Ο μύθος του Σίσυφου – Αλμπέρ Καμύ

Το παρακάτω δοκίμιο είναι μια κριτική απέναντι στις μονολιθικές αλήθειες της ζωής μας. Ο χρόνος,- το σήμερα, το χθες, το αύριο κάτω από την κριτική σκέψη του Καμύ πέρνουν μια διαφορετική όψη. Λέμε πως γνωρίζουμε τον κόσμο, πως γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τα θέλω μας, τα πιστεύω μας όμως είναι αλήθεια ή μήπως καθημερινά αναθεωρούμε τα πάντα, ακόμη και την άποψη για τον ίδιο μας τον εαυτό; Η λογική του παραλόγου έχει εισχωρήσει στον σύγχρονο τρόπο ζωής μας και έχει γίνει δεύτερη φύση μας.

Μέσα από την καθημερινότητα μας ξεχνάμε τα σημαντικά και απασχολούμαστε με τα ασήμαντα και αδιάφορα της ζωής. Δίνουμε στους άλλους μα και στον εαυτό μας ψευδείς υποσχέσεις για το μέλλον- όπου μεταθέτουμε τις στιγμές ευτυχίας μας, τις στιγμές που πραγματικά αξίζουν για να τακτοποιήσουμε τα καθημερινά μας προβλήματα και αν ξαφνικά μας έδινε κάποιος ένα μέσο για να αντιληφθούμε τα πράγματα από την ρεαλιστική τους πλευρά κι όχι μέσα από τη συναισθηματική μας “όραση” θα γελούσαμε με την ασημαντότητά τους. Και τελικά έρχεται μια μέρα που δεν έχει επιστροφή, μια ημέρα που έχουμε ελάχιστους χτύπους στο ρολόι της ζωής μας και δεν έχουμε προλάβει καν να πούμε ένα σ’αγαπώ στους ανθρώπους που αγαπάμε, δεν έχουμε προλάβει να ζήσουμε ένα ηλιοβασίλεμα αγκαλιά με τον σύντροφό μας, πιασμένοι χέρι-χέρι σε μια άγνωστη παραλία, δεν έχουμε προλάβει να δώσουμε μα και να πάρουμε χαμόγελα από τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε και αναπνέουμε..

Ακολουθούν τα αποσπάσματα :

“… Όλες τις μέρες μιας άφεγγης ζωής ο χρόνος μας ανέχεται. Έρχεται όμως πάντα η στιγμή που πρέπει να τον ανεχτούμε και να τον υπομείνουμε εμείς. Ζούμε με το μέλλον: “αύριο”, “αργότερα”, “όταν σου δοθεί μια ευκαιρία”, “με τον καιρό θα καταλάβεις”. Αυτές οι ανακολουθίες είναι περίεργες αφού θα πεθάνουμε. Αλλά φτάνει η μέρα που ο άνθρωπος διαπιστώνει πως είναι τριάντα χρονών. Επιβεβαιώνει έτσι τη νιότη του. Την ίδια όμως στιγμή συγκρίνει τον εαυτό του με το χρόνο. Παίρνει θέση μέσα σ’ αυτόν. Αναγνωρίζει πως βρίσκεται σε μια κρίσιμη στιγμή και παραδέχεται πως έχει χρέος να την περάσει. Ανήκει στο χρόνο και τρομοκρατημένος βλέπει στο πρόσωπο του χρόνου το χειρότερο εχθρό του. Αύριο, επιθυμούσε το αύριο, τη στιγμή που έπρεπε να μην το ήθελε μ’ όλο του το είναι. Αυτή η επανάσταση της σάρκας αποτελεί το παράλογο [Όχι όμως κυριολεκτικά. Δε δίνω έναν ορισμό, απαριθμώ συναισθήματα, ανεκτά απ' το παράλογο. Αλλά το τέλος της απαρίθμησης δε σημαίνει κι εξάντληση του παράλογου].

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΟΠΩΣ ΕΚΦΡΑΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ

Ο Martin Heidegger παρατήρησε ότι η αρχή όλων των φιλοσοφικών προβλημάτων βρίσκεται στους Προσωκρατικούς. Και οι απαντήσεις που έδωσαν; Διαμόρφωσαν απλώς τις βάσεις του ευρωπαϊκού ορθολογισμού; Ή διαπνέονται από μια υπερχρονική κριτική και λογική στάση, που εξακολουθεί να φωτίζει και σήμερα τα σύγχρονα προβλήματα του ανθρώπου, είτε αυτά λέγονται ελευθερία ή περιβάλλον είτε φιλοσοφία ή φυσικές επιστήμες με τις πιο σύγχρονες θεωρίες τους περί συμμετριών, χάους, δυναμικής, αλληλεπιδράσεων, στοιχειωδών σωματιδίων, δημιουργίας του σύμπαντος, δυϊσμού, ολιστικής κ.α.;

  Η φιλοσοφία της Ζωής

όπως εκφράστηκε από τον Αβδηρίτη στοχαστή

                               Δημόκριτο (c. 460-370 π.Χ.)

Δρ. Δανέζης Μάνος : «ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ», συνέντευξη στο περιοδικό “ΑΒΑΤΟΝ”

Δεν είναι ολόκληρη η συνέντευξη, αλλά το μεγαλύτερο και κυρίως το ουσιώδες μέρος της.

 […]  […]

ΑΒΑΤΟΝ: Μιλάτε για κάτι το καινούργιο, που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και τον πολιτισμό που καταρρέει. Αλλά νομίζω ότι πρέπει να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που έχει κάνει το σημερινό πολιτισμό να καταρρέει.

Δ.Μ.: Ο πολιτισμός που έχουμε σήμερα στηρίζεται στη μεγάλη επανάσταση του 17ου αιώνα. Η επανάσταση αυτή προικοδότησε τον πολιτισμό μας με αρχές και δόγματα, που ήταν σωστά τότε, αλλά έχουν πάψει να υφίστανται. Ποια ήταν αυτά τα δόγματα; Το πρώτο δόγμα ήταν εκείνο της ύλης. Δηλαδή, όλα όσα βλέπουμε γύρω μας είναι ύλη. Δεν υπάρχει τίποτε πέρα από την ύλη. Έτσι δομήθηκε ο πολιτισμός με βάση τις υλικές ανάγκες, ξεχνώντας τις άλλες αξίες πέραν της ύλης. Δημιουργήθηκε, λοιπόν, ο πολιτισμός των αναγκών. Αλλά μόνο των υλικών αναγκών. Βέβαια, για τότε ήταν σωστό, γιατί ο κόσμος υπέφερε. Δεν είχε να φάει ένα κομμάτι ψωμί και πέθαινε στους δρόμους από τις αρρώστιες. Τι μπορούσαν να τον ενδιαφέρουν ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός και η φιλοσοφία; Έτσι γεννήθηκε ένας πολιτισμός πρωτογενούς ανάγκης. Αλλά αυτός ο πολιτισμός έχει ήδη ξεπεράσει αυτήν την ανάγκη. Οι έννοιες του φτωχού, του πλουσίου, του καπιταλιστή και του κουμουνιστή διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή.

[…] […]

 ΑΒΑΤΟΝ: Σε τέτοιες όμως καταστάσεις απαιτούνται κοσμογονικές αλλαγές. Σε παρόμοιες ιστορικές στιγμές έχουν γίνει επαναστάσεις.

Ικτίνος και Καλλικράτης

 Ικτίνος και ο Καλλικράτης ήταν οι δύο περίφημοι 

αρχιτέκτονες του δεύτερου μισού

του 5ου π.Χ. αιώνα   στην αρχαία Ελλάδα. Παρόλο που η φήμη τους ήταν μεγάλη,

δεν έχουμε ιδιαίτερες αναφορές για τη γέννηση, τη ζωή και το θάνατο τους.

 Ωστόσο τα έργα τους, αιώνιες αποδείξεις της ζωής και της δράσης τους,

μας μιλούν για αυτούς με τον τρόπο που τα χνάρια στην άμμο μιλούν

για το μέγεθος του ανθρώπου που τα σχημάτισε. Οι ναοί και τα έργα

που κατασκεύασαν ήταν μεγάλα, σε σημασία και τελειότητα.Ο Καλλικράτης εργάστηκε σε τέσσερα μεγάλα έργα της αρχαίας Αθήνας, σύμφωνα με αναφορές του Πλούταρχου: Στα Μακρά Τείχη της πόλης (460 – 450 π.Χ.), στην επιδιόρθωση τμήματος των περιφερειακών τειχών των Αθηνών, στην ανοικοδόμηση ναού, αφιερωμένου στην Άπτερο Νίκη στην Ακρόπολη, το 448 π.Χ. και τέλος, σύμφωνα με τον Πλούταρχο πάλι, συνεργάστηκε με τον Ικτίνο για την ανέγερση του Παρθενώνα.

ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΙ ΒΑΥΚΙΣ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΤΡΑΠΟΣ ΜΥΗΣΗΣ (ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ)

Κάποια ημέρα στον Θεϊκό Όλυμπο καθώς ο Δίας καθόταν στον θρόνο του, σκέφτηκε πως ίσως θα ήταν καλή ιδέα να έλθει σε άμεση επαφή με τους ανθρώπους για να τους γνωρίσει καλύτερα. Ήθελε να ακούσει την γνώμη τους για τους Θεούς του Ολύμπου, αλλά και να εξακριβώσει το πόσο ειλικρινείς και πιστοί ήταν οι θνητοί. Έτσι αποφάσισε να επισκεφθεί τις πολιτείες των ανθρώπων. Ως συνοδό του επέλεξε τον αγγελιοφόρο τον Θεών τον γοργοπόδαρο Ερμή, ο οποίος γνώριζε τους τρόπους των ανθρώπων. Ο Ερμής πρότεινε στον Δία να μην παρουσιαστούν στους θνητούς με την πραγματική τους ταυτότητα, καθώς τότε οι θνητοί δεν θα ήταν ειλικρινείς εφόσον θα φοβόντουσαν την δύναμη των Θεών. Είπε λοιπόν στο Δία ότι θα ήταν καλύτερα να μεταμορφωθούν σε κοινούς θνητούς, ώστε να κινούνται με άνεση μέσα στα πλήθη, και να αποσπούν τις πληροφορίες που ήθελαν με ευκολία. Ο Δίας βρήκε εξαιρετική την ιδέα του Ερμή, και έτσι οι δύο θεοί μεταμορφώθηκαν σε δύο απλούς θνητούς, και άρχισαν να τριγυρνούν σε μικρές και μεγάλες πολιτείες, σε φτωχικά και πλούσια μέρη, ρωτώντας και διαπιστώνοντας την ευσέβεια και τους τρόπους των ανθρώπων. 
Κάποια στιγμή έφτασαν στην Φρυγία, στη βορειοδυτική Μικρά Ασία. Εκεί όμως οι άνθρωποι ήταν αλαζόνες καχύποπτοι και αφιλόξενοι, κάτι που εξόργισε τον Δία. Μετά από πολλές περιπλανήσεις στην περιοχή έφθασαν στο βάθος μίας λαγκάδας δίπλα σε ένα ποτάμι όπου υπήρχε ένα φτωχόσπιτο. Εκεί κατοικούσε ένα αγαπημένο ζευγάρι, ο Φιλήμων και η Βαυκίς. Το σπίτι τους ήταν τόσο χαμηλό, όσο να χωράει τον έρωτα των δύο ενοίκων του, και τόσο φτωχικό και άμεμπτο, που ήταν αντάξιο μίας Θεϊκής επίσκεψης. Διότι των Θεών οι συνήθειες καθώς λένε, είναι στην φτώχεια να συχνάζουν, και από αυτή πρώτα να ξεκινούν.
Ήταν παραμονή της εορτής του Κάρνειου Απόλλωνα, το ηλικιωμένο ζευγάρι δεν περίμενε κανέναν να μοιραστεί την γιορτινή χαρά καθώς οι συντοπίτες τους δεν τους επισκέπτονταν επειδή ήταν γέροι και φτωχοί, παρόλα αυτά φόρεσαν τα καλά τους ρούχα, και μοιράσθηκαν τα λίγα αγαθά που είχαν, καθώς οι ημέρες αυτές ήταν για αυτούς πιο πολύ γιορτή αγάπης, και λιγότερο πληθώρας αγαθών... !
Ξαφνικά χτύπησε η πόρτα και στο κατώφλι εμφανίστηκαν δύο ρακένδυτοι ζητιάνοι, με παράστημα όμως αρχοντικό, και με τρόπους που πρόδιδαν ευγένεια καταγωγής. «Δεν έχουμε που να περάσουμε την νύχτα», είπε ο ένας από τους δύο ξένους.«Όπου και να χτυπήσαμε στην πόλη κανείς δεν μας φιλοξένησε, τιμώντας τον ξένιο Δία. Δεχτείτε μας, δεν έχουμε που να περάσουμε την νύχτα μας» .«Περάστε σαν στο σπίτι σας», είπαν με μία φωνή τα δύο γεροντάκια. «Χαρά μας να σας φιλοξενήσουμε, ελπίζουμε να καταδεχτείτε να μοιραστείτε μαζί μας το φτωχικό μας δείπνο». 

Αρχαία Ελληνικά και εγκέφαλος!

Σύμφωνα με την θεωρία, του Καθηγητού της Φιλολογίας Eric Havelock η οποία στηρίζεται στον Πλάτωνα, το αρχαίο Ελληνικό αλφάβητο προκάλεσε πακτωλό αφηρημένων εννοιών στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, λόγω ενεργοποίησης του εγκεφάλου των χρηστών του. Στον συνεδριακό τόμο των τετρακοσίων σελίδων «Alphabet and the Brain, έκδοση Springer του 1988» παρουσιάζονται τα συμπεράσματα πλήθους κορυφαίων επιστημόνων φιλολόγων, γλωσσολόγων και άλλων ειδικοτήτων, πλην Ελλήνων αντιστοίχων ειδικοτήτων.

Επιμελητές της έκδοσης ήταν ο Καθηγητής της Ιατρικής Charles Lumsden του Πανεπιστημίου του Τορόντο και ο Διευθυντής του Κέντρου Θεωρίας της Επικοινωνίας "Marchal McLuhan" Derrick De Kerckhove. Tα επιστημονικά αποτελέσματα τα οποία υποστηρίζουν την θεωρία του Havelock είναι τα εξής:

1. Η περιοχή Broca, που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, ενεργοποιήθηκε λίγο περισσότερο, λόγω του Ελληνικού αλφαβήτου διότι χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς φωνήεντα σε γραφή για πρώτη φορά.

2. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος επαναπρογραμματίστηκε ριζικώς.

3. Η πιο πάνω αναφερθείσα συγκλονιστική μεταβολή στην λειτουργία του εγκεφάλου προκάλεσε μία ουσιώδη αλλαγή στην ψυχολογία των χρηστών του αλφαβήτου από την οποία προέκυψε η ανάγκη επικοινωνίας των πολιτών δια της λειτουργίας του θεάτρου.

Οι δημοσιευμένες έρευνες της επιστημονικής ομάδας του Ιωάννη Τσέγκου παρουσιάζονται στο βιβλίο «Η εκδίκηση των τόνων». Σε αυτές, αλλά και σε νεώτερες έρευνες 1999-2010, απέδειξαν ότι οι μετρήσιμοι δείκτες της Λεκτικής Νοημοσύνης και της Αφαιρετικής Σκέψης με αποδεκτές τεχνικές επιταχύνθηκαν σε ομάδα 25 μη-δυσλεξικών παιδιών.

Η διδασκαλία στα παιδιά αυτά καθώς και οι μετρήσεις των δεικτών άρχισαν από την ηλικία των 8 ετών και συνεχίστηκαν μέχρι και τα 12 χρόνια τους. Οι ίδιοι δείκτες επιβραδύνθηκαν στην ισάριθμη ομάδα μη-δυσλεξικών παιδιών τα οποία δεν διδάχθηκαν εβδομαδιαίως και εξωσχολικώς επί δίωρο την Αρχαία Γλώσσα. Ας σημειωθεί ότι οι δύο ομάδες διδάχθηκαν τα ίδια προγραμματισμένα μαθήματα στο κανονικό ωράριο η δε στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με γενικώς αποδεκτό πρότυπο.

Ωστόσο, η Αυστραλή Πανεπιστημιακή ερευνήτρια Kate Chanock έκανε ένα βήμα παράλληλο ως προς τον Ιωάννη Τσέγκο διότι στο έργο της «Help for a dyslexic learner from an unlikely source: the study of Ancient Greek, Literacy 2006» περιγράφει πως κατέστησε ένα αγγλομαθή δυσλεξικό σε μη-δυσλεξικό με τα Αρχαία Ελληνικά!

Εν τούτοις, από φέτος, τα μεν παιδιά της Αγγλίας του Δημοτικού στην περιοχή της Οξφόρδης, με επιστημονική πρόταση, επιπροσθέτως των μαθημάτων τους θα μαθαίνουν Αρχαία Ελληνικά, τα δε αντίστοιχης ηλικίας Ελληνόπουλα, μόνον με πολιτική απόφαση, δεν θα διδάσκονται την Αρχαία Γλώσσα ενώ θα έπρεπε, αλλά Αγγλικά!
ΠΗΓΗ

Ηράκλειτος: ο φιλόσοφος της αέναης κίνησης και μεταβολής

Ο αινιγματικός Ηράκλειτος από την αρχαιότητα κιόλας είχε κερδίσει το τίτλο ο “σκοτεινός” και “αινικτής”. Τη φιλοσοφία του τη διατύπωσε στο σύγγραμμά του Περί φύσεως, χωρίς ακριβείς αποδείξεις, με χτυπητούς αφορισμούς, σύντομους, που να μοιάζουν σαν χρησμοί. Για το ύφος του αυτό τον ονόμασαν "σκοτεινό". Οι αρχαίοι τον θεωρούσαν από τους πιο βαθυστόχαστους φιλοσόφους στην εποχή του, αλλά και σήμερα τον κατατάσσουν, μαζί με το Δημόκριτο, στους προδρόμους των σύγχρονων φυσικών επιστημών.

Αν και οι ακριβείς χρονολογίες της ζωής του είναι άγνωστες – θα πρέπει να άκμασε στο μεταίχμιο των αιώνων 60υ και 50υ π.Χ. – η θέση του στην ιστορία της φιλοσοφίας έχει σαφώς καθοριστεί από το γεγονός ότι άσκησε επώνυμη κριτική στον Πυθαγόρα και από το ότι ο Παρμενίδης τον υπαινίσσεται με τρόπο αρκετά σαφή. Είναι ο διασημότερος και βαθύτερος από τους μεγάλους προσωκρατικούς φιλοσόφους.

Αν τον θεωρούμε δυσνόητο, τούτο οφείλεται όχι μόνο στο ότι διαθέτουμε λίγα μόνο αποσπάσματα απ’ ό,τι πράγματι έγραψε. Ήταν σαφώς πνεύμα αλαζονικό και υπεροπτικό και του άρεσε να εξαπολύει μεμονωμένα ρητά που θύμιζαν χρησμούς, παρά να αναπτύσσει μια υπομονετική και συνεχή σειρά επιχειρημάτων. μέθοδος με την οποία επικοινωνούσε με τους άλλους έμοιαζε με του Δελφικού μαντείου, το οποίο, όπως έλεγε, "ούτε λέγει, ούτε κρύπτει, άλλά σημαίνει”.

Η ασάφεια αυτή των λόγων του ίσως να οφείλεται στο γεγονός πως το βιβλίο του γρά­φτηκε στην ιωνική διάλεκτο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται, όπως το είχε επισημάνει ήδη ο Αριστοτέλης, πολυάριθμα γραμματικά ζητήμα­τα. Πολλοί είναι, ωστόσο, αυτοί που ισχυρίζονται πως το σκοτεινό ύφος του Ηράκλειτου ήταν ηθελημένο, καθώς κι ότι ο Εφέσιος πρέπει να κατέφυγε στον ερμητισμό, ώστε να είναι καταληπτός μόνο από έναν περιορι­σμένο αριθμό μυημένων ο ίδιος ο Σωκράτης άλλωστε ομολογούσε πως, για να διαβάσει τέτοιο βιβλίο δίχως να πνιγεί μέσα του, θα χρειαζόταν τη βοήθεια ενός δεινού «Δηλίου κολυμβητή».

Προσωκρατικοί: Οι θεμελιωτές της φυσικής επιστήμης

Η προσωκρατική σκέψη δεν είναι εκδήλωση μιας ξαφνικής αφύπνισης του ελληνικού πνεύματος. Είναι η κορυφαία κατάληξη μιας μακροχρόνιας εξέλιξης και ωρίμασης της προσωπικότητας του Έλληνα. Καλύπτει τη χρο­νική περίοδο από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. μέχρι το τέλος, περίπου, του 5ου αι. Π.Χ., που συμπίπτει – εξ ου και η συμβατική ονομασία της- με την εποχή που εμφανίζεται ο Σωκράτης.

Ο Ησίοδος (8ος-7ος αι. π.Χ.) θα κάνει το πρώτο βήμα απομυθοποίη­σης και μετάβασης από θεϊκές προσωποποιήσεις προς αντίστοιχες αφηρη­μένες έννοιες. Είναι εκείνος που θα θέσει για πρώτη φορά τα βασικά ερωτή­ματα για την «αλήθεια», για την «απαρχή» και για τη «συνοχή του κόσμου». Δίνοντας μια φυσιοκρατική απάντηση στην κοσμογονία του, φωτίζει ήδη τον δρόμο που θα ακολουθήσει ο ελληνικός στοχασμός. Το ελληνικό πνεύ­μα είναι πλέον ώριμο για το αποφασιστικό βήμα προς τη φιλοσοφία και την, ακόμη άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν, επιστήμη. Αυτό το τελικό, αποφασιστικό βήμα θα είναι αποκλειστικό επίτευγμα των προσωκρατικών φιλοσόφων.


Αυτοί είναι εκείνοι που θα αποτινάξουν τις τελευταίες μυθολογικές, ανθρωπομορφικές εικόνες, εκφράζοντας το γε­γονός αυτό και γλωσσικά με την αντικατάσταση των ονομάτων των θεών με λέξεις ουδετέρου γένους, όπως το «άπειρον», τα «εναντία», το «χρεών». Αυτοί είναι εκείνοι που θα γενικεύσουν προσωπικές, πρακτικές εμπειρίες και γνώ­σεις, ανάγοντας τις σε καθολικές αρχές και θεωρίες. Για πρώτη φορά η αν­θρώπινη νόηση εστιάζεται στην αλήθεια, αναζητώντας την υποκείμενη τάξη και σταθερότητα στη φύση, θα προσπαθήσει να την προσεγγίσει με πνεύμα ορθολογικό και κριτικό; και ο τρόπος αυτός θα είναι καθοριστικός για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας και επιστήμης.

Και επιστήμης; Μερικοί θα αμφισβητήσουν το τελευταίο. Η επιστήμη, θα πουν, βασίζεται στην παρατήρηση και στο πείραμα. Κακώς, λοιπόν, οι Προσωκρατικοί ονομάζονται επιστημονικοί φιλόσοφοι. Οι προτάσεις τους υπήρξαν δογματικές τόσο σε θέματα που επιδέχονται παρατηρήσεις και πειράματα όσο και σε ζητήματα που δεν προσφέρονται σε αυτά. Επομένως, θα συμπεράνουν, στους προσωκρατικούς φιλοσόφους υπάρχει έντονο ακό­μη το σύνθετο στοιχείο του μάντη – ποιητή – σοφού, δια του οποίου τους απο­καλύπτεται η αλήθεια. Έμπνευση και διαίσθηση, όχι εμπειρία και λογική, εί­ναι εκείνο που φωτίζει το πνεύμα τους. Και αυτό δεν είναι επιστήμη. Λάθος, θα υποστηρίξουν άλλοι.

Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ.- 230 π.Χ.)

Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ.- περίπου 230 π.Χ.)ήταν Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός, που γεννήθηκε στη Σάμο. Είναι ο πρώτος καταγεγραμμένος άνθρωπος ο οποίος πρότεινε ηλιοκεντρικό μοντέλο του Ηλιακού Συστήματος, θέτοντας τον Ήλιο και όχι τη Γη, στο κέντρο του γνωστού Σύμπαντος . Οι ιδέες του περί Αστρονομίας δεν είχαν γίνει αρχικά αποδεκτές και θεωρήθηκαν κατώτερες από εκείνες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου, έως ότου αναγεννήθηκαν επιτυχώς και αναπτύχθηκαν από τον Κοπέρνικο περίπου 2000 χρόνια μετά.

Ηλιοκεντρισμός

Η μοναδική εργασία του Αρίσταρχου η οποία έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, «Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης» (Περί των μεγεθών και αποστάσεων του Ήλιου και της Σελήνης), βασίζεται σε γεωκεντρικό μοντέλο.
Παρόλα αυτά, γνωρίζουμε από διάφορες παραπομπές ότι ο Αρίσταρχος είχε γράψει ένα άλλο βιβλίο στο οποίο πρότεινε την εναλλακτική υπόθεση του ηλιοκεντρικού μοντέλου.

Ερατοσθένης ο Κυρηναίος

Ο Ερατοσθένης (Κυρήνη 276 π.Χ. –Αλεξάνδρεια 194 π.Χ.) ήταν αρχαίοςΈλληνας μαθηματικός, γεωγράφος καιαστρονόμος. Θεωρείται ο πρώτος που υπολόγισε το μέγεθος της Γης και κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένωνμε παράλληλους και μεσημβρινούς. Ακόμα κατασκεύασε ένα χάρτη του κόσμου όπως τον θεωρούσε. Για τις θεωρίες του περί γεωγραφίας κατηγορήθηκε αργότερα από τον Στράβωνα, ότι δεν παρείχε τις αναγκαίες αποδείξεις.
Αν και ο Ερατοσθένης γεννήθηκε στην Κυρήνη (στη σημερινή Λιβύη), έζησε, εργάστηκε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια, πρωτεύουσα της πτολεμαϊκής Αιγύπτου.

Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και ισχυριζόταν ότι επίσης σπούδασε για κάποια χρόνια στην Αθήνα. Το 236 π.Χ. ορίστηκε από τον Πτολεμαίο τον Γ΄ τον Ευεργέτηβιβλιοθηκάριος της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, διαδεχόμενος τον Ζηνόδοτο.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Το 194 π.Χ. τυφλώθηκε και ένα χρόνο αργότερα σταμάτησε να τρώει και πέθανε.

Έκανε αρκετές σημαντικές συνεισφορές στα Μαθηματικά και ήταν φίλος του σπουδαίου μαθηματικού Αρχιμήδη. Γύρω στο 225 π.Χ. εφηύρε τον σφαιρικό αστρολάβο, που τον χρησιμοποιούσαν ευρέως μέχρι την εφεύρεση του πλανηταρίου τον 18ο αιώνα.

Αναφέρεται από τον Κλεομήδη στο Περί της κυκλικής κινήσεως των ουρανίων σωμάτωνότι γύρω στο 240 π.Χ. υπολόγισε την περιφέρεια της Γης χρησιμοποιώντας το ύψος του Ηλίου κατά την εαρινή ισημερία σε δύο διαφορετικά γεωγραφικά σημεία, που όμως βρίσκονταν στον ίδιο (περίπου) μεσημβρινό: κοντά στην Αλεξάνδρεια και στη νήσοΕλεφαντίνη -όπου ο Ήλιος ήταν στο ζενίθ του ουρανού- κοντά στη Συήνη (σημερινόΑσουάν, Αίγυπτος).

Ο Ερατοσθένης υπολόγισε την περιφέρεια της Γης σε 252.000 στάδια. Δεν ξέρουμε όμως την ακρίβεια της μέτρησης, καθώς δεν ξέρουμε ποιο είδος σταδίου χρησιμοποίησε. Αν χρησιμοποίησε το αττικό στάδιο (184,98 μέτρα) τότε υπολόγισε την περιφέρεια σε 46.615 χιλιόμετρα. Αν χρησιμοποίησε το οδοιπορικό στάδιο (157,50 μέτρα) τότε την υπολόγισε σε 39.690 χιλιόμετρα που είναι αρκετά καλός υπολογισμός, με δεδομένο ότι σήμερα υπολογίζεται σε 40.007,86 χιλιόμετρα, ενώ στη Γαλλική Επανάσταση είχε οριστεί να είναι 40.000 χιλιόμετρα.

Ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι η Γη είναι μια σφαίρα που βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, το οποίο περιστρέφεται με συχνότητα 24ων ωρών. Επινόησε επίσης το σύστημα των γεωγραφικών παραλλήλων. Διατύπωσε δε την υπόθεση, ότι είναι δυνατόν να ταξιδέψουμε κατά μήκος μιας γεωγραφικής παράλληλου ξεκινώντας από την Ιβηρία και να φτάσουμε έως την Ινδία, διαπλέοντας τον Ατλαντικό ωκεανό. Ο Στράβων που διέσωσε και μας μετέφερε την θεωρία αυτή, προσέθεσε μάλιστα, ότι στο ταξίδι αυτό ίσως να συναντούσαμε νέα άγνωστα μέρη ξηράς.[1]

Επίσης εφηύρε έναν τρόπο υπολογισμού των πρώτων αριθμών γνωστό ως το κόσκινο του Ερατοσθένη.

Ο όρος Γεωγραφία αποδίδεται στον Ερατοσθένη.

Μέτρηση του Ερατοσθένη

Η μέτρηση της περιφέρειας της γης από τον Ερατοσθένη

Ένα από τα πιο σημαντικά πειράματα που πραγματοποιήθηκε στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν η μέτρηση της περιφέρειας της γης από τον Ερατοσθένη τον 3 π.Χ. αιώνα. Ο Ερατοσθένης πληροφορήθηκε ότι στη Συήνη (σημερινό Ασουάν) ο ήλιος κατά το μεσημέρι του θερινού ηλιοστασίου ρίχνει τις ακτίνες του κάθετα στον ορίζοντα και φωτίζει τον πυθμένα ενός πηγαδιού. Την ίδια στιγμή στηνΑλεξάνδρεια οι ακτίνες του ηλίου σχηματίζουν μια γωνία 7ο με την κατακόρυφο του τόπου. Στη συνέχεια μέτρησε την απόσταση Αλεξάνδρειας – Συήνης και υπολόγισε, όπως φαίνεται στο σχήμα που ακολουθεί, με αξιοζήλευτη ακρίβεια την περιφέρεια της γης.

                     

ΠΗΓΗ

Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο άνθρωπος που όρισε τη διανόηση του 20ου αιώνα

Σαν σήμερα, στις 21 Ιουνίου του 1905, γεννήθηκε ο Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας Ζαν Πωλ Σαρτρ. «Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να ζει ελεύθερος», υποστήριζε και ίσως, τελικά, ο μόνος «περιορισμός» που είχε ο ίδιος  στη ζωή του ήταν η απεγνωσμένη ανάγκη να πράττει και να σκέφτεται χωρίς συμβιβασμούς και όρια.

Ο Σάρτρ γεννήθηκε στο Παρίσι. Ο πρόωρος χαμός του πατέρα του και η αδυναμία της μάνας του να τον μεγαλώσει, τον οδήγησαν στο σπίτι του συντηρητικού παππού του, ο οποίος τον μύησε στο κόσμο του βιβλίου. Σύντομα, ο Σάρτρ μετατρέπεται σε ένα παιδί- βιβλιοφάγο. Αποφοίτησε από το Ecole Normale Superieure του Παρισιού και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Fribourg, στην Ελβετία, καθώς και στο Γαλλικό Ινστιτούτο του Βερολίνου.

Με την ενηλικίωσή του ο Σάρτρ εξελίσσεται σε ένα γοητευτικό νεαρό, με φιλοσοφικούς στοχασμούς και «εμβρυακές» πολιτικές ανησυχίες. Σύντομα θα γνωρίσει τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, την γυναίκα που θα τον συντροφέψει σε όλη του τη ζωή. Η σχέση τους προσδιορίστηκε μέσα από τις ελευθεριακές αντιλήψεις του Σάρτρ, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν πλήθος παράλληλων ερωτικών σχέσεων και να προκαλέσουν την συντηρητική κοινωνία της εποχής τους.

Η φρίκη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, με εγκλεισμό σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και συμμετοχή στον Γαλλικό αντιστασιακό αγώνα, μετατρέπουν τον φιλόλογο Σάρτρ , σε οραματιστή φιλόσοφο και βαθιά πολιτικοποιημένο διανοούμενο. Με την απελευθέρωση της Γαλλίας, ο Σάρτ κερδίζει την εθνική αναγνώριση καταγράφοντας τα γεγονότα σε πρωτοσέλιδο της αντιστασιακής εφημερίδας «Combat».

Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ γίνεται ο βασικός εκπρόσωπος του υπαρξισμού του 20ου αιώνα, ιδρύει, μαζί με τον Μορίς Mερλό Ποντί, το λογοτεχνικό περιοδικό «Μοντέρνοι Καιροί», από όπου δημοσιοποιεί τις αριστερές πολιτικές του θέσεις και τις φιλοσοφικές του αναλύσεις. Στο έργο του, ο άνθρωπος εμφανίζεται ως απελευθερωμένος από την επιρροή κάποιας ανώτερης ηθικής τάξης ή δύναμης, που θα μπορούσε να ορίσει τη ζωή του, και ο ίδιος γίνεται κύριος των επιλογών.

Ο Σαρτρ, ασπάζεται τον Μαρξισμό και καταδικάζει τον Σταλινισμό. Παράλληλα δηλώνει φανατικά άθεος. «Ο υπαρξισμός δεν είναι τόσο αθεϊστικός που να αναλώνεται προσπαθώντας να αποδείξει ότι δεν υπάρχει Θεός. Αντιθέτως, δηλώνει ότι, ακόμη και αν υπήρχε Θεός, το γεγονός αυτό δεν θα άλλαζε τίποτα», δήλωνε.

Καιρό αργότερα, ο Σάρτρ θα κάνει στροφή στην πολιτική του σκέψη και θα ενταχθεί στο Κομουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, μία απόφαση που θα τον φέρει σε αντίθεση με το παρελθόν του αλλά και με τον άλλοτε σύντροφό του Αλμπέρ Καμύ. Μάλιστα θα προεδρεύσει και της Γαλλοσοβιετικής Ένωσης. Ωστόσο, η σοβιετική στρατιωτική επέμβαση στην Ουγγαρία το 1956, που οδήγησε στον θάνατο περίπου 2.500 εξεγερμένους Ούγγρους, προκάλεσε την «οργισμένη» αντίδραση του Σάρτρ, ο οποίος θα αποχωρήσει από το ΚΚΓ, γράφοντας το άρθρο «Το φάντασμα του Στάλιν».

Το 1964, ο Σάρτρ στρέφει τα βλέμματα της δημοσιότητας πάνω του, καθώς αρνείται το βραβείο Νόμπελ. Το ανήσυχο πνεύμα του, τον οδηγεί σε μία σειρά από παρεμβάσεις στη κοινωνικοπολιτική ζωή της Γαλλίας αλλά και διεθνώς. Μαζί με τον Μπέρτραντ Ράσελ, προεδρεύει στο «δικαστήριο Ράσσελ», ένα φανταστικό δικαστήριο που αποτελούνταν από ανθρώπους της διανόησης, καταδικάζοντας τον Αμερικανικών ιμπεριαλισμό στο Βιετνάμ. Το Μάη του ’68, παίρνει συνέντευξη από τον Ντάνιελ Κον Μπενίτ, ηγετική φυσιογνωμία του φοιτητικού κινήματος, με στόχο να αναδείξει την ιδεολογική βάση της εξέγερσης.

Ταξιδεύει στη Γερμανία για να συναντήσει τον Αντρέας Μπάαντερ, ηγέτη της R.A.F, στη Πορτογαλλία για να ζήσει από κοντά την επανάσταση των Γαρίφαλων, συμμετέχει στο κίνημα για την απελευθέρωση Σοβιετικών αντιφρονούντων και τάσσεται ανοιχτά υπέρ της Ισλαμικής επανάστασης και τον Αγιατολάχ Χομεϊνί.

Ο ευφυής και αντιδραστικός, Ζαν Πωλ Σάρτρ, θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις 15 Απριλίου του 1980. Την 19η Απριλίου, περίπου 50.000 άνθρωποι θα πουν το στερνό αντίο, στον άνθρωπο που σημάδεψε με τις θέσεις του την φιλοσοφία του 20ου αιώνα.

Αποφθέγματα

Κι άλλοι εργαζόμενοι έχουν ψυχή!

Κλάψτε για την ΕΡΤ. Διοργανώστε συναυλίες, ρίξτε την κυβέρνηση, οδηγείστε την χώρα στο χάος. Την ίδια ώρα 60 ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται ένα βήμα πριν από το λουκέτο, επειδή πληρώνουν ακριβά την ηλεκτρική ενέργεια και δεν είναι έτσι ανταγωνιστικές. Εκεί κινδυνεύουν με απόλυση 20.000 εργαζόμενοι άμεσα και 200.000 έμμεσα. Αυτοί δεν έχουν ψυχή...

Να ξεκαθαρίσουμε κάτι! Δεν προσπαθούμε να υποβαθμίσουμε τους άθλιους κυβερνητικούς χειρισμούς στην περίπτωση της ΕΡΤ, οι οποίοι βοήθησαν Κουβέλη και Βενιζέλο να βρουν άλλοθι και να δημιουργήσουν την πολιτική κρίση των τελευταίων ημερών. Χρειαζότανε μεγαλύτερη προσοχή στον τρόπο χειρισμού όλης της υπόθεσης. Δεν στέλνεις με αυτό τον τρόπο 3.000 ανθρώπους στην ανεργία σε μία στιγμή. Ας ξεκινούσαν τις απολύσεις από όσους διόρισαν τον τελευταίο χρόνο ή από τους διπλοθεσίτες. Υπήρχαν λύσεις και εξακολουθούν να υπάρχουν, αν και εφόσον υπάρχει θέληση.

Αυτό που θέλουμε, όμως, να επισημάνουμε είναι το μέγεθος της υποκρισίας. Έγινε ό,τι έγινε με την ΕΡΤ και τα κόμματα της... ενδοκυβερνητικής αντιπολίτευσης βγήκαν στα κάγκελα. Δεν είδαμε, όμως, να αντιδρούν το ίδιο, να έχουν την ίδια ευαισθησία όταν με τις δικές τους αποφάσεις έστελναν στην ανεργία 1,5 εκατομμύρια ανθρώπους του ιδιωτικού τομέα.

Μπορεί να πει κάποιος ότι αυτά συνέβησαν στο παρελθόν και ότι σημασία έχει να μην σταλούν κι άλλοι στον Καιάδα του ταμείου ανεργίας. Μα, αυτό λέμε κι εμείς! Με την διαφορά ότι βλέπουμε να «σκοτώνονται» για την ΕΡΤ και την ίδια στιγμή να μην δίνουν δεκάρα τσακιστή για τους εργαζόμενους στις 60 ενεργοβόρες βιομηχανίες της χώρας.

Εξήντα εταιρείες του ιδιωτικού τομέα «υποχρεώνονται» να δουλέψουν με ζημιά για να ζήσει το κρατικό μονοπώλιο του κλάδου της ενέργειας. Εξήντα εταιρείες απειλούνται με ξαφνικό θάνατο, επειδή πληρώνουν 30% ακριβότερα την ενέργεια σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους.

Εξήντα επιχειρηματίες διαπιστώνουν ότι ο πολιτικός κόσμος της χώρας είναι παντελώς αδιάφορος για το μέλλον των επιχειρήσεων τους. Οι δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι που θα χάσουν την δουλειά τους άμεσα ή έμμεσα, όμως, θα πρέπει να γνωρίζουν. Ποιοι θα ευθύνονται για το δικό τους δράμα. Κι ας ξεκινήσει με τους νυν βουλευτές που δεν στέκονται κοντά στο πρόβλημά τους. Εκλογές θέλουν; Ας εισπράξουν μαύρο. Το ίδιο μαύρο με τις οθόνες της ΕΡΤ. Χιλιάδες εργαζόμενοι θα πρέπει να μάθουν ποιος ευθύνεται για το γεγονός ότι δεν φτάνει η φωνή τους στην Βουλή. Ότι δεν απαιτείται λύση σε ένα θέμα εθνικής σημασίας.

Μην κοροϊδεύουν άλλο τον κόσμο. Ας αφήσουν την υψηλή πολιτική και ας ασχοληθούν με τα καθημερινά. Με εκείνα που απασχολούν τον κάθε Έλληνα και όχι μόνο τις μικρές παρέες τους. Υπάρχουν δεκάδες προβλήματα γύρω μας που απαιτούν λύσεις. Η ελληνική κοινωνία αγωνιά για το μέλλον των εκατοντάδων χιλιάδων ανέργων. Και ταυτόχρονα για τους υποψήφιους ανέργους της ΕΡΤ, τους υποψήφιους ανέργους των ενεργοβόρων επιχειρήσεων, για τους υποψήφιους ανέργους χιλιάδων άλλων εταιρειών που το δημόσιο εξακολουθεί να τους οφείλει χρήματα. Όλη η χώρα μοιάζει με ένα απέραντο νεκροταφείο επενδύσεων, το οποίο κάθε μέρα επεκτείνεται σε μεγάλη έκταση και προς όλες τις κατευθύνσεις.

Και ποια είναι η πρόταση απέναντι σε αυτή την κατάσταση; Οι εκλογές; Θα δώσουν οι εκλογές θέσεις εργασίας; Υπάρχει κόμμα που να έχει σοβαρή πρόταση για έξοδο από την κρίση; Αν την έχει ας την βγάλει για να μην μας κρατάει σε αγωνία. Αρκεί να μην είναι κάτι σαν τα λεφτά των ομογενών που θα έσωζαν την χώρα.

Διάλογος χρειάζεται και μία κεντρική πολιτική συμφωνία. Όχι μόνο μεταξύ των κυβερνητικών εταίρων, αλλά με όλο τον πολιτικό κόσμο. Μόνο με ένα εθνικό σχέδιο θα μπορέσει η χώρα να αντιμετωπίσει την κρίση. Οι εκλογές δεν είναι λύση. Και ο κόσμος όλος δεν είναι μόνο η ΕΡΤ...

Θανάσης Μαυρίδης
thanasis.mavridis@capital.gr
Πηγή: capital.gr

Οι Κυνικοί και η Φιλοσοφία τους

• Συγγραφέας: Βλάσης Γ. Ρασσιάς

Ο ιδρυτής των Κυνικών Αντισθένης.

Αρχικός τίτλος: Οι Κυνικοί και η Φιλοσοφία τους – Προλόγισμα στο ομώνυμο θεατρικό έργο του συγγραφέα, ποιητή και ηθοποιού Νίκου Καλογερόπουλου.

Στην, ηθελημένη ή όχι, παραποίηση ή έκπτωση πολλών λέξεων του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου, η σύγχρονη ανθρωπότητα οπωσδήποτε χάνει πολλά. Ανάμεσα σε αυτές τις πάμπολλες λέξεις (αφέλεια, απάθεια, φιλία, θεός, δημοκρατία και δεκάδες άλλες), στέκει και η λέξη «Κυνικός», η οποία, προς ατυχία εκατομμυρίων ανθρώπων που οι Μούσες και η Φιλοσοφία δεν τους τίμησαν με τα δώρα τους, έχει προσλάβει αρνητικό νόημα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, ενώ τα σύγχρονα ημέτερα λεξικά ορίζουν μυωπικώς τον «Κυνικό» ως τίποτε περισσότερο από ένα πρόσωπο το οποίο… «εκ συστήματος διαπιστώνει λάθη και δυσπιστεί σε ό,τι αφορά τη σοβαρότητα ή αγαθότητα των ανθρώπινων προθέσεων και πράξεων και αντιδρά πάντοτε με ειρωνεία και σαρκασμό»
Στο παλαιό καλό, σαν το κρασί που λέμε, «Λεξικό Σούδα», θα διαβάσουμε ωστόσο εντελώς άλλα πράγματα, ότι δηλαδή ο «Κυνισμός» είναι «ΑΙΡΕΣΙΣ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ. Ο ΔΕ ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΥΤΟΥ ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΕΠ ‘ ΑΡΕΤΗ ΟΔΟΣ. ΤΕΛΟΣ ΔΕ ΤΟΥ ΚΥΝΙΣΜΟΥ ΤΟ ΚΑΤ’ ΑΡΕΤΗ ΖΗΝ.. ΗΡΕΣΚΕ Δ’ ΑΥΤΟΙΣ ΛΙΤΩΣ ΒΙΟΥΝ, ΑΥΤΑΡΚΕΣΙ ΧΡΩΜΕΝΟΙΣ ΣΙΤΙΟΙΣ, ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΔΟΞΗΣ ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΤΑΦΡΟΝΕΙΝ..». Οι «Κυνικοί» επομένως ήταν Φιλοσοφική Σχολή, και μάλιστα μία από τις μακροβιότερες. Η Σχολή τους, ιδρύθηκε από τον Αντισθένη (445 – 360 ή 444 – 368), υιό ενός Αθηναίου και μίας δούλης από τη Θράκη, διακριθέντα πολεμιστή στη μάχη της Τανάγρας και μετέπειτα μαθητή του σοφιστή Γοργίου στη Ρητορική, και εν συνεχεία, στη Φιλοσοφία, του Σωκράτους, στον θάνατο του οποίου υπήρξε παρών. Η Σχολή ιδρύθηκε στο Κυνόσαργες των Αθηνών, το μόνο γυμνάσιο της πόλεως που δεχόταν μη Αθηναίους πολίτες και ταυτοχρόνως αποτελούσε Ιερό ’λσος του Ηρακλέους (από το οποίο ’λσος και μετωνομάσθησαν άλλωστε τα μέλη σε «Κυνικούς» από «Αντισθενικοί» που λέγονταν αρχικώς).
Οι «Κυνικοί», ήσαν πνευματικοί απόγονοι του Σωκράτους, ανήκοντας στις Σχολές που απεκλήθησαν «Ελάσσοντες Σωκρατικοί», αν και ως προς τη μέθοδο της διδασκαλίας τους έλαβαν αρκετά στοιχεία από τους «Σοφιστές». Για τον Αντισθένη και τους μαθητές του, η Φιλοσοφία είναι καθαρά κοσμική σοφία (χαρακτηριστική είναι μάλιστα η ρήση του πρώτου ότι «τότε οι πόλεις χάνονται, όταν δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τους κακούς από τους καλούς»), ενώ η Αρετή, αν και εξακολουθεί να παραμένει σκοπός του βίου, είναι κάτι το απολύτως πρακτικό που δεν χρειάζεται ούτε πολλά λόγια, ούτε επίπονη εκπαίδευση (Διογένης Λαέρτιος 6, 2). Η Αρετή, που είναι κάτι το υπαρκτό, μπορεί να διδαχθεί με πολύ απλό τρόπο στον άνθρωπο, αφού η αρχή για τη μάθηση είναι η προσεκτική σπουδή των λέξεων («ΑΡΧΗ ΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ Η ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ»), και αν μάλιστα αυτή (δηλ. η Αρετή) κάποτε κατακτηθεί, είναι παντελώς αδύνατον να απωλεσθεί.