την άλγεβρα, και την εξάπλωσαν κατά τη λεγόμενη «Χρυσή Εποχή των Αράβων», μεταξύ 8ουκαι 12ου αιώνα περίπου (το αγγλικό ‘zero’ προέρχεται από το αραβικό ‘sifr’).

Ακριβώς στο κέντρο της εικόνας διακρίνουμε τον αριθμό «270», ακριβώς όπως τον γράφουμε σήμερα, και έχουμε εδώ την πρώτη απεικόνιση του μηδέν σαν αριθμού, στο ναό Ganesh στην πόλη Gwalior της Ινδίας (9ος αιώνας μ.Χ).

 Η υιοθέτηση του μηδέν σε συνδυασμό με τους αραβικούς αριθμούς, που αντικατέστησαν τους λατινικούς, επέτρεψαν την γρήγορη και εύκολη, σύγχρονη μέθοδο πολλαπλασιασμού και διαίρεσης. Σκεφτείτε να κάναμε πράξεις με λατινικούς αριθμούς… Η εξάπλωσή τους όμως εμποδίστηκε από θρησκευτικές προκαταλήψεις, καθώς οι αραβικοί αριθμοί θεωρούνταν εύκολο να αλλοιωθούν με σκοπό την πλαστογραφία ή την απάτη (το 1 μετατρέπεται πολύ εύκολα σε 7) και οι αρνητικοί αριθμοί (που δεν θα είχαν «δημιουργηθεί» χωρίς την ανακάλυψη του μηδέν) θεωρήθηκαν βλάσφημοι, αφού συσχετίσθηκαν με το κέρδος από δανεισμό και την τοκογλυφία που δημιουργεί χρέος. Εξάλλου, η ανυπαρξία ταυτιζόταν με το χάος και το κενό, που θεωρούνταν τα συστατικά της κόλασης στην χριστιανική παράδοση. Η χρήση των αρνητικών αριθμών εξαπλώθηκε μόλις περί τον 16ο αιώνα.
Πηγές:

• http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/HistTopics/Zero.html
• http://www.quora.com/Mathematics/Why-is-the-concept-of-zero-so-important-in-mathematics
• http://www.smithsonianmag.com/smart-news/you-can-visit-the-worlds-oldest-zero-at-a-temple-in-india-2120286/
• http://www.theguardian.com/science/alexs-adventures-in-numberland/2013/oct/07/mathematics1
• http://science.howstuffworks.com/math-concepts/zero1.htm
• http://en.wikipedia.org/wiki/0_%28number%29#History
• http://www.scientificamerican.com/article/what-is-the-origin-of-zer/
• http://www.und.edu/instruct/lgeller/zeroph.html
• Alex Bellos – Alex’s Adventures in Numberland
• Ian Stewart – Οι Αριθμοί της Φύσης

eranistis.net

Σουηδία: Τέλος το 8ωρο, εφαρμογή 6ωρου με ίδιες αποδοχές

Το Πείραμα

Το δημοτικό συμβούλιο του Γκέτεμποργκ της Σουηδίας αποφάσισε να μειώσει τις ώρες εργασίας σε έξι, καταργώντας το οκτάωρο στις δημοτικές υπηρεσίες και διατηρώντας παράλληλα τις αποδοχές στο ίδιο επίπεδο.
Πρόκειται για ένα «πείραμα», που αποφάσισε η δημοτική αρχή της δεύτερης μεγαλύτερης σουηδικής πόλης, ο συνασπισμός των Κοκκινοπράσινων ( Αριστεροι - Σοσιαλδημοκράτες - Πράσινοι), το οποίο θα διαρκέσει δοκιμαστικά ένα χρόνο, όπως ανακοίνωσαν οι αρχές με στόχο την βελτίωση των υπηρεσιών.  
«Πιστεύουμε πως ήρθε η ώρα να το επιχείρησουμε», δήλωσε ο αντιδήμαρχος Mats Pilhem, όπως αναφέρει η Independent. Μία από τις υπηρεσίες που θα εφαρμοστεί το νέο ωράριο είναι τα γηροκομεία. Μετά από ένα χρόνο θα αξιολογηθεί το αποτέλεσμα του εγχειρήματος. «Θα συγκρίνουμε το πριν και το μετά και θα δούμε τις διαφορές. Ελπίζουμε πως το προσωπικό θα είναι αποτελεσματικότερο και θα αισθάνεται καλύτερα, ψυχικά και σωματικά», τόνισε ο Mats Pilhem.

Το «πείραμα» βασίζεται σε έρευνες που δείχνουν πως με μειωμένο ωράριο βελτιώνεται η παραγωγή καθώς οι εργαζόμενοι νιώθουν κουρασμένοι μετά από έξι ώρες εργασίας, γεγονός που επηρεάζει σωρευτικά την παραγωγικότητα τους.

Ο Mats Pilhem σημείωσε πως το «πείραμα» εφαρμόστηκε και σε μια αυτοκινητοβιομηχανία της περιοχής και τα αποτελέσματα ήταν «ενθαρρυντικά». Ο αντιδήμαρχος υπογράμμισε πως με το νέο ωράριο επιτυγχάνονται δύο στόχοι. Ο πρώτος είναι η αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα και ο δεύτερος είναι η δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας. 
tvxs

Πάψε να τους ακούς!

- Σε ενημέρωσαν ότι η Τζέννιφερ Λόπεζ έχασε πέντε κιλά και ομόρφυνε περισσότερο ο κώλος της. Στην φούρια τους, όμως, ξέχασαν να σε ενημερώσουν ότι αυτή την στιγμή κάνουν απεργία πείνας στις φυλακές όλης της χώρας πάνω από 4.500 άτομα.

- Θεώρησαν ως σημαντική είδηση το ότι κατεδαφίστηκε ένα κτήριο στην Τσεχία και παραλίγο να σκοτωθεί κάποιος θεατής από μια αδέσποτη πέτρα. Εκείνο που δεν θεώρησαν ως σημαντική είδηση είναι ότι το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα τετραμελούς οικογένειας ορίστηκε σε 400 ευρώ μηναίως ή 13,30 ευρώ ημερησίως. Κανείς τους δεν τόλμησε να μιλήσει για κοροϊδία.

- Διατυμπάνισαν το ότι έφαγε δυο μπούφλες το σκουτί που ακούει στο όνομα Νικόλαος Μαραντζίδης και παριστάνει τον καθηγητή πανεπιστημίου. Έκαναν, όμως, μαστίχα το ότι έξι άτομα σακάτεψαν στο ξύλο έναν μετανάστη, ο οποίος τόλμησε να καταθέσει στο δικαστήριο για την υπόθεση με τους φραουλάδες τής Μανωλάδας.

- Σε φλόμωσαν με τα οφέλη που θα έχει -και καλά- για τον τόπο το σπάσιμο της ΔΕΗ σε μικρότερα κομμάτια και το σταδιακό ξεπούλημά της. Όμως, δεν έβγαλαν άχνα για τις επιπτώσεις που είχαν στην τσέπη του καταναλωτή παρόμοια ξεπουλήματα σε όσες χώρες υλοποιήθηκαν.

- Αποδίδουν και ξανααποδίδουν εύσημα στην γαλλική δικαιοσύνη, η οποία τόλμησε να οδηγήσει ενώπιόν της ολόκληρο -πρώην και εκ νέου υποψήφιο- πρόεδρο δημοκρατίας (και δεν είναι η πρώτη φορά). Δεν τολμούν, όμως, να αφήσουν έστω το παραμικρό υπονοούμενο για την ελληνικό δικαστικό σύστημα που δεν τολμά να στραφεί καθ' οιουδήποτε εν ενεργεία πολιτικού.

- Γέμισαν την οθόνη τής τηλεόρασής σου με πτώματα παιδιών από την επέλαση των θεοβαρεμένων ισλαμιστών στο Ιράκ. Δεν τόλμησαν, όμως, να δείξουν ούτε ένα πτώμα παιδιού από την επέλαση των πολιτειακών και των "προθύμων" συμμάχων τους πριν δώδεκα χρόνια στον ίδιο τόπο.

- Προκειμένου να διευκολύνουν το θάψιμο των ασφαλιστικών ταμείων, προπαγανδίζουν με κάθε τρόπο τα καλά τής ιδιωτικής ασφάλισης. Όμως, κανείς τους δεν σκέφτηκε να διανθίσει τα σχετικά ρεπορτάζ με μια αναφορά στην γνωστή ιστορία τής "Ασπίς-Πρόνοια".

- Λυσσάνε και ξαναλυσσάνε με τις αυθαίρετες παράγκες που στήνει ο κάθε φουκαράς προκειμένου να στεγάσει την οικογένειά του. Αλλά για το Mall (το χαρακτηρισμένο ως το μεγαλύτερο αυθαίρετο της Ευρώπης) ή για τις θεσμοθετημένες καταπατήσεις των μεγαλοξενοδόχων δεν νοιώθουν καμμιά ανάγκη διαμαρτυρίας. Προφανώς, γι' αυτούς η αυθαιρεσία δεν είναι κακό πράγμα όταν φέρνει κέρδη.

- Κόπτονται υπέρ της "Ελληνικός Χρυσός" και αραδιάζουν μυθικά κέρδη που τάχατες θα προκύψουν για τον τόπο από την εξόρυξη του πολύτιμου αυτού μετάλλου. Δεν διευκρινίζουν, όμως, σε ποιες τσέπες θα χωνευτούν όλα αυτά τα κέρδη. Όπως δεν διευκρινίζουν πως, στο διάβα τής ιστορίας, κανένας σκλάβος δεν πλούτισε επειδή δούλευε στα χρυσωρυχεία των αφεντάδων του.

- Πανηγυρίζουν για την "οικοπεδοποίηση" των θαλασσών μας και την μελλούμενη παραχώρησή τους για εκμετάλλευση στις μεγάλες πολυεθνικές τού πετρελαίου, ισχυριζόμενοι πως έτσι θα δούμε καλύτερες μέρες. Ξεχνούν, όμως, να μας υπενθυμίσουν ότι πετρέλαιο έχουν και η Νιγηρία και το Αζερμπαϊτζάν και το Νότιο Σουδάν αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι κάτοικοί τους ζουν σε παράδεισο.

- Σου προβάλλουν τους ελάχιστους που -τάχα- διακρίθηκαν επειδή σκαρφίστηκαν μια ηλεκτρονική καινοτομία (συνήθως πρόκειται για χαζοεφαρμογές κινητών τηλεφώνων), επαινώντας την ευφυΐα τους και την "πρωτοποριακή" τους σκέψη. Ξεχνάνε, όμως, να παρατηρήσουν ότι όλοι αυτοί αποτελούν κλάσμα εκατοστού μονάδος και ότι εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι νέοι παλεύουν εξουθενωμένοι στον πάτο, αναγκασμένοι να πορεύονται έχοντας ξεχάσει τα όνειρά τους.

- Για όλους αυτούς, βέβαια, η νέα γενιά έχει θεοποιηθεί. Όλα γι' αυτήν γίνονται. Ακόμη και οι θυσίες στις οποίες υποβάλλεται (με το ζόρι, μη ξεχνιόμαστε) ο λαός, γι' αυτή την νέα γενιά -υποτίθεται πως- γίνονται. Η ειρωνεία είναι ότι, για να στα βάλουν όλα τούτα στο μυαλό, χρησιμοποιούν παλιές καραβάνες τής εξωνημένης δημοσιογραφίας, βολεμένους κονδυλοφόρους σε καλοπληρωμένα μετερίζια και κάθε λογής μουσούδι που πλουτίζει επί χρόνια και χρόνια προπαγανδίζοντας τις "αξίες" ενός γερασμένου και σάπιου κατεστημένου.

Κι όμως, σε όλους αυτούς έχεις εκχωρήσει το δικαίωμα να σε "ενημερώνουν", να σε καθοδηγούν, να σου υποδεικνύουν το "σωστό" και το "λάθος", να σε τρομοκρατούν, να σε κρατούν στο σκοτάδι, να μη σ' αφήνουν ν' αποτινάξεις τις αλυσίδες σου.

Πάψε να τους ακούς!
Βάλε το μυαλό σου να δουλέψει και, επί τέλους, πάψε να τους ακούς!

ΠΗΓΗ:
teddygr.blogspot.gr

Γαμώ την κοινωνία μου

Όταν οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ απεργούσαν και γινόταν καμιά δίωρη διακοπή ρεύματος, οι κυβερνήσεις με τα ΜΜΕ ούρλιαζαν για την απανθρωπιά των απεργών απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και το κοινωνικό σύνολο ούρλιαζε για το πεπόνι του που δε θα κρύωνε στο ψυγείο. Τώρα που η κυβέρνηση δολοφονεί «ευάλωτους» προπονώντας μας για την ιδιωτική αντίληψη περί παροχής ρεύματος, η κοινωνία δροσίζεται χαλαρά με το κρύο πεπόνι της.
Όταν οι διαπλεκόμενοι γκαβοδήμαρχοι ανά την επικράτεια χάριζαν τις αμμουδιές του τόπου τους στους κουμπάρους τους για να στήσουν μπιτσόμπαρα με μπίτια πάνω στο κύμα, η κοινωνία με περηφάνια τα γέμιζε συμμετέχοντας στην ατελείωτη πασαρέλα αποτρίχωσης και γράμμωσης. Τώρα που οι παραλίες θα πουληθούν στα μεγαλοσυμφέροντα κάποιοι ελπίζουν ότι αυτή η κοινωνία θα αντιδράσει. Γιατί να αντιδράσει; Και τώρα 10 ευρώ πληρώνει για να πατήσει άμμο και αύριο 10 ευρώ θα πληρώνει. Ευάλωτοι στη μαλακία. Εδώ και καιρό.
Όταν αποκαλύπτεται ότι αυτή «η κοινωνία που στενάζει» ακούμπησε το 2013 σε ΟΠΑΠ, Καζίνο, Κρατικά Λαχεία και ιπποδρομίες 5,49 δισ. ευρώ και άλλα τόσα σε παράνομο τζόγο, γιατί να τη νοιάξει αν δίπλα της κάποιος ψοφάει από την πείνα; Γιατί να τη νοιάξει αν «το φαινόμενο του παράνομου τζόγου θα παταχθεί μέσω των νόμιμων παιχνιδομηχανών που θα εγκαταστήσει εντός του 2014 ο ΟΠΑΠ», τουτέστιν ο ευσυγκίνητος Μελισσανίδης; Αυτή η κοινωνία βάφτισε ελπίδα τον τζόγο και τζογάρει τον κώλο της νυχθημερόν, σιγά μην τη νοιάξει ποιος θα τον κερδίσει.
Αυτή η κοινωνία που δηλώνει ενοχλημένη από τις φωτογραφίες των διαμελισμένων μωρών στην Παλαιστίνη – ενώ ηδονίζεται βλέποντας φωτογραφίες κάποιου τριτοσελέμπριτυ που βρέθηκε νεκρός από τον εραστή του – και ποστάρει στο facebook την αγανάκτησή της επειδή οι νεκροί χαλάνε την ανεμελιά του καλοκαιριού και την αισθητική του γαλάζιου Αιγαίου, από πού κι ως πού να παλέψει για τον ζητιάνο, τον νηστικό, αυτόν που ψάχνει στα σκουπίδια;
Αυτή η κοινωνία που αντί να ονειρεύεται δικαιοσύνη ονειρεύεται να πάρει πίσω τις πινακίδες του τζιπ HUNDAI που παρέδωσε, αυτή η κοινωνία που αντί να παλεύει για ισονομία παλεύει να βρει άκρη στη λαμογιά για να χορτάσει Μύκονο, αυτή η κοινωνία που αντί να παλεύει για να μην υπάρχει δυστυχία δηλώνει ότι αποφάσισε να μη δίνει σημασία σε «δυσάρεστα νέα» και βρήκε την ησυχία της, ας πάει να γαμηθεί. Πατόκορφα!

Πηγή:  RAMNOUSIA

Η ελεύθερη βούληση κρύβεται στον «θόρυβο» των νευρώνων

Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι την «είδαν» στον θόρυβο βάθους - κοινώς στα «παράσιτα» - του εγκεφάλου

Το ερώτημα του αν ο άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση ή όχι αποτελεί αιώνια αιτία διαμάχης για φιλοσόφους και επιστήμονες. Τώρα ερευνητές υποστηρίζουν ότι «είδαν» την ελεύθερη βούληση στον «θόρυβο» της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου

 

Εχουμε ελεύθερη βούληση; Το ερώτημα δεν είναι σε καμία περίπτωση καινούργιο, διχάζει φιλοσόφους και επιστήμονες εδώ και αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Και παραμένει αναπάντητο παρά το γεγονός ότι τελευταία, με την πρόοδο των νευροεπιστημών στη διερεύνηση και στην απεικόνιση του εγκεφάλου μας, έχει πάρει μια διαφορετική, περισσότερο «απτή» διάσταση - ειδικοί έχουν προσπαθήσει να συλλάβουν την ελεύθερη βούληση «επ' αυτοφώρω» αλλά ως πρόσφατα χωρίς επιτυχία. Τώρα μια ομάδα αμερικανών επιστημόνων υποστηρίζει ότι την «είδε» μέσα στον θόρυβο βάθους - σε ελεύθερη μετάφραση στα «παράσιτα» - της ηλεκτρικής δραστηριότητας των νευρώνων μας.

Αιώνια διαμάχη

Παραδοσιακά, αλλά και σήμερα, οι αντιμαχόμενες απόψεις σχετικά με την ανθρώπινη ελεύθερη βούληση είναι δύο. Η μια εξ αυτών υποστηρίζει ότι φυσικά και είμαστε κύριοι της συνείδησης και των αποφάσεών μας, κάτι το οποίο άλλωστε ανταποκρίνεται απόλυτα στην εμπειρία που βιώνουμε καθημερινά. Η άλλη, καθαρά ντετερμινιστική, απορρίπτει αυτή την ιδέα: παρά το γεγονός ότι νομίζουμε πως εμείς οι ίδιοι κάνουμε τις επιλογές μας, αντιτείνει, αυτές τελικά είναι προκαθορισμένες - και μάλιστα υπαγορεύονται από παράγοντες της γενετικής κληρονομιάς μας και του περιβάλλοντος στο οποίο έχουμε μεγαλώσει.
Το πρώτο πείραμα που «άναψε φωτιές» στην αιώνια αυτή φιλοσοφικοεπιστημονική διαμάχη αναδεικνύοντας το ασυνείδητο σε «κυβερνήτη» των αποφάσεών μας και αμφισβητώντας την ύπαρξη της συνειδητής ελεύθερης βούλησης έγινε τη δεκαετία του 1970 από τον Μπέντζαμιν Λίμπετ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο. Ο καθηγητής Λίμπετ είχε παρακολουθήσει με ηλεκτροεγκεφαλογράφους την εγκεφαλική δραστηριότητα εθελοντών από τους οποίους είχε ζητήσει να παραμείνουν για λίγο αδρανείς και στη συνέχεια να πατήσουν ένα κουμπί σημειώνοντας την ακριβή στιγμή που πήραν αυτή την απόφαση. Τα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα είχαν δείξει ότι η νευρωνική δραστηριότητα στον κινητικό φλοιό των εθελοντών (περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει την κίνηση και άρα είναι η αμέσως αρμόδια για το πάτημα του κουμπιού) πυροδοτούνταν σχεδόν μισό δευτερόλεπτο πριν από τη στιγμή που οι εθελοντές είχαν σημειώσει ότι αποφάσισαν να ενεργήσουν - ένδειξη η οποία υποδήλωνε ότι αν και οι εθελοντές νόμιζαν πως είχαν λάβει συνειδητά την απόφαση να κάνουν τη συγκεκριμένη κίνηση ο εγκέφαλός τους την είχε ήδη ξεκινήσει προτού οι ίδιοι το αντιληφθούν (νεότερα παρόμοια πειράμτα με τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας έουν δείξει ότι η νευρωνική δραστηριότητα προηγείται ως και κατά 10 δευτερόλεπτα της κίνησης).

Το «σημάδι» της βούλησης

«Χτίζοντας» επάνω στο ιστορικό πείραμα του Λίμπετ (το οποίο, αν και αμφισβητήθηκε, ήταν εκείνο που ουσιαστικά «άνοιξε» το πεδίο της πειραματικής διερεύνησης της συνείδησης και της ελεύθερης βούλησης) ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις με επικεφαλής τον Τζέσι Μπέργκσον «έστησαν» τη δική τους μελέτη. Οι επιστήμονες ζήτησαν από 19 εθελοντές (των οποίων την εγκεφαλική δραστηριότητα παρακολουθούσαν με ηλεκτροεγκεφαλογράφους) να κοιτάζουν αυθαίρετα δεξιά ή αριστερά όταν ένα συγκεκριμένο σήμα εμφανιζόταν στην οθόνη του υπολογιστή που είχαν μπροστά τους. Στους συμμετέχοντες είχε δοθεί η οδηγία να επιλέγουν τυχαία πού θα στρέψουν το βλέμμα, ενώ δεν μπορούσαν να γνωρίζουν πότε και σε ποιο σημείο της οθόνης θα εμφανιζόταν το σήμα.

Η ιδέα ήταν ότι, καθώς δεν μπορούσαν να γνωρίζουν πότε και πού θα εμφανιζόταν το σήμα, οι εθελοντές δεν ελάμβαναν κάποια συνειδητή απόφαση η οποία θα μπορούσε να ανιχνευθεί στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Παρ' όλα αυτά οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι, εξετάζοντας τα μοτίβα της εγκεφαλικής δραστηριότητας, 0,8 δευτερόλεπτα πριν από την εμφάνιση του σήματος μπορούσαν να προβλέψουν προς ποια κατεύθυνση θα κοίταζαν οι εθελοντές. «Η κατάσταση του εγκεφάλου πριν από την παρουσίαση του σήματος καθορίζει αν κάποιος θα κοιτάξει προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά» λένε οι συγγραφείς της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Journal of Cognitive Neuroscience».

Σύμφωνα με τον δρα Μπέργκσον, αυτό αποτελεί ένα «δείγμα» του ότι η ελεύθερη βούληση μπορεί να πηγάζει από τον θόρυβο βάθους που προκαλείται από τη διαρκή χαοτική ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρώνων του εγκεφάλου μας. «Παρά το γεγονός ότι προθέσεις, επιθυμίες και στόχοι καθοδηγούν τις αποφάσεις μας με έναν γραμμικό τρόπο αιτίου και αποτελέσματος, τα ευρήματά μας δείχνουν ότι οι αποφάσεις μας επηρεάζονται επίσης από τον νευρωνικό θόρυβο ανά πάσα στιγμή» δήλωσε στον δικτυακό τόπο επιστημονικών ειδήσεων LiveScience. «Αυτή η τυχαία ενεργοποίηση, ή θόρυβος, ίσως μάλιστα να αποτελεί το όχημα επάνω στο οποίο επιβαίνει η συνείδησή μας, με τον ίδιο τρόπο που ο στατικός θόρυβος στο ραδιόφωνο χρησιμοποιείται για να μεταφέρει το σήμα ενός σταθμού». Ο δρ Μπέργκσον θεωρεί ότι ενδεχομένως αυτός ο θόρυβος βάθους του εγκεφάλου είναι αυτός που μας δίνει τη δυνατότητα να ανταποκρινόμαστε δημιουργικά σε καινούργιες καταστάσεις και μας προσφέρει μια «γεύση ελεύθερης βούλησης». 

vima

Στην αρχή ήταν η Μεγάλη Εκρηξη - ή μήπως όχι;

Μια νέα θεωρία κάνει στην άκρη τη Μεγάλη Εκρηξη και θέλει το Σύμπαν αέναο. Η ιδέα έρχεται να τραντάξει τα θεμέλια της κοσμολογίας, προτείνοντας μια λύση που ξεπερνά με μαγικό τρόπο όλες τις αυθαιρεσίες της σύγχρονης Φυσικής

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  06/07/2014 05:45

 

Η κρατούσα θεωρία για τη δημιουργία του Σύμπαντος είναι αυτή της Μεγάλης Εκρηξης που λίγο-πολύ όλοι έχουμε ακούσει. Το Σύμπαν, ως χώρος και χρόνος μαζί και με το περιεχόμενό του, εμφανίστηκε ξαφνικά πριν από περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Η ιδέα αυτή αντιμετωπίζεται συνήθως με δυσπιστία από τον μέσο αναγνώστη επειδή φαίνεται εντελώς παράλογη - και όχι χωρίς λόγο, αφού το ίδιο «άβολα» νιώθουν γι' αυτήν και οι ειδικοί επιστήμονες. Ο λόγος είναι ότι, πέρα από τις όποιες φιλοσοφικές αντιρρήσεις που σχετίζονται με την εμφάνιση του χώρου και του χρόνου από το τίποτα, υπάρχουν και μερικές «τεχνικές» λεπτομέρειες που δεν έχουν απαντηθεί ικανοποιητικά ως σήμερα. Μερικές από αυτές είναι προφανείς και σε έναν μη ειδικό, για παράδειγμα το πώς και το γιατί δημιουργήθηκε η Μεγάλη Εκρηξη. Αλλες προκύπτουν από αστρονομικές παρατηρήσεις που δείχνουν ότι το Σύμπαν έχει μερικές απροσδόκητες ιδιότητες, όπως π.χ. η ομογένεια, η ισοτροπία και η επιταχυνόμενη διαστολή, που εξηγούνται μόνο με την επίκληση άγνωστων στην καθημερινή Φυσική δυνάμεων. Πρόσφατα μια διεθνής ομάδα κοσμολόγων πρότεινε μια θεωρία για το Σύμπαν που παρακάμπτει όλες αυτές τις δυσκολίες και η οποία απέσπασε εύφημη μνεία τα δύο τελευταία χρόνια στην ετήσια αξιολόγηση δημοσιεύσεων κοσμολογικού περιεχομένου. Πέρα από το όποιο επιστημονικό ενδιαφέρον της, η θεωρία είναι άξια προσοχής επειδή της διεθνούς ομάδας κοσμολόγων ηγείται ένας Ελληνας.

Το μυστήριο του κοσμικού πληθωρισμού

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 υπήρχαν δύο αντιμαχόμενες θεωρίες για τη δημιουργία του Σύμπαντος: η θεωρία της Σταθερής Κατάστασης, που πρέσβευε ότι το Σύμπαν υπήρχε από πάντα, και η θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης, που πρέσβευε ότι το Σύμπαν είχε δημιουργηθεί κάποια στιγμή στο παρελθόν. Η παρατήρηση το 1965 της μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου, η οποία προβλέπεται από τη Μεγάλη Εκρηξη αλλά όχι από τη Σταθερή Κατάσταση, έγειρε την πλάστιγγα υπέρ της θεωρίας της Μεγάλης Εκρηξης. Μεταγενέστερες παρατηρήσεις όμως φανέρωσαν ιδιότητες του Σύμπαντος που δεν μπορούσε να εξηγήσει η θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης στο πλαίσιο της γνωστής Φυσικής. Ετσι ανέκυψε η ανάγκη εισαγωγής νέων θεωριών, για τις οποίες δεν υπήρχε κανενός είδους πειραματική επιβεβαίωση ή έστω ένδειξη. Για παράδειγμα, η αξιοσημείωτη ομογένεια του Σύμπαντος σε μεγάλες κλίμακες, δηλαδή το γεγονός ότι το Σύμπαν φαίνεται από όλα τα σημεία του το ίδιο, και η αξιοσημείωτη ισοτροπία του, δηλαδή το γεγονός ότι το Σύμπαν φαίνεται το ίδιο προς όλες τις κατευθύνσεις, οδήγησαν στην εισαγωγή της θεωρίας του πληθωριστικού Σύμπαντος. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, μόλις 10^-35 δευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Εκρηξη (δηλαδή, ένα δισεκατομμυριοστό του τρισεκατομμυριοστού του τρισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου) το Σύμπαν άρχισε να διαστέλλεται επιταχυνόμενο εξαιτίας μια δύναμης πέρα από τις τέσσερις γνωστές δυνάμεις της φύσης στις οποίες βασίζεται η Φυσική που διδάσκουμε.

Σήμερα δεν είναι πλήρως κατανοητό ούτε γιατί ξεκίνησε αυτή η επιταχυνόμενη διαστολή ούτε πότε και πώς σταμάτησε. Είναι όμως σίγουρο ότι διήρκεσε ένα μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου κατά τη διάρκεια του οποίου το μέγεθος του Σύμπαντος αυξήθηκε κατά 10²⁵ (δηλαδή, δέκα τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων) φορές. Η ασύλληπτα γρήγορη και ισχυρή διαστολή εξάλειψε όλες τις πιθανές ανομοιογένειες και ανισοτροπίες έτσι ώστε το Σύμπαν να παρουσιάζει την εικόνα της ομογένειας και ισοτροπίας που παρατηρούμε σήμερα. Αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει τρόπος να ερμηνευθεί ικανοποιητικά ούτε ο χρόνος έναρξης και διάρκειας του φαινομένου ούτε και η έντασή του, πέρα φυσικά από την αιτία που το προκάλεσε, που είναι και αυτή ένα μυστήριο.

Γιατί συνεχίζεται η επιταχυνόμενη διαστολή;

Η προ δεκαετίας παρατήρηση ότι το Σύμπαν διαστέλλεται και σήμερα με επιταχυνόμενο ρυθμό δημιούργησε ένα άλλο πρόβλημα. Από τις τέσσερις γνωστές και γενικά αποδεκτές δυνάμεις της φύσης μόνο η βαρύτητα ενεργεί σε μεγάλες αποστάσεις και είναι ελκτική. Ετσι όλοι οι γαλαξίες έλκονται μεταξύ τους, σαν να είναι συνδεδεμένοι με ιδιότυπα ελατήρια, πράγμα που σημαίνει ότι η διαστολή του Σύμπαντος θα έπρεπε να επιβραδύνεται. Η παρατήρηση της επιταχυνόμενης διαστολής μάς οδήγησε στην υπόθεση της ύπαρξης μιας πέμπτης απωστικής δύναμης, η οποία δρα μόνο σε μεγάλες αποστάσεις και η οποία οφείλεται στην ύπαρξη μιας νέας μορφής ενέργειας που ονομάστηκε σκοτεινή ενέργεια. Τη δύναμη αυτή εισήγαγε πρώτος ο Αϊνστάιν στις εξισώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας με τη μορφή ενός σταθερού όρου σε αυτές ο οποίος ονομάστηκε κοσμολογική σταθερά. Ετσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι για να δεχθούμε το μοντέλο της Μεγάλης Εκρηξης πρέπει να εισαγάγουμε δύο νέες δυνάμεις στη φύση (μία για τις πρώτες στιγμές του και μία για σήμερα), χωρίς να  έχουμε καμία άλλη πειραματική ή θεωρητική ένδειξη για την ύπαρξή τους. Σε κάποιον που έχει ασχοληθεί με την εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική η κατάσταση αυτή θυμίζει τη θεωρία του γεωκεντρικού πλανητικού συστήματος του Πτολεμαίου στην οποία, για να ερμηνεύσουμε τις παρατηρήσεις της θέσης των πλανητών υποθέτοντας ότι κινούνται σε κυκλικές τροχιές γύρω από τη Γη, έπρεπε να υποθέσουμε ολοένα και πιο πολύπλοκους νόμους κίνησης - ώσπου ο Κέπλερ διατύπωσε τη θεωρία ότι οι πλανήτες κινούνται σε ελλειπτικές τροχιές γύρω από τον Ηλιο, οπότε όλες οι παρατηρήσεις ερμηνεύθηκαν διαμιάς ως διά μαγείας.

Η θεωρία του αέναου Σύμπαντος

Ο Σπύρος Βασιλάκος, ο Jose Ademir Sales Lima και ο Joan Sola
Είναι δυνατόν άραγε όλα τα προβλήματα που εμφανίζονται στο «κλασικό» σενάριο της Μεγάλης Εκρηξης να λυθούν με μία μόνο υπόθεση; Αυτή τη γραμμή σκέψης ακολούθησε η τριεθνής ερευνητική ομάδα που αποτελείται από τους Σπύρο Βασιλάκο (Ελλάδα), Jose Ademir Sales Lima (Βραζιλία) και Joan Sola (Ισπανία). Σύμφωνα με τη θεωρία της ομάδας, όλες οι παρατηρούμενες ιδιότητες του Σύμπαντος μπορούν να ερμηνευθούν αν υποθέσουμε ότι η λεγόμενη κοσμολογική σταθερά του Αϊνστάιν δεν είναι σταθερά αλλά μεταβάλλεται, είναι δηλαδή αυτό που λένε οι μαθηματικοί συνάρτηση του χρόνου. Η εισαγωγή της κατάλληλης συνάρτησης στις εξισώσεις του Αϊνστάιν μάς οδηγεί σε μια λύση στην οποία το Σύμπαν ξεκινάει από μια αέναη κατάσταση, οπότε αποφεύγεται το πρόβλημα της εμφάνισης της Μεγάλης Εκρηξης, είναι όσο ομογενές και ισότροπο χρειάζεται, οπότε αποφεύγεται το πρόβλημα του χρόνου έναρξης και λήξης της πληθωριστικής φάσης του Σύμπαντος, και διαστέλλεται με αυξανόμενη ταχύτητα πέρα από μια ορισμένη χρονική στιγμή, οπότε αποφεύγεται το πρόβλημα της εισαγωγής της σκοτεινής ενέργειας. Η νέα θεωρία εξηγεί με συνεπή και ολοκληρωμένο τρόπο την κοσμική ιστορία του Σύμπαντος. Θα γίνει άραγε αποδεκτή από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα; Είναι νωρίς να το πούμε, αλλά είναι αξιοσημείωτο ότι η ερευνητική ομάδα έλαβε ήδη δύο τιμητικές διακρίσεις (Honorable Mention) τα έτη 2013 και 2014 στον διεθνή διαγωνισμό βαρύτητας Essay Competition of Gravity Research που γίνεται στις ΗΠΑ.

Ο κ. Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ.
vima

Γιώργος Τράγκας: «Τα σπίτια μας καίγονται και εμείς τραγουδάμε!!!!»

Καζάνι που βράζει έτοιμο να εκραγεί η αποικία. Ο πολιτικός κόσμος σε πρωτοφανές τέλμα διχόνοιας, σήψης, εκμαυλισμού, ανεπάρκειας και υποτέλειας. Όπως και επί χούντας, όλα δείχνουν ότι κυοφορείται κάποια εθνική τραγωδία. Με τις ίδιους υποκινητές, τους ίδιους ραδιούργους, της ίδιας στόφας πρωταγωνιστές, όπως τότε με τους ξενοκίνητους εθνικοπαράφρονες της Παπαδοπουλικής και Ιωαννιδικής χούντας. Και εκείνοι, πίστευαν, υπάκουαν και καθοδηγούνταν από τα ίδια ακριβώς κέντρα που οδήγησαν στα ερείπια της Κυπριακής τραγωδίας και στη διχοτόμηση του Νησιού της Αφροδίτης, που σήμερα είναι πάλι –λόγω πετρελαίων- στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων των γνωστών «γερακιών».
Τώρα στην Αθήνα δεν έχουμε στρατιωτική χούντα, ούτε Απριλιανούς, αλλά -κακά τα ψέματα- η ηγεσία της δικομματικής κυβέρνησης, δείχνει έτοιμη να δώσει τα πάντα και να υλοποιήσει οποιαδήποτε εντολή παίρνει από το Βερολίνο ή από τα ξένα κέντρα.

Πού θα μας βγάλει όλη αυτή η κατάσταση; Μετά τη γενοκτονία και την οικονομική κατοχή, ποια θα είναι η επόμενη εθνική τραγωδία που θα ζήσουμε; Στο Αιγαίο; Στην Θράκη; Στο Κυπριακό; Όλοι οι «καλοί» γείτονες, μάς βγάζουν τη γλώσσα και κουνάνε το δάκτυλο σε μια υπόδουλη, παράλυτη κυβέρνηση, σε ένα ανύπαρκτο υπουργείο Εξωτερικών. Οι γείτονες αισθάνονται ότι τώρα είναι η μεγάλη ευκαιρία να προωθήσουν τις επιδιώξεις και να επιλύσουν προς το συμφέρον τους τις διαφορές που είχαν επί σειρά ετών με την Ελλάδα.
Βλέπουν ότι πλέον είμαστε αποικία που βράζει και αποσυντίθεται από μέρα σε μέρα ολοένα και περισσότερο από τη δράση πολιτικο-οικονομικών φατριών και συμμοριών που δέχονται απνευστί όλες τις εντολές των ξένων αρκεί να έχουν μία θέση στο μεγάλο φαγοπότι. Στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας αντί πινακίου φακής.
Στο μεταξύ όλα σαπίζουν. Το Σύνταγμα «βιάζεται» καθημερινά. Η Δικαιοσύνη είναι υποχρεωμένη να εφαρμόζει νόμους δυνάμεων κατοχής και να διατυπώνει την άποψη ότι «τα πολιτικά δικαστήρια δεν μπορούν να παρέμβουν επί των ενεργειών και των αποτελεσμάτων της οικονομικής πολιτικής» (σ.σ. δηλαδή του μνημονίου), ακόμη και αν πρόκειται για άδικες πράξεις, για απάνθρωπες ενέργειες σε βάρος του πληθυσμού. Η διαχείριση της μπίζνας του χρέους συνεχίζεται, Κράτος δεν υφίσταται. Πολιτικός και οικονομικός έλεγχος ανήκουν στους ξένους. Το δημογραφικό πρόβλημα είναι εκρηκτικό. Ο γερασμένος –κατά πλειοψηφία-πληθυσμός μιξάρεται ολοένα και περισσότερο με πεινασμένους και δυστυχισμένους μετανάστες από την Ασία και την Αφρική που φτάνουν κατά χιλιάδες πλέον στα νησιά μας. Δεν μοιάζουμε πλέον με κανένα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είμαστε ο «μουντζούρης» του Ευρωπαϊκού νότου, ένα «ξέφραγο αμπέλι» που θυμίζει περισσότερο νησάκι της Καραϊβικής ή τριτοκοσμική περιοχή.
Στη χώρα που γεννήθηκε η Δημοκρατία, δυστυχώς δεν υπάρχει Δημοκρατία!
Όλος ο κόσμος στην αποικία ακούει καθημερινά και εντελώς παθητικά ό,τι το Βερολίνο και οι δανειστές προστάζουν. Ακούει και μαθαίνει ότι πρέπει να πληρώσει αυτό, αυτό και αυτό. Ακούει και πρέπει να υπακούσει ότι πρέπει να ξεπουλήσει (ιδιωτικοποίηση το λένε) τη γη του, το νερό του, την ενέργειά του, τον ορυκτό πλούτο του, τη θάλασσά του, τα νησιά του, τα λιμάνια του, τα αεροδρόμιά του, τις ακτογραμμές του, ακόμη και τις αρχαιότητές του! Αυτό το λένε, επανεκκίνηση, ανάπτυξη ή success story.
Την ίδια ώρα, οι Τούρκοι υποστηρίζουν ότι «δεν υπάρχει καμία Κυπριακή Δημοκρατία». Οι Αλβανοί επαναφέρουν θέμα ΑΟΖ και μιλάνε για «Τσάμικη γενοκτονία», οι Σκοπιανοί θεωρούν «τελειωμένο» το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων ως «Μακεδονία» και μάλλον… έχουν δίκιο. Στο Αιγαίο πλέον «κόβουν βόλτες» ανενόχλητοι οι Τούρκοι, αλλά και η ισραηλινή αεροπορία λόγω της στενής συνεργασίας μας με το Τέλ Αβίβ. Στη Θράκη προωθούνται πλέον απροκάλυπτα από την Άγκυρα και άλλους «φίλους μας» σχέδια καθόδου μειονοτικού κόμματος στις επόμενες εθνικές εκλογές. Οι συρμοί της βίας κινούνται ήδη σε όλο το μήκος και το πλάτος της αποικίας! Και όπως θα έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοι μας «των οικιών ημών εμπιπραμένων ημείς άδωμεν»!
Γιώργος Τράγκας

Άγρια επίθεση Νάιτζελ Φάρατζ στον Αντώνη Σαμαρά!

Μάνος Δανέζης: Ζούμε σ’ ένα matrix… η ανατροπή είναι ζήτημα χρόνου

Ο Μάνος Δανέζης είναι Επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα στον Τύπο, εκατοντάδες επιστημονικές εργασίες και διαθέτει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο βιβλίων Φυσικής, Αστροφυσικής Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Θετικών Επιστημών αλλά και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Τα τελευταία χρόνια οι ρηξικέλευθες απόψεις του γίνανε γνωστότερες από τις τηλεοπτικές σειρές «Το Σύμπαν που αγάπησα» και «Έτσι βλέπω τον κόσμο» στην ΕΤ3, όπου υπήρξε (μαζί με τον Δρ Ε. Θεοδοσίου) παρουσιαστής και επιστημονικός υπεύθυνος. Παρακολουθώντας τον, δεν ξέρω να σας πω αν είναι «ταπεινο-εκκεντρικός», «φευγάτος», ή και υπερ-ευφυής ως επιστήμονας αλλά σίγουρα βαδίζει στον δικό του ρυθμό, προσπαθώντας να μας αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Ο λόγος για τον Μάνο Δανέζη.

Συνέντευξη: Μαριάνθη Πελεβάνη




Κύριε Δανέζη πιστεύετε ότι ο δυτικός κόσμος καταρρέει;

Σήμερα, όπως όλοι έχουμε αντιληφθεί, οι δυτικές κοινωνίες διέρχονται μια περίοδο δραματικά αυξανόμενης κρίσης, η οποία συν τω χρόνω αποσαθρώνει τις παγκόσμιες κοινωνικές δομές. Ως παράδειγμα αναφέρουμε τη διεθνή οικονομική κατάρρευση που βιώνουμε σήμερα. Όπως είναι φανερό η οικονομική κρίση δεν είναι το αίτιο, αλλά το αποτέλεσμα μιας ολοκληρωτικής κατάρρευσης αξιών και ιδεών. Πίσω από την καταρρέουσα οικονομική δομή, σε κοινωνικό και ηθικό επίπεδο, βρίσκεται ένας καταρρέον πολιτισμός και ομάδες ανθρώπων που την υπηρετούν. Χαρακτηριστικό φαινόμενο αυτής της κατάρρευσης είναι η εγκατάλειψη των αρχών της συλλογικότητας, της κοινωνικότητας και του κοινοτικού πνεύματος, δηλαδή των βασικών στοιχείων δόμησης του πολιτισμού μας.

Η συλλογικότητα έχει αντικατασταθεί από την ιδιώτευση, την υποκειμενικότητα, την ατομικότητα και τον εγωκεντρισμό. Με τον τρόπο αυτό η κοινωνία χάνει τη συνοχή της και αυτοδιαλύεται σε ένα σύνολο συγκρουόμενων ατόμων. Το εγώ αντικαθιστά το εμείς. Το είμαι αντικαθίσταται από το έχω. Με τον τρόπο αυτό ο δυτικός πολιτισμός από κοινωνικός, μετατρέπεται σε εξατομικευμένο, υστερόβουλο, ωφελιμιστικό και συν τω χρόνω φθείρεται, διαφθείρεται, και καταρρέει.

Δυστυχώς, η ιστορία διδάσκει ότι όλοι οι πολιτισμοί του παρελθόντος κατέρρευσαν, μέσα σε τραγικές ωδίνες, χωρίς οι διεφθαρμένες κοινωνικές δομές να το αντιλαμβάνονται και χωρίς να είναι έτοιμες να τους αντικαταστήσουν με κάτι καλύτερο

Την πολιτισμικά μεταβατική περίοδο που διανύουμε, ελπίδα και προσπάθειά μας πρέπει να είναι η δημιουργία όλων των αναγκαίων συνθηκών προκειμένου η ιστορία να μην επαναληφθεί και η πολιτισμική μετάβαση, η οποία είναι ήδη δρομολογημένη, να γίνει ομαλά χωρίς τις τραυματικές εμπειρίες άλλων ιστορικών περιόδων.


Όπως διαπιστώνετε, ένα πολιτισμικό ρεύμα εκφράζει βασικά την εκάστοτε προσπάθεια του ανθρώπου να ξεπεράσει και να ελέγξει τους φόβους του. Τι φοβόμαστε σήμερα και πως μπορούμε να το ξεπεράσουμε;

Ένα βασικό και επιτακτικό ανθρώπινο συναίσθημα είναι ο «φόβος», ο οποίος δημιουργείται από την έννοια της «ανάγκης». Σκοπός και αίτιο της ανάπτυξης ενός πολιτισμικού ρεύματος είναι η προσπάθεια μιας κοινωνίας να ξεπεράσει και να ελέγξει συλλογικά τρεις βασικές ομάδες φόβων, οι οποίοι βρίσκονται σε άμεση σχέση και συνάρτηση με τριών ειδών πραγματικά και πρακτικά γεγονότα. Ο πρώτος φόβος είναι ο φόβος της φυσικής ανθρώπινης επιβίωσης, ο δεύτερος είναι ο φόβος της βίαιης δράσης του φυσικού περιβάλλοντος και τέλος ο μεταφυσικός φόβος, δηλαδή ο φόβος που προκαλούν κάποια γεγονότα τα οποία ξεφεύγουν από το πλαίσιο μιας λογικής ερμηνείας, η οποία θα είχε τη βάση της στην εμπειρία των ανθρώπινων αισθήσεων, όπως ο θάνατος.

Προκειμένου ο άνθρωπος να κατασιγάσει αυτές τις τρεις ομάδες φόβων δημιούργησε αντίστοιχα, τα «κοινωνικά συστήματα» από τα οποία προήλθαν τα «πολιτικά συστήματα», την «επιστήμη» η οποία σε κάποιες περιπτώσεις μετασχηματίζεται σε «τεχνολογία». και τέλος τη «θεολογία», η οποία αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η δημιουργία της έννοιας της «θρησκείας». Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκαν οι βασικοί τρεις πυλώνες ενός πολιτισμικού ρεύματος. Στο πλαίσιο αυτών των τριών πολιτισμικών πυλώνων αναπτύσσονται ανθρώπινες διοικητικές δομές οι οποίες, όλες μαζί, αποτελούν αυτό το οποίο ονομάζουμε «κοσμική εξουσία». Όπως γίνεται φανερό, αυτό που οδηγεί σε κατάρρευση έναν πολιτισμό δεν είναι η φιλοσοφική βάση τους, αλλά οι φιλοδοξίες, ο δογματισμός και η διαφθορά, των ανθρώπων που συγκροτούν τις διοικητικές δομές τους.

Όμως, όταν οι διοικητικές δομές των πολιτισμικών πυλώνων διαφθαρούν, οι πολιτισμικοί πυλώνες και ο πολιτισμός γενικότερα καταρρέουν, αφήνοντας τους ανθρώπινους φόβους να γιγαντωθούν εκ νέου. Τότε δημιουργείται η αναγκαιότητα δημιουργίας ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος το οποίο θα πρέπει να είναι ικανό να κατασιγάσει τους νέους ανθρώπινους φόβους.

Όμως μια κοινωνία που κυριαρχείται από υπέρμετρους φόβους, είναι μια υποταγμένη κοινωνία, ανίκανη να αντιδράσει λογικά και ήρεμα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της. Μια φοβισμένη κοινωνία κυριαρχείται από την αίσθηση του πανικού, της οργής, της ανεξέλεγκτης βίας. Μια φοβισμένη κοινωνία είναι μια εύκολα χειραγωγούμενη κοινωνία. Το γιγάντωμα των αναγκών και των φόβων μας, μας στερεί το υπέρτατο ανθρώπινο αγαθό, την ελευθερία μας.

Σήμερα πλέον κατανοούμε γιατί ο δυτικός πολιτισμός, μας δημιούργησε έναν καταιγισμό πλαστών και άχρηστων αναγκών. Όχι για να μας κάνει πιο ευχάριστη τη ζωή. αλλά επειδή αυξάνοντας τις ανάγκες μας, γιγάντωνε πλαστά τους φόβους μας. Μας έκανε υποταγμένους και εύκολα χειραγωγούμενους

Ας αντιδράσουμε από σήμερα. Ας ελαχιστοποιήσουμε τους φόβους μας ελαχιστοποιώντας τις πλαστές ανάγκες μας, αντικαθιστώντας τις έννοιες του «αμοιβαίου συμφέροντος» και της περιστασιακής «ελεημοσύνης» με το μόνιμο αίσθημα της ανθρώπινης αλληλεγγύης

Η αλλαγή της πολιτισμικής συγκρότησης θα επιτευχθεί ειρηνικά και αναίμακτα, αν και όταν αντιληφθούμε την αναγκαιότητα μιας εσωτερικής μας αναμόρφωσης. Η πνευματική και συνειδησιακή συγκρότηση των πολιτών καθορίζει την ποιότητα της Πολιτείας και η ποιότητα της Πολιτείας, τον πολιτισμό που αυτή θα συγκροτήσει.

Η μεγάλη πολιτισμική αλλαγή θα αρχίσει να γίνεται μια ειρηνική πραγματικότητα μόνο όταν κάνουμε την αγωνία μας, τον δικαιολογημένο κοινωνικό θυμό μας και το αίσθημα της εκδίκησης, αξιοπρέπεια, δουλειά, γνώση, υπευθυνότητα, συλλογικότητα.


Μιλάτε για μια επιστημονική επανάσταση συνδεδεμένη με ένα καινούργιο πολιτισμικό ρεύμα, το οποίο μπορεί να αλλάξει το σύγχρονο κόσμο. Τι «ευαγγελίζεται» το ρεύμα αυτό και που συνίσταται η νεωτερικότητά του, το καινούργιο;

Ένα θεμελιώδες ερώτημα είναι το με ποιόν τρόπο επιδρά το περιεχόμενο της επιστημονικής σκέψης στις δομές ενός πολιτισμικού ρεύματος;

Αρχικά θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι θετικές επιστήμες και σε προέκταση ο πυλώνας της επιστήμης, δεν θεμελιώνονται πάνω σε πειραματικά αποδεδειγμένες έννοιες, όπως αφήνουμε πολλές φορές να εννοηθεί

Οι βάσεις των θετικών επιστημών είναι οι έννοιες της «ύλης», του «χρόνου», και του «χώρου». Όμως οι έννοιες αυτές, όπως γνωρίζουμε, δεν είναι ούτε χειροπιαστές ούτε αντικειμενικά προσδιορισμένες αλλά, φιλοσοφικά κατηγορούμενα προσδιοριζόμενα με διαφορετικούς τρόπους, σε διαφορετικές εποχές από διαφορετικούς πολιτισμούς.

Το πολύ σημαντικό όμως είναι ότι, οι έννοιες αυτές δεν αποτελούν τη βάση μόνο του πυλώνα της επιστήμης ενός πολιτισμικού ρεύματος αλλά και των άλλων δύο πυλώνων του, εκείνων της θρησκευτικότητας και της κοινωνικής φιλοσοφίας.

Επακόλουθο αυτού του γεγονότος είναι ότι, αν ανατραπεί το εννοιολογικό περιεχόμενο των εννοιών της «ύλης», του «χρόνου» και του «χώρου» καταρρέει ολόκληρο το πολιτισμικό οικοδόμημα μιας κοινωνίας. Η ανατροπή αυτή είναι προνόμιο των θετικών επιστημών και έχει επιτευχθεί από την σύγχρονη επιστημονική σκέψη. Ως εκ τούτου, η ανατροπή και η αλλαγή του δυτικού πολιτισμικού ρεύματος είναι ζήτημα χρόνου.

Η μεγάλη αυτή επιστημονική επανάσταση, που θα σχηματοποιήσει σε νέες βάσεις τις κοινωνικές διοικητικές δομές, στηρίζεται σε δύο νέες βασικές αλήθειες, επιστημονικά τεκμηριωμένες τόσο θεωρητικά όσο και πειραματικά.

Η πρώτη αλήθεια αναφέρεται στην αποκάλυψη του τι είναι στην ουσία αυτό το οποίο ονομάζουμε αντικειμενική πραγματικότητα και σε προέκταση, τι είναι αυτό το οποίο ονομάζουμε ύλη η οποία αποτελεί το θεό του καταρρέοντος πολιτισμικού ρεύματος, στον βωμό της οποίας αλλά και των παραγώγων της, πολλές φορές θυσιάζουμε ακόμα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η σύγχρονη επιστημονική σκέψη, μέσω της πειραματικής διαδικασίας, γνωρίζει πλέον ότι η αισθητή υλική πραγματικότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση της ανθρώπινης φυσιολογίας, η οποία δημιουργείται μέσα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου με την βοήθεια των αισθητηρίων οργάνων μας. Η υλική πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα matrix.

Σύμφωνα με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας η υλική συμπαντική πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά «η προβολή (το είδωλο, το καθρέφτισμα) όσων υπάρχουν στο πραγματικό τετραδιάστατο μη Ευκλείδειο και αθέατο Σύμπαν πάνω σε έναν ψεύτικο τρισδιάστατο και Ευκλείδειο χώρο που φτιάχνουν πλαστά οι αισθήσεις μας». Τον χώρο αυτό η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας ονομάζει χώρο Minkowski

Τί χάνεται μαζί με τη γραφή;

To Ίντερνετ και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν μπει έντονα στην καθημερινότητά μας τα τελευταία 20 χρόνια και σήμερα για πολλούς φαντάζει δύσκολο να σκεφτούν τη ζωής τους χωρίς αυτά. Δεδομένου ότι γινόμαστε όλο και πιο εξαρτημένοι από τις νέες τεχνολογίες, δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται πως αυτές "μας κάνουν περισσότερο χαζους".

Από τη μια, το Ίντερνετ, τα smartphones και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν κάνει τη ζωή μας αρκετά πιο εύκολη, προσφέροντάς μας μεταξύ άλλων πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες πληροφοριών. Από την άλλη, πολλοί ανησυχούν ότι οι υπολογιστές αποθαρρύνουν την κατάρτιση, ενθαρρύνοντας την αναζήτηση απαντήσεων και μειώνοντας την τέχνη της ευρετικής επίλυσης προβλημάτων.
Τέτοιου είδους φόβοι για τις επιδράσεις των ηλεκτρονικών μέσω στην ανθρώπινη συμπεριφορά και σκέψη επεκτείνονται σε θέματα που αφορούν τις νέες γενιές και τις μαθησιακές δυνατότητες των νεαρών παιδιών, τα οποία είναι κάτι παραπάνω από εξοικειωμένα με τα τεχνολογικά μέσα.
Μάλιστα, πολλά κράτη έχουν υιοθετήσει πρότυπα διδασκαλίας που προωθούν τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, ήδη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Ακολουθώντας το αμερικανικό πρότυπο, πολλά σχολεία σε όλο τον κόσμο μαθαίνουν γραφή στα παιδιά στο νηπιαγωγείο και στην πρώτη τάξη, δίνοντας από πολύ νωρίς την έμφαση στο πληκτρολόγιο.
Είναι, λοιπόν, αναπόφευκτο να αναρωτηθεί κανείς σε ποιο βαθμό αυτή η μετατόπιση από το χειρόγραφο στο πληκτρολόγιο και την οθόνη, επηρεάζει το τρόπο που λειτουργούμε, μαθαίνουμε και σκεφτόμαστε.
Από τη γραφή στο πληκτρολόγιο
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι δεσμοί μεταξύ χειρογράφου και της ευρύτερης εκπαιδευτικής ανάπτυξης είναι βαθιές. Όπως επισημαίνεται σε άρθρο των New York Times, τα παιδιά που μαθαίνουν πρώτα να γράφουν, μαθαίνουν πιο γρήγορα να διαβάζουν και είναι καλύτερα στο να παράγουν ιδέες και να διατηρούν πληροφορίες.
Σύμφωνα με έκθεση του Collège de France στο Παρίσι, όταν γράφουμε, ένα μοναδικό νευρωνικό κύκλωμα ενεργοποιείται αυτόματα, ενώ υπάρχει μια βασική λειτουργία του εγκεφάλου που αναγνωρίζει τη χειρονομία της γραφής και ενεργοποιεί εγκεφαλικές και ψυχικές διεργασίες, οι οποίες βοηθούν το άτομο στο να μαθαίνει πιο εύκολα.
Το πείραμα
Μια μελέτη του 2012 στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, ενισχύει τις παραπάνω απόψεις. Ερευνητές  πραγματοποίησαν  ένα πείραμα με παιδιά που δε γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Κατά τη διάρκεια του πειράματος, έδειχναν στα παιδιά ένα γράμμα ή ένα σχήμα σε μια κάρτα και τους ζήτησαν να το αναπαράγουν με τρεις τρόπους: να εντοπίσουν το σχήμα σε μια εικόνα με διάφορα άλλα, να το γράψουν σε ένα κενό λευκό φύλλο , ή να πληκτρολογήσουν σε έναν υπολογιστή. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν σε ένα σαρωτή εγκεφάλου και τους έδειξαν ξανά την εικόνα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν τα παιδιά έγραφαν το γράμμα με το χέρι, παρουσίαζαν αυξημένη δραστηριότητα σε τρεις περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται στους ενήλικες όταν διαβάζουν και γράφουν: η αριστερή ατρακτοειδής έλικα, η κάτω μετωπιαία έλικα και το οπίσθιος βρεγματικός φλοιός. Αντίθετα, όταν απλά δακτυλογραφούσαν ή εντόπιζαν την εικόνα δεν έδειξαν καμία τέτοια επίδραση. Η ενεργοποίηση ήταν σημαντικά ασθενέστερη.
Στη συνέχεια, ζητήθηκε από παιδιά που γνώριζαν γραφή να γράψουν κάτι και σε άλλα απλά να τα παρακολουθούν. Μέσω αυτής της διαδικασίας οι επιστήμονες κατέγραψαν την έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα στα παιδιά που άρχισαν να γράφουν, επισημαίνοντας τα οφέλη της μάθησης της γραφής.
Μια ακόμα μελέτη στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, έδειξε πως τα παιδιά που έγραψαν ένα κείμενο στο χέρι, αφομοίωσαν πιο γρήγορα και μεγαλύτερο αριθμό πληροφοριών.. Επίσης σε αυτά καταγράφηκε  μεγαλύτερη νευρική δραστηριότητα σε τομείς που σχετίζονται με τη μνήμη εργασίας.
Τα οφέλη της γραφής με το χέρι
Συμπερασματικά, η διαδικασία της γραφής, όχι μόνο στα σχολικά προγράμματα και για τους μαθητές αλλά και για όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, είναι ιδιαίτερα σημαντική, ενώ μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι μπορεί ακόμη και να συμβάλλει στην θεραπεία της δυσλεξίας και  κινητικών δυσκολιών.
Έτσι, τα οφέλη της γραφής με το χέρι εκτείνονται και πέρα ​​από την παιδική ηλικία. Για τους ενήλικες, το πληκτρολόγιο μπορεί να προσφέρει μια γρήγορη και αποτελεσματική εναλλακτική λύση, αλλά μπορεί και να μειώσει την ικανότητά μάθησης και επεξεργασίας νέων πληροφοριών.
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο των New York Times, η γραφή ενισχύει διαδικασίες προβληματισμού και μπορεί να οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση και την κωδικοποίηση της μνήμης. Με το χειρόγραφο η ίδια η πράξη της γραφής μας αναγκάζει να επικεντρωθούμε σε ό,τι είναι σημαντικό και να το κάνουμε ευκολότερα κτήμα μας.
Η άλλη πλευρά του νομίσματος
Παρόλα αυτά είναι πολλοί εκείνοι που δε θεωρούν τα οφέλη της γραφής με το χέρι τόσο σημαντικά και επικεντρώνονται στα θετικά στοιχεία της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών και νέων τεχνολογιών. Σε αντίθεση με όσους κατακρίνουν το Ίντερνετ και τα νέα μέσα και πιστεύουν ότι με τους συνεχείς περισπασμούς και τις διάσπαρτες πληροφορίες μας μετατρέπουν σε επιφανειακούς στοχαστές και μειώνουν την αντιληπτική μας ικανότητα, υπάρχουν και κάποιοι που υποστηρίζουν ότι μπορούν να ενισχύσουν τις πνευματικές ικανότητες μας. Μια έρευνα του University College του Λονδίνου έδειξε ότι η τεχνολογία βοηθά τους ανθρώπους να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στα μαθηματικά, τις επιστήμες και τις γλώσσες.
Εντούτοις, δε μπορούμε να αγνοήσουμε την εικόνα που προκύπτει από τις έρευνες, οι οποίες συνδέουν, με αρνητική σχέση, την παραγωγικότητα και τη δημιουργικότητα με τη χρήση πληκτρολογίου. Επίσης έρευνες συνδέουν και την πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων συσκευών με σταδιακή απώλεια μέρους της αντιληπτικής ικανότητας, της συγκέντρωσης και της μνήμης.
tvxs

Η Επιστήμη ως… φάντασμα

Η ακατάπαυστη συσσώρευση γνώσης από τις λεγόμενες «θετικές» επιστήμες και κυρίως οι ασύλληπτες τεχνολογικές μεταμορφώσεις και κοινωνικές επενδύσεις αυτής της γνώσης φαίνεται πως δεν είναι πλέον σε θέση να δικαιολογήσουν την αυταπόδεικτη, μέχρι πρόσφατα, «αλήθεια» ή «αξία» της Επιστήμης.

«Τα ιερατεία στο εσωτερικό της επιστήμης είναι αδύνατον να αποκτήσουν πραγματική εξουσία, όχι γιατί οι επιστήμονες είναι καλοί και ανιδιοτελείς άνθρωποι, υπεράνω εξουσιαστικών παρορμήσεων, αλλά γιατί δεν τους… παίρνει! Το παιχνίδι της θεμελιώδους επιστήμης δεν παίζεται με πολιτικούς όρους αλλά στον πάγκο του εργαστηρίου. Στο δικαστήριο της Φύσης», υποστηρίζει με πάθος ο Στ. Τραχανάς

Η ακατάπαυστη συσσώρευση γνώσης από τις λεγόμενες «θετικές» επιστήμες και κυρίως οι ασύλληπτες τεχνολογικές μεταμορφώσεις και κοινωνικές επενδύσεις αυτής της γνώσης φαίνεται πως δεν είναι πλέον σε θέση να δικαιολογήσουν την αυταπόδεικτη, μέχρι πρόσφατα, «αλήθεια» ή «αξία» της Επιστήμης. 

Σήμερα θα συζητήσουμε κάποιες διαφορετικές πτυχές αυτού του ζητήματος με τον φυσικό Στέφανο Τραχανά, ο οποίος έχει συνεισφέρει αποφασιστικά στη διάδοση της επιστημονικής παιδείας στον τόπο μας, τόσο με το πλούσιο διδακτικό-συγγραφικό έργο του όσο και ως διευθυντής -σήμερα πρόεδρος- των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης.
Αφορμή για την απολαυστική συνέντευξη που ακολουθεί ήταν η πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου του «Το φάντασμα της Οπερας: η επιστήμη στον πολιτισμό μας». Ενα μικρό αλλά πυκνό σε διεγερτικές ιδέες βιβλίο σχετικά με την υπόγεια και τελικά φασματική παρουσία της επιστήμης στον ανθρώπινο πολιτισμό.


………………………………………………………………

• Μία από τις βασικές ιδέες που αναπτύσσετε στο βιβλίο σας «Το φάντασμα της Οπερας», είναι ότι καμία επιστημονική θεωρία δεν επιδέχεται μία μονοσήμαντη επιστημολογική-φιλοσοφική, κοινωνιολογική ή ιδεολογική ερμηνεία. Τι είναι όμως αυτό που διαφοροποιεί τη γνώση των λεγόμενων θετικών επιστημών από άλλες μορφές γνώσης; Τι «θωρακίζει» την Επιστήμη από τα ιδεολογικά δόγματα;

Ας δούμε πρώτα τις «ιδεολογικές ερμηνείες» τις οποίες επιθυμώ εξ αρχής να διαφοροποιήσω από τις φιλοσοφικές-επιστημολογικές. Στη θεμελιώδη επιστήμη -αυτήν που ασχολείται με την αναζήτηση των πιο βασικών νόμων του κόσμου μας- τέτοιου τύπου «ερμηνείες» όχι μόνο δεν είναι δυνατές, αλλά καταλήγουν και σε μνημειώδεις ανοησίες όταν επιχειρούνται.

Υπενθυμίζω ότι για αρκετούς ναζί επιστήμονες η κβαντομηχανική -όπως και η θεωρία της σχετικότητας λίγο νωρίτερα- ήταν μια τυπική εβραϊκή θεωρία (προορισμένη να μολύνει το καθαρό πνεύμα της Αρίας φυλής), ενώ για άλλους ήταν ένα γνήσιο τέκνο του σφριγηλού γερμανικού πνεύματος! Υπενθυμίζω ακόμα την «υπόθεση Λισένκο», όπου ένας τσαρλατάνος, με την υποστήριξη του Στάλιν, κατάφερε να καταστρέψει τη ρωσική βιολογία (και όχι μόνο) για να την ξαναστήσει πάνω σε υγιείς «ιδεολογικές» βάσεις χωρίς… Δαρβίνους και άλλα αστικά… κατάλοιπα!

Για να φτάσω, τέλος, στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό των ημερών μας που «αλωνίζει» σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ. Με αποτέλεσμα είτε να έχει αποβληθεί ο Δαρβίνος (πάλι αυτός!) από τα σχολεία ορισμένων πολιτειών ή να έχει γίνει υποχρεωτική η παράλληλη διδασκαλία της θεωρίας της δημιουργίας ή εκείνης του ευφυούς σχεδιασμού! Δείτε την κοινή γραμμή σε όλα τα παραπάνω: ιδεολογική τύφλωση. Αν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τις θεωρίες σου, τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα!


• Ωραία, και για τις επιστημολογικές και φιλοσοφικές ερμηνείες της επιστήμης τι λέτε;

Οτι εδώ η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Στην περίπτωση της κβαντομηχανικής, για παράδειγμα, τα επιστημολογικά ερωτήματα που τίθενται είναι τόσο θεμελιώδη ώστε ο διάλογος μεταξύ φυσικών και επιστημολόγων να είναι εκ των ων ουκ άνευ. Και αυτό διότι, κατά τη γνώμη μου, η φιλοσοφία κουβαλάει μια τόσο μεγάλη παράδοση αυστηρού ορισμού των εννοιών ώστε οι λεπτές εννοιολογικές αναλύσεις που απαιτεί ο έλεγχος των θεμελίων μιας φυσικής θεωρίας να βρίσκουν εκεί μια καταπληκτική «εργαλειοθήκη».

Από την άλλη μεριά, στον διάλογο επιστήμης – φιλοσοφίας και οι δύο πλευρές θα πρέπει να έχουν πλήρη επίγνωση ότι η μονοσήμαντη φιλοσοφική ανάγνωση μιας φυσικής θεωρίας δεν είναι δυνατή. Το πρόβλημα της ελευθερίας της βούλησης είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα για όσους το γνωρίζουν.

Αυτό που «θωρακίζει» τώρα τη σύγχρονη φυσική επιστήμη από τις βλαβερές συνέπειες του ιδεολογικού και του φιλοσοφικού δογματισμού είναι ασφαλώς το εξής: η άνευ όρων αναγνώριση του «πρωτείου» της εμπειρικής πραγματικότητας. Οτι η παρατήρηση και το πείραμα είναι η μοναδική πηγή έγκυρης -αν και πάντα προσωρινής και ατελούς- γνώσης για τον φυσικό κόσμο.

Η επιτυχία και η αδιάκοπη πρόοδος της επιστήμης από τον Γαλιλαίο και μετά οφείλεται σε αυτό ακριβώς: στην πλήρη χειραφέτησή της από τα κάθε είδους δόγματα και τα ιερατεία που τα «διακονούν». Η μόνη αυθεντία είναι η εμπειρική πραγματικότητα. Και επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι η χειραφέτηση αυτή είναι μια μεγάλη κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού.


• Παρά τη σφοδρή αντίθεσή σας στις «μονοσήμαντες ερμηνείες», στο πρώτο μέρος του βιβλίου σας υποστηρίζετε ότι η αρχή της αβεβαιότητας, η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κβαντικής φυσικής, δεν είναι μόνον η «μητέρα» της μεγαλύτερης επιστημονικής-τεχνολογικής επανάστασης στην ιστορία, αλλά βρίσκεται πίσω ακόμα και από την ανάδυση της ζωής στο σύμπαν. Δεν υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρηθεί επίσης «μονοσήμαντη» αυτή η αναγωγή σχεδόν των πάντων στην αρχή της αβεβαιότητας;

Μην εκπλαγείτε που θα ξεκινήσω λίγο… επιθετικά, λέγοντας: μα αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός της θεμελιώδους επιστήμης, να βρει εκείνους τους -πολύ λίγους- θεμελιώδεις νόμους της φύσης στους οποίους ανάγονται τα πάντα «σε τελευταία ανάλυση».

Προσέξτε όμως γιατί ο διάβολος κρύβεται σε αυτήν τη φαινομενικά αθώα φράση: «σε τελευταία ανάλυση». Την ίδια ακριβώς φράση που τόσο ταλαιπώρησε τους μαρξιστές φιλοσόφους του περασμένου αιώνα στην προσπάθειά τους να δώσουν ακριβές περιεχόμενο στην περίφημη θέση του Μαρξ, ότι η βάση -δηλαδή οι σχέσεις παραγωγής- προσδιορίζει το εποικοδόμημα μιας κοινωνίας σε τελευταία ανάλυση. Προσδιορίζει δηλαδή τον πολιτισμό, τους θεσμούς, το νομικό πλαίσιο, τις ιδέες της κ.λπ., κ.λπ.

Δεν είναι ακριβώς το ίδιο με τη θεμελιώδη επιστήμη, αλλά η αναλογία είναι πολύ χρήσιμη. Κυρίως για να μας προφυλάξει από ακραίους και τελικά αφελείς αναγωγισμούς, που ορθά επισημαίνετε στην ερώτησή σας.

το φτωχότερο 10% του ελληνικού πληθυσμού έχασε το 33% (!) του εισοδήματός του. Αντιθέτως, το πλουσιότερο 10% των Ελλήνων έχασε μόνο το 13% του εισοδήματός του!

Έχουν ρημάξει τα πάντα! του Γιώργου Δελαστίκ

Αποκαταστάθηκε η προ… τεσσαρακονταετίας τάξη πραγμάτων! Χάρη στα Μνημόνια και τις άοκνες προσπάθειες των μνημονιακών κυβερνήσεων της χώρας μας οι Έλληνες ξανάγιναν οι μπατίρηδες της Δυτικής Ευρώπης! Από τις 15 χώρες της ξαναγίναμε ακόμη και στα τρόφιμα οι πιο φτηνοί, προτελευταίοι, με τελευταίους τους Πορτογάλους.

 Όπως και τη δεκαετία του 1960, του 1970 και του 1980, πριν από μας οι Ισπανοί και πριν από τους Ισπανούς οι Ιταλοί. Οι μπατίρηδες του ευρωπαϊκού Νότου! Οι μόνιμοι μετανάστες. Κι αν τα λεφτά της ΕΕ είχαν αλλάξει προσωρινά κάτι, η παλιά Τάξη Πραγμάτων αποκαταστάθηκε. Φρόντισε γι’ αυτό η Γερμανία, η οποία φυσικά αποφασίζει για την κατάληξη που θα έχει η κάθε επαρχία του Τέταρτου Ράιχ και στον τομέα της ευημερίας.
Φυσικά, η υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και η φτώχεια δεν ισοκατανέμονται ποτέ. Όπως δείχνουν τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για τη διετία 2010 και 2011, διευρύνθηκε η εισοδηματική ανισότητα στην Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης.
Τα δύο αυτά χρόνια το φτωχότερο 10% του ελληνικού πληθυσμού έχασε το 33% (!) του εισοδήματός του. Αντιθέτως, το πλουσιότερο 10% των Ελλήνων έχασε μόνο το 13% του εισοδήματός του!
Μαύρη φτώχεια και απέραντη δυστυχία για τους φτωχούς, μια «λογική» και πρακτικά ασήμαντη για το βιοτικό τους επίπεδο συρρίκνωση εισοδήματος για τους πλούσιους. Και μιλάμε για το 2010 και το 2011, ενώ το 2012 και το 2013 η πτώση ήταν πολύ πιο βίαιη στα κοινωνικά τάρταρα. Πρώτο θύμα βέβαια οι εργαζόμενοι. Οικονομική «πανούκλα» όμως έχει πέσει και στους μικρομεσαίους. ∆εν είναι μόνο το γεγονός ότι από τις 819.423 μικρομεσαίες επιχειρήσεις που υπήρχαν το 2009 έχουν απομείνει σήμερα περίπου 740.000, δηλαδή 80.000 λιγότερες, καθώς έκλεισαν 120.000 και άνοιξαν 40.000 νέες. Το σημαντικότερο είναι ότι ενώ το 2007 ασφαλιστική ενημερότητα είχε το 85%, στα τέλη του 2013 ασφαλιστική ενημερότητα είχε μόνο το 50%. Με άλλα λόγια οι μισοί επαγγελματοβιοτέχνες είναι αυτή τη στιγμή ανασφάλιστοι! Κοινωνική τραγωδία!
Το ασφαλιστικό ταμείο τους, ο ΟΑΕΕ (το παλιό ΤΕΒΕ), απειλείται με άμεση χρεοκοπία και κατάρρευση περισσότερο από κάθε άλλο. Όχι μόνο διότι ακόμη και η κυβέρνηση εκτιμά πως φέτος ο ΟΑΕΕ θα έχει έλλειμμα 462,7 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η πανελλήνια ομοσπονδία των εργαζομένων στα ασφαλιστικά ταμεία (ΠΟΠΟΚΠ) εκτιμά ότι το 2014 το έλλειμμα αυτού του ταμείου θα ανέλθει στα 740 εκατομμύρια.
Το χειρότερο είναι ότι η κατάσταση επιδεινώνεται ραγδαία. Από τις επιχειρήσεις που διέκοψαν τις εργασίες τους, πάνω από 196.000 άτομα διέκοψαν την ασφάλισή τους στον ΟΑΕΕ αφήνοντας απλήρωτες οφειλές 1,5 δισ. ευρώ – ποσό που δεν θα πληρωθεί ποτέ εκτός από ένα ελάχιστο μέρος του. Συνολικά οι απλήρωτες οφειλές στον ΟΑΕΕ φτάνουν τα 7,4 δισεκατομμύρια ευρώ! Με δεδομένη και τη νοοτροπία εισφοροδιαφυγής και φοροαποφυγής των μικρομεσαίων, το έλλειμμα του ΟΑΕΕ από τις ανείσπρακτες οφειλές των ασφαλισμένων είναι περίπου ίδιο με εκείνο του… ΙΚΑ, που ανέρχεται στα 8 δισεκατομμύρια!
Από τον Σεπτέμβριο προβληματική θα είναι ακόμη και η καταβολή των συντάξεων από τον ΟΑΕΕ. Αλλά και το ΙΚΑ θα έχει φέτος έλλειμμα 808 εκατ. ευρώ, ο ΟΓΑ άλλα 181,3 εκατομμύρια και το ΕΤΕΑ, το υπερταμείο των επικουρικών συντάξεων που έχει… 2,3 εκατομμύρια ασφαλισμένους και χορηγεί πάνω από 1 εκατομμύριο επικουρικές συντάξεις, θα παρουσιάσει το 2014 έλλειμμα 274 εκατομμυρίων. Σύνολο γενικό, μαζί με τα μικρότερα ταμεία, έλλειμμα για φέτος πάνω από 2 δισεκατομμύρια ευρώ!
Επειδή η κυβέρνηση δεν έχει λεφτά να δώσουν συντάξεις τα ασφαλιστικά ταμεία καθυστερεί συνειδητά και μεθοδευμένα τη χορήγηση συντάξεων. Αυτή τη στιγμή εκκρεμούν 136.040 αιτήσεις κύριας σύνταξης, άλλες 136.000 επικουρικής, ενώ περίπου 45.000 περιμένουν το εφάπαξ από τα αντίστοιχα ταμεία πρόνοιας. Από 1 ως 2 χρόνια (!) κάνει να βγει η κύρια σύνταξη πλέον, ενώ για την επικουρική από το ΕΤΕΑ πρέπει κανείς να περιμένει από… 2 ως 5 χρόνια! Η αλήθεια είναι ότι τα ρήμαξαν κυριολεκτικά τα ασφαλιστικά ταμεία οι Σαμαράς-Βενιζέλος και οι μνημονιακοί προκάτοχοί τους, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Λουκάς Παπαδήμος. 

• Πρώτα απ’ όλα τα λήστεψαν με όλη τη σημασία της λέξης, αρπάζοντάς τους 12 δισεκατομμύρια ευρώ με το «κούρεμα» των κρατικών ομολόγων. 
• Στη συνέχεια τους στέρησαν 7 δισεκατομμύρια λόγω της εκτίναξης της ανεργίας στο 27%, ενώ μειώθηκαν και κατά 3 δισ. ευρώ ακόμη τα έσοδά τους λόγω της μείωσης των μισθών, άρα και των εισφορών που πληρώνουν επί του μισθού τους τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι εργοδότες. 
• Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η κυβέρνηση περιόρισε κατά 1,3 δισ. ευρώ τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων μειώνοντας κατά 5% (3,9%+1,1%) τις εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων, ενώ τους στέρησε ακόμη 1 δισ. ευρώ περικόπτοντας τους κοινωνικούς πόρους των φορέων κοινωνικής ασφάλισης. Συνολικά όμως 12+7+3+1,3+1 κάνουν 24,3 δισεκατομμύρια ευρώ!προκύψουν έσοδα 2,65 δισεκατομμυρίων. Αν μάλιστα προστεθούν σε αυτό το ποσό και τα τέλη κυκλοφορίας, τα οποία πρέπει να εξοφληθούν μέχρι το τέλος της χρονιάς, τα λεφτά που έχουν υπολογίσει ο Σαμαράς κι ο Βενιζέλος ότι θα αφαιμάξουν από τον ελληνικό λαό προσεγγίζουν τα 10,5 δισεκατομμύρια μέσα σε έξι και μόνο μήνες!

Πηγή:RAMNOUSIA