Φ. Ντοστογιέφσκι: Το όνειρο ενός γελοίου ανθρώπου

Είμαι ένας άνθρωπος γελοίος. Τώρα με λένε τρελό. Θα ήταν τίτλος τιμής αν γι’αυτούς δεν εξακολουθούσα να είμαι το ίδιο γελοίος. Αλλά δεν δυσανασχετώ πια, όλος ο κόσμος μου είναι αρκετά συμπαθής, ακόμη κι όταν με κοροϊδεύουν και θα έλεγε κανείς, πως τότε ίσα ίσα μου είναι συμπαθής. Θα γελούσα κι εγώ μαζί με αυτούς ευχαρίστως, όχι τόσο για μένα, αλλά για να τους κάνω ευχαρίστηση, αν δεν δοκίμαζα τόση θλίψη κοιτάζοντάς τους. Θλίψη να βλέπω πώς δεν γνωρίζουν την αλήθεια, αυτή την αλήθεια που γνωρίζω εγώ. Τι σκληρό είναι να την γνωρίζεις μόνος εσύ! Αλλα δεν θα καταλάβουν.. όχι, δεν πρόκειται να καταλάβουν..

Άλλοτε υπέφερα πολύ να περνώ για γελοίος δεν φαινόμουν. Ήμουνα. Υπήρξα πάντα γελοίος και ξέρω ότι αναμφίβολα είμαι από γεννησιμιού μου. Θα μουν δε θα μουν επτά μόλις χρονών όταν κατάλαβα πως ήμουνα γελοίος. Ύστερα σπούδασα στο πανεπιστήμιο –και όσο σπούδαζα τόσο περισσότερο καταλάβαινα πόσο ήμουν γελοίος. Έτσι που όλη η πανεπιστημιακή μου μόρφωση φαινόταν να μην υπάρχει παρά για να μου δείξει και να μου εξηγήσει, όσο εντρυφούσα σ’αυτήν, πως ήμουν γελοίος. Χρόνο το χρόνο, βεβαιωνόμουνα όλο και περισσότερο ότι από κάθε άποψη παρουσίαζα ένα γελοίο πρόσωπο.

Όλος ο κόσμος με κορόιδευε παντού και πάντα. Αλλά κανενός δεν πέρναγε από το μυαλό ότι αν υπήρχε κάποιος στον κόσμο που ήξερε πιο καλά από όλους ότι είμαι γελοίος, αυτός ο άνθρωπος ήμουνα εγώ. Κι αγανακτούσα που κανείς δεν το φανταζόταν. Σε αυτό φταίω και εγώ, η αλαζονεία μου με εμπόδιζε πάντα να ομολογήσω το μυστικό μου. Αυτή η αλαζονεία αυξανόταν με τα χρόνια, και αν αφηνόμουν μπροστά σε οποιονδήποτε να αναγνωρίζω πως ήμουν γελοίος, πιστεύω πως το ίδιο κιόλας βράδυ θα είχα τινάξει τα μυαλά μου με μια πιστολιά. Έφηβος σαν ήμουν, πόσο είχα υποφέρει στη σκέψη ότι δεν θα μπορούσα να αντισταθώ, ότι ξαφνικά θα όφειλα να το ομολογήσω στους συντρόφους μου. Αλλά όταν ενηλικιώθηκα, αν και από χρόνο σε χρόνο είχα βεβαιωθεί ακόμη περισσότερο για την τρομερή ιδιομορφία μου, κατάφερα για τον άλφα ή βήτα λόγο να ηρεμήσω. Ακριβώς επειδή ως τότε αγνοούσα το γιατί και το πώς.

Ίσως το όφειλα σε αυτή την απέραντη μελαγχολία που κυρίευσε την ψυχή μου ύστερα από κάποιο γεγονός απροσμέτρητα ανώτερό μου, δηλαδή: την πεποίθηση που είχα μόνιμα από τότε, ότι εδώ κάτω τα πάντα είναι χωρίς σημασία. Το υποψιαζόμουν αυτό από πολύ καιρό αλλά ξαφνικά βεβαιώθηκα απόλυτα. Ένιωσα απότομα ότι θα μου ήταν αδιάφορο αν ο κόσμος υπήρχε ή αν δεν υπήρχε πουθενά τίποτε. Άρχισα να αντιλαμβάνομαι και να αισθάνομαι ότι κατά βάθος τίποτε δεν υπήρχε για μένα. Ως τότε νόμιζα πάντα ότι πολλά πράγματα υπήρξαν πριν από μένα. Τώρα αντιλαμβανόμουν ότι τίποτε δεν υπήρχε πριν, ή μάλλον ότι δεν υπήρχε παρά φαινομενικά.

Σιγά σιγά κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ποτέ δεν υπήρξε τίποτε. Έπαψα τότε να ερεθίζομαι με τους ανθρώπους και κατέληξα να μη τους προσέχω καθόλου. Αυτή η διάθεση εκδηλωνόταν ακόμη και στις πιο ασήμαντες περιστάσεις της ζωής: μου συνέβαινε, λόγου χάρη, περπατώντας στο δρόμο, να σκοντάφτω πάνω τους. Όχι γιατί με είχαν απορροφήσει οι σκέψεις, γιατί τότε δεν θα σκεφτόμουν όσα σκέφτομαι: τα πάντα μου ήταν αδιάφορα. Να μπορούσα τουλάχιστον να βρω τη λύση των προβλημάτων! Ούτε ένα δεν είχα λύσει. Και ο Θεός ξέρει πόσες λύσεις είχα προτείνει! Αλλά, επειδή αδιαφορούσα για όλα, πήγαν και τα προβλήματα στο βρόντο.

Να όμως που ξέρω την αλήθεια. Αυτή την αλήθεια την έμαθα τον περασμένο Νοέμβρη, στις τρεις Νοεμβρίου ακριβώς, και από τότε την έχω σταθερά
χαραγμένη στη μνήμη μου.

Φ. Νιτσε: Μαθήματα για την Παιδεία

Κύριοι, Όσοι  από εσάς με ακούτε μόλις αυτή τη στιγμή για πρώτη φορά- και δεν έτυχε ίσως στο μεταξύ να πάρει το αυτί σας πάρα πολλά για την προηγούμενη διάλεξή μου πριν από τρεις βδομάδες- πρέπει να έχετε την καλοσύνη να μεταφερθείτε χωρίς  άλλη προετοιμασία στο κλίμα μιας σοβαρής συζήτησης που είχα αρχίσει να τη διηγούμαι την τελευταία φορά και που σήμερα θα σας θυμίσω τα τελευταία σημεία της.

Ο συνοδός του φιλοσόφου  είχε μόλις εξηγήσει με ειλικρίνεια κι εμπιστοσύνη στον σπουδαίο δάσκαλό του γιατί αναγκάστηκε, βαρύθυμα, να αφήσει τη θέση του στην εκπαίδευση. Κι έλεγε ακόμη ότι περνούσε τώρα τον καιρό του απαρηγόρητος σε μια μοναξιά που την είχε διαλέξει μόνος του και ότι αυτή η απόφασή του κάθε άλλο παρά σε οίηση οφειλόταν.

«Έχω ακούσει», έλεγε ο έντιμος μαθητής , «πάρα πολλά από σας, δάσκαλέ μου, έχω μείνει πολύ καιρό κοντά σας, ώστε δεν μπορώ να έχω πια εμπιστοσύνη στην παιδεία και στην εκπαίδευσή μας, έτσι όπως είναι τώρα.  Βλέπω ολοκάθαρα τα τεράστια λάθη και τις αδυναμίες που εσείς συνηθίζατε να τα δείχνετε με το δάχτυλο.

Άλλα αιθάνομαι ότι δεν έχω μέσα μου αρκετή δύναμη να παλέψω γενναία και να συντρίψω τους προμαχώνες αυτής της δήθεν παιδείας. Μια αποθάρρυνση ολοκληρωτική με κυρίεψε: η καταφυγή στην μοναξιά δεν ήταν αλαζονεία, δεν ήταν έπαρση». Κι ύστερα για να δικαιολογήσει τη στάση του, σκιαγράφησε με τέτοιον τρόπο το γενικό γνώρισμα αυτής της εκπαίδευσης αυτής της εκπαίδευσης, ώστε ο φιλόσοφος άρχισε να του μιλάει με συγκινημένη φωνή  και να τον καθησυχάζει κάπως έτσι» Ησύχασε, φτωχέ μου φίλε», του είπε, « σε καταλαβαίνω τώρα καλύτερα, δεν έπρεπε να σου μιλήσω τόσο σκληρά. Έχεις σε όλα δίκιο, εκτός από την αποθάρρυνση. Θα σου πω αμέσως κάτι που θα σε παρηγορήσει. Μη φανταστείς ότι αυτή η ψεύτικη παιδεία, που τόσο σε βαραίνει, θα εξακολουθήσει να υπάρχει για πολύ ακόμα.

Δεν θέλω να σου κρατήσω κρυφο τι πιστεύω πια γι’ αυτήν: Ο καιρός της έχει περάσει, οι μέρες  της είναι πια μετρημένες. Ο πρώτος που θα τολμήσει να φανεί απόλυτα έντιμος στον χώρο αυτό θα «ακούσει» τον απόηχο της τιμιότητάς του να αντηχεί μέσα σε θαρραλέες ψυχές. Γιατί ουσιαστικάοι πιο ευγενικά προικισμένοι και οι πιο ευαίσθητοι έχουν κάνει μια σιωπηροί συμφωνία: Ο καθένας τους ξέρει τι υπέφερε εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούν  στα σχολεία, ο καθένας τους θα ήθελε να λυτρωθούν οι επόμενες γενιές από αυτό το βάρος, έστω κι αν χρειαζόταν να θυσιαστεί ο ίδιος.

Αιτία όμως που αυτή η απόλυτη εντιμότητα δεν εκδηλώνεται πουθενά, είναι η πνευματική φτώχεια της παιδαγωγικής σκέψης της εποχής μας. Λείπουν ακριβώς τα ταλέντα με τη γνήσια ευρηματικότητα, λείπουν οι αληθινά πρακτικοί άνθρωποι, οι άνθρωποι με τις ωραίες νέες ιδέες που ξέρουν ότι η σωστή μεγαλοφυία και η σωστή πράξη πρέπει κατανάγκη να συναντηθούν στο ίδιο άτομο, ενώ σήμερα λείπει από τους νηφάλιους ανθρώπους της πράξης η έμπνευση- και γι’ αυτό δεν υπάρχει σωστή πράξη.

Αρκεί ν ακοιτάξει κανείς τα παιδαγωγικά βιβλία του καιρού μας. Θα διαπιστώσει πως ο μόνος που δεν θα πάθει ζημιά από τη μελέτη τους είναι εκείνος που δεν αισθάνεται φρίκη για την έσχατη πνευματική γύμνια και τις αδέξιες επαναλήψεις των ίδιων πραγμάτων. Κατανάγκη λοιπόν αφετηρία της φιλοσοφίας μας δεν είναι πια ο θαυμασμός αλλά η φρίκη. Όποιος δεν μπορεί να την αισθάνεται παρακαλείται να μην απλώνει τα χέρια του στην εκπαίδευση.

Φυσικά ως τώρα το αντίθετο ήταν ο κανόνας. Όσοι αισθάνονταν φρίκη, όπως εσύ φτωχέ μου φίλε, έσπευδαν να φυγουν, ενώ εκείνοι οι νηφάλιοι κι απτόητοι άπλωναν τα αδέξια χέρια τους φαρδιά πλατιά στην πιο λεπτή τεχνική που μπορεί να υπάρξει: στην τεχνική της παιδείας. Αυτό όμως δεν μπορεί να εξακολουθήσει για πολύ καιρό ακόμα. Αρκεί να φανεί έτσω μια φορά ο έντιμος άνθρωπος με τις καλές και νέες ιδέες, ο οποιος προκειμένου να τις πρααγματοποιήσει, θα τολμήσει να διακόψει κάθε σχέση  με την παρούσα κατάσταση. Αρκεί μόνο μια φορά να δείξει ο έντιμος άνθρωπος με το παράδειγμά του τι δεν μπορούν να κάνουν τα δραστήρια αδέξια χέρια.Τότε τουλάχιστον θα έχει πια κανείς τη δυνατότητα να διακρίνει τα πράγματα, να αισθάνεται τη διαφορά και να κάνει σκέψεις για τα αίτια αυτής της αντίθεσης, ενώ τώρα τόσοι και τόσοι πιστεύουν εντελώς καλόπιστα ότι τα αδέξια χέρια ανήκουν στο παιδαγωγικό έργο».

* Νίτσε: Μαθήματα για την παιδεία, εκδ. Printa, 2006, σελ.57-60

Το Εγκώμιο Της Βαρεμάρας

«I’m bored, I’m the chairman of the bored» – Iggy Pop

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Λέγεται ότι περίπου το 10% των ανθρώπων υποφέρει από κατάθλιψη στη διάρκεια της ζωής του. Όμως πόσους ανθρώπους ξέρετε ή μπορείτε να φανταστείτε που να μην είπαν, ούτε μια φορά: «Βαριέμαι».

Σίγουρα το 100% του πληθυσμού θα νιώσει κάποια στιγμή της ζωής του βαρεμάρα.

Όμως δεν πρέπει να μιλάμε για βαρεμάρα, αλλά για βαρεμάρες, γιατί η ίδια η έννοια περιλαμβάνει μια πολλαπλότητα διαθέσεων και αισθημάτων.

Τι είναι η βαρεμάρα; Ένας απλοϊκός ορισμός: «Η βαρεμάρα εμφανίζεται όταν δεν μπορούμε να κάνουμε αυτό που θέλουμε να κάνουμε ή όταν πρέπει να κάνουμε κάτι που δεν θέλουμε να κάνουμε».

Όμως η ύψιστη μορφή βαρεμάρας είναι όταν δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για το τι θέλουμε να κάνουμε και -κυρίως- όταν δεν θέλουμε να κάνουμε τίποτα, όταν αισθανόμαστε/πιστεύουμε ότι τίποτα δεν έχει σημασία να το κάνεις.

~~{}~~

Η βαρεμάρα δεν είναι γοητευτική όπως η μελαγχολία, που μπορεί να συνδεθεί με την ευαισθησία, τη σοφία, ακόμα και την ομορφιά.

Ένα μελαγχολικό άτομο μπορεί να φαίνεται γοητευτικό. Ένα βαριεστημένο όχι.

~~{}~~

Για τον Κίρκεργκορ η βαρεμάρα ήταν η γενεσιουργός αιτία του κόσμου, σαν να λέμε: Στην αρχή ήταν η βαρεμάρα.

«Οι θεοί βαριόνταν και γι” αυτό έφτιαξαν τα ανθρώπινα όντα. Ο Αδάμ βαριόταν να “ναι μόνος και γι” αυτό δημιουργήθηκε η Εύα. Από τότε η βαρεμάρα αυξάνεται τόσο όσο αυξάνει κι ο πληθυσμός.»

~~

Η βαρεμάρα ίσως να είναι η αιτία πολλών πραγμάτων.

«Τα πάντα ξεκινούν απ” τη βαρεμάρα», γράφει ο Ντοστογιέφκσι.

«Και τι δεν επινόησαν οι άνθρωποι επειδή βαριόνταν! Διαβάζουν από βαρεμάρα, παίζουν από βαρεμάρα και τελικά πεθαίνουν από βαρεμάρα», γράφει ο Μπίχνερ σε κάποια νουβέλα του.

Κι ο Μπέρτραντ Ράσελ:

«Η βαρεμάρα, ως παράγοντας της ανθρώπινης συμπεριφοράς έχει λάβει πολύ μικρότερη προσοχή απ” ό,τι της αξίζει. Έχει υπάρξει, πιστεύω, μια από τις μεγαλύτερες κινητήριες δυνάμεις καθ” όλη την ιστορική εποχή και σήμερα αυτό ισχύει περισσότερο από ποτέ.»

Γιατί σήμερα ισχύει περισσότερο από ποτέ;

~~{}~~

Η βαρεμάρα υπήρχε απ” την αρχή του κόσμου (ίσως και πιο πριν όπως γράφει ο Κίρκεγκορ), όμως δεν εμφανίζεται σε μείζονα βαθμό πριν την ρομαντική εποχή.

Πριν τον Ρομαντισμό ήταν ένα περιθωριακό φαινόμενο, άξιο μόνο για τους μοναχούς και τους ευγενείς.

Ο χωρικός του Μεσαίωνα πάσχιζε μονάχα να επιβιώσει από λιμούς και λοιμούς. Ήξερε ότι αυτή ήταν η μοίρα του.

Με την έλευση του Ρομαντισμού η βαρεμάρα εκδημοκρατίζεται.

Αυτό αποδεικνύεται και λεξιλογικά.

Η λέξη boredom εμφανίζεται στα αγγλικά μόλις το 1760. Η γερμανική λέξη langeweill δύο δεκαετίες νωρίτερα. Οι Δανοί ήταν πιο γρήγοροι (ίσως βαριόνταν περισσότερο, άλλωστε ο Κίρκεγκορ, ο θεωρητικός της βαρεμάρας ήταν Δανός). Η λέξηkedsomhed καταγράφεται για πρώτη φορά στα χειρόγραφα λεξικά του Ματίας Μοζ (1647 – 1719).

~~{}~~

Στα ελληνικά υπήρχαν απ” τα αρχαία χρόνια η πλήξη, η ανία και η ακηδία. Η τελευταία ήταν ηθική αρρώστια, θανάσιμη, για τους μοναχούς, που αισθάνονταν βαρεμάρα για τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και τον Θεό.

Η γαλλική λέξη ennui και η ιταλική noia, συνδέονται πιθανότατα με την ανία.

Στα αγγλικά υπάρχει και το spleen.

(Οι λέξεις ennui και spleen φέρνουν αβίαστα στο μυαλό τον Μποντλέρ και τον Πόε, που βαριούνταν θανάσιμα. Αυτοί ίσως κάνουν παρέα με τον δικό μας ποιητή της βαρεμάρας, τον Καρυωτάκη, σε μια απόλυτα βαρετή Κόλαση, που θα επιλέχτηκε ως τιμωρία.)

Δεν γνωρίζω πότε ξεκίνησε να χρησιμοποιείται οι λέξεις βαρεμάρα και βαριέμαι, όμως πλέον είναι απ” τις πιο αγαπητές λέξεις των Ελλήνων.

~~{}~~

Η βαρεμάρα εκδημοκρατίστηκε με τον Ρομαντισμό γιατί τότε ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος, άρχισε να βλέπει τον εαυτό του ως κάτι ιδιαίτερο και να προσβλέπει στην ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ.

Ο Ρομαντικός κι ακόμα περισσότερο ο Νεωτερικός Άνθρωπος, θέλει πάντα να ζήσει κάτι περισσότερο, κάτι παραπάνω, και κυρίως χρειάζεται ένα νόημα για να ζει, δεν του αρκεί να επιβιώνει.

Το νόημα έχει σχέση με τον τρόπο που καταλαβαίνουμε τη ζωή συνολικά.

Αν, για παράδειγμα, είσαι ένθερμος χριστιανός, τότε το νόημα είναι η ζωή εν θεώ. Αν είσαι αναρχικός τότε είναι η αναρχία (ρε κουφάλες). Κι αν είσαι συγγραφέας είναι η συγγραφή.

~~

Τα ανθρώπινα όντα είναι εθισμένα στην ύπαρξη νοήματος. Και στη σύγχρονη εποχή, ο Νεωτερικός Άνθρωπος, βρίσκεται συχνά χωρίς να έχει κάποιο νόημα.

Η έλλειψη νοήματος είναι βαρετή. Και η βαρεμάρα μπορεί να περιγραφεί σαν ένα ακυρωμένο νόημα: Ο Θεός πέθανε, ο Μάρξ πέθανε, κι εγώ τώρα τελευταία δεν αισθάνομαι πολύ καλά.

Η κενότητα χρόνου στη βαρεμάρα δεν είναι μια κενότητα δράσης, πληροφορίας, αφού πάντα υπάρχει κάτι να κάνουμε ή ν” ακούσουμε/δούμε/διαβάσουμε. Είναι κενότητα νοήματος.

Όπως γράφει ο Πεσσόα στο Βιβλίο της Ανησυχίας: «Η πλήξη δεν είναι η αρρώστια τού να βαριέσαι γιατί δεν έχεις τίποτα να κάνεις, αλλά η πιο σοβαρή αρρώστια τού να νιώθεις ότι δεν υπάρχει τίποτα που ν” αξίζει τον κόπο.»

~~{}~~

Αν η βαρεμάρα είναι η απουσία νοήματος, τότε η παγκόσμια βαρεμάρα διαρκώς αυξάνεται, επειδή έχει εξαφανιστεί το συνολικό νόημα.

Οι άνθρωποι φαίνεται ότι δεν μπορούν πλέον ν” αντέξουν τον εαυτό τους, τον άδειο χρόνο, τη μοναξιά, τη βαρεμάρα.

Ο πιο υπερδραστήριος από μας είναι ακριβώς εκείνος που είναι πιο ευαίσθητος στη βαρεμάρα, ουσιαστικά εκείνος που δεν αντέχει ούτε λεπτό με τον εαυτό του, χωρίς παρέα, χωρίς τηλεόραση, χωρίς δουλειά, χωρίς «κάτι-να-κάνω».

Φοβού τους πολυάσχολους.

~~

Η βαρεμάρα δεν συνδέεται με τις πραγματικές ανάγκες, οι οποίες θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν πολύ εύκολα, αλλά με την επιθυμία για «αισθητηριακά ερεθίσματα», τα οποία αναπληρώνουν την έλλειψη νοήματος.

Όμως κάθε ερέθισμα ενέχει την ανοχή σε αυτό (όπως συμβαίνει με κάθε εθιστική ουσία).

Η ίδια δόση ερεθίσματος δεν σου είναι αρκετή μετά από λίγο. Χρειάζεσαι κάτι παραπάνω για να μην βαριέσαι. Έτσι καταλήγεις να σκαρφαλώνεις στο Έβερεστ, ενώ οι αυτόχθονες Θιβετιανοί αναρωτιούνται για ποιο λόγο ριψοκινδυνεύεις τη ζωή σου.

~~

Αν δεν επιζητάς το περισσότερο, τότε θα ζητήσεις το καινούριο (όπως λέει το κλισέ «ν” αλλάξεις παραστάσεις»).

Όμως κι αυτή η διαρκής αναζήτηση του καινούριου καταντάει βαρετή τελικά, αφού όπως γράφει και το Βιβλίο της Βαρεμάρας, ο Εκκλησιαστής: «Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον». Ή, ο Ρασούλης: «Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν».

~~

Οι γέροι και οι μεσήλικες βολεύονται πιο εύκολα με την ασφάλεια της ρουτίνας, βολεύονται στη βαρεμάρα. Όμως δεν είναι το ίδιο με τους νέους.

Ο νέος πρέπει να κάνει κάτι ενδιαφέρον. Προσοχή! Όχι σημαντικό. Αρκεί να είναι ενδιαφέρον, αρκεί να είναι μια ενδιαφέρουσα πληροφορία.

Ο καταιγισμός πληροφοριών στο διαδίκτυο εξυπηρετεί ακριβώς αυτή τη λειτουργία: Φαίνεται να σκοτώνει τη βαρεμάρα.

Όμως στην πραγματικότητα την αυξάνει, αφού μετά το πέρας της παρακολούθησης άσκοπων πληροφοριών, τίποτα δεν σου μένει, και -κυρίως- δεν έχεις πλησιάσει/δημιουργήσει κάποιο νόημα.

Γιατί η πληροφορία δεν έχει νόημα.

~~{}~~

Από τη στιγμή που γεννιέται ο Νεωτερικός Άνθρωπος (κυρίως ο δυτικός, που έχει λύσει τα βασικά προβλήματα επιβίωσης), κατακλύζεται από ερεθίσματα, για να μη βαριέται.

Τα μωρά πρέπει πριν ακόμα καταφέρουν να εστιάσουν το βλέμμα τους να περικυκλωθούν από παιχνίδια.

Τα παιδιά δεν μένουν στιγμή μόνα τους, χωρίς κάτι να κάνουν, γιατί τα πολλά ερεθίσματα θα τα κάνουν πιο έξυπνα, πιο κοινωνικά, πιο ικανά.

Κι όμως, η βαρεμάρα είναι εξόχως δημιουργική και τα παιδιά θα πρέπει να μεγαλώνουν με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν, να αντέχουν να βαριούνται.

«Αυτός που οχυρώνεται εντελώς απέναντι στη βαρεμάρα, οχυρώνεται επίσης απέναντι στον εαυτό του», γράφει ο Νίτσε.

Η βαρεμάρα τροφοδοτεί τον στοχασμό και τον αναστοχασμό, αφού όποιος βαριέται συνήθως αναρωτιέται και γιατί του συμβαίνει, οπότε εξελίσσεται.

Χωρίς την ικανότητα ν” αντέξει κανείς έναν συγκεκριμένο βαθμό βαρεμάρας θα ζήσει μια δυστυχισμένη ζωή, αφού θα πρέπει να βιώνει τη ζωή ως μια συνεχή φυγή απ” τη βαρεμάρα. Ο αυτοσκοπός, το νόημα, θα είναι η αποφυγή της βαρεμάρας.

Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που συνδέουν τη βαρεμάρα με τη χρήση ουσιών, το αλκοόλ, το κάπνισμα, την πολυφαγία, την ερωτική ασυδοσία, τον βανδαλισμό, την επιθετικότητα, την αυτοκτονία, την επικίνδυνη συμπεριφορά.

~~{}~~

Παραδόξως ή όχι, το εγωκεντρικό άτομο που έμαθε να μη βαριέται, είναι πιο μοναχικό από εκείνο που αποδέχεται τη μοναξιά και τη βαρεμάρα, αφού το πρώτο είναι πάντα περικυκλωμένο από καθρέφτες, ενώ ο μοναχικός άνθρωπος μπορεί να έναν χώρο για τους άλλους που να είναι αυθεντικός.

Ακόμα κι αν βαριούνται παρέα.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Διαβάστε το εξαιρετικό (και καθόλου βαρετό) βιβλίο του Lars Svendsen: «Η φιλοσοφία της Βαρεμάρας», εκδόσεις Σαββάλας, μτφ Παναγιώτης Καλαμαράς.

ramnoysia

"Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου" του Γκαίτε

gkaite.jpg

• 

Ο "Βέρθερος" είναι νεανικό επιστολογραφικό μυθιστόρημα του Γκαίτε (1749-1832) που, μόλις εκδόθηκε, το 1774, γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γερμανία, μεταφράστηκε σύντομα σε πολλές γλώσσες και άσκησε μεγάλη επιρροή στη ζωή, τα ήθη και τη μόδα ακόμα της εποχής, αφού υπήρξε ακόμη και κοστούμι σε στυλ Βέρθερου. Έγινε αντικείμενο μίμησης και παρωδίας και έκανε αμέσως διάσημο τον εικοσιπεντάχρονο συγγραφέα του. Ο "Βέρθερος", σύμβολο του κινήματος Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή), προδρόμου του ρομαντισμού, είναι η απόλυτη έκφραση της ευαισθησίας και της αναζήτησης της ελευθερίας του εγώ, μέσα από τη σύγκρουση του ανεξέλεγκτου πάθους και της παραφοράς με τον περίγυρο και τις κοινωνικές συμβάσεις.

Ο Γκαίτε, που έζησε ανάλογες εμπειρίες με τον Βέρθερο, διέθετε τη θαυματουργή ικανότητα να ταυτίζεται με τον ήρωά του στα πάθη και ταυτόχρονα να γίνεται κριτής, παίρνοντας τις αναγκαίες αποστάσεις. Το μυθιστόρημα εξέφραζε ανησυχίες της νεολαίας πριν από την επανάσταση του 1789, στην ίδια ευθεία με τις αναζητήσεις συγγραφέων όπως ο Ρίτσαρντσον, ο Ρουσσώ και ο Λέσσινγκ, στους οποίους παραπέμπει άμεσα ο Γκαίτε.

Ο Βέρθερος αγαπά παράφορα -αλλά αδυνατεί να κατακτήσει- τη Λόττε, τη μνηστή και μετέπειτα γυναίκα ενός φίλου του. Ποθεί την εξιδανικευμένη εικόνα της και ξοδεύεται ψυχικά, αδυνατώντας να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα. Σ’ αυτό το δράμα της απουσίας, βυθίζεται στην ανία και τη μελαγχολία, ζηλεύει, κλαίει, γίνεται το έμβλημα του mal de vivre. Μοναχικός και απροσάρμοστος, φετιχιστής και νάρκισσος, αποκλεισμένος στον ερωτικό του πόθο, πληγωμένος και παράφορος, διακατέχεται από μια πνοή αφανισμού και αναζητά την αιώνια ελευθερία του θανάτου.

Μέσα από τον προβληματισμό για την απόλυτη ελευθερία των επιλογών του ατόμου ενάντια στα ήθη και στις κοινωνικές συμβάσεις, γίνεται ο συμβολικός μέγας μυθιστορηματικός αυτόχειρας του ρομαντισμού, για να τον ακολουθήσει, τριάντα χρόνια αργότερα, ο Κλάιστ, ο άλλος μέγας αυτόχειρας συγγραφέας του ρομαντισμού.

Ο "Βέρθερος" κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση από τη Στέλλα Νικολούδη και συνοδεύεται από εκτενή εισαγωγή, εργοβιογραφία και Επίμετρο με κείμενα του Τόμας Μανν, του Ρολάν Μπαρτ κ.ά.

Αποσπάσματα από τα πάθη του νεαρού Βέρθερου:

«Αχ αυτό το κενό, αυτό το τρομακτικό κενό, που νιώθω εδώ στο στήθος! Συχνά σκέφτομαι πως αν μπορούσα μια φορά, μόνο μια φορά να τη σφίξω πάνω στην καρδιά μου, όλο αυτό το κενό θα γέμιζε.»

"Αχ! Τι είναι αυτό που νοιώθω να διατρέχει τις φλέβες μου, όταν το δάχτυλό μου αγγίζει τυχαία το δικό της, όταν τα πόδια μας συναντηθούν τυχαία κάτω από το τραπέζι! Τραβιέμαι πίσω σαν να ‘χω αγγίξει φωτιά και μια μυστική δύναμη με τραβάει πάλι μπροστά, ένας ίλιγγος καταλαμβάνει τις αισθήσεις μου. – Ω, και η αθωότητά της, η αγνότητα της ψυχής της δεν νοιώθει πόσο με βασανίζουν αυτές οι μικρές οικειότητες. Όταν, καθώς μιλάμε, ακουμπάει το χέρι της πάνω στο δικό μου, και πάνω στο άναμμα της συζήτησης με πλησιάζει έτσι που η ουράνια ανάσα της φτάνει στα χείλη μου… νομίζω πως βυθίζομαι σαν να μ’ έχει χτυπήσει κεραυνός. – Και, Βιλέλμ, αυτόν τον ουρανό, αυτήν την εμπιστοσύνη, αν ποτέ τολμήσω να… Με καταλαβαίνεις. Όχι, η καρδιά μου δεν είναι τόσο διεφθαρμένη! Αλλά αδύνατη, πολύ αδύνατη! Και μήπως αυτό δεν είναι διαφθορά";

"Είναι για μένα ιερή. Κάθε πόθος σωπαίνει ενώπιών της. Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει όταν είμαι κοντά της νιώθω την ψυχή μου να πάλετε σε όλα μου τα νεύρα. Έχει μια μελωδία που την παίζει στο πιάνο με αγγελική δύναμη, τόσο απλά και με τόση ψυχή! Είναι το αγαπημένο της τραγούδι και το νιώθω να με ξαλαφρώνει από κάθε πόνο, κάθε σύγχυση και κάθε μαύρη σκέψη ακόμα όταν την ακούω να παίζει έστω και την πρώτη νότα".

"Τίποτα απ’ όσα έλεγαν οι αρχαίοι για τη μαγική δύναμη της μουσικής δεν μου φαίνεται τώρα απίθανο. Τι δύναμη ασκεί επάνω του αυτή η μελωδία! Και πως εκείνη ξέρει να την παίζει στην κατάλληλη στιγμή, συχνά τη στιγμή που θα ‘θελα να φυτέψω μια σφαίρα στο κεφάλι μου! Η σύγχυση και το σκοτάδι της ψυχής μου διαλύονται και αρχίζω ν’ αναπνέω πάλι πιο ελεύθερα".

"Α εσείς οι λογικοί άνθρωποι! Πάθος! Μέθη! Παραφροσύνη! Κάθεστε εκεί ήρεμοι και απαθείς, εσείς οι ενάρετοι, κατακρίνετε τον πότη, απεχθάνεστε τον τρελό, προσπερνάτε σαν τους ιερείς, και, σαν τους Φαρισαίους, ευχαριστείτε το Θεό που δεν σας έκανε όμοιους μ' εκείνους. Έχω μεθύσει πολλές φορές, τα πάθη μου ποτέ δεν απείχαν πολύ από την τρέλα και δεν μετανιώνω ούτε για το ένα ούτε για το άλλο, γιατί, στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, έμαθα να κατανοώ ότι όλους τους ξεχωριστούς ανθρώπους, αυτούς που πραγματοποίησαν κάτι μεγάλο, κάτι που έμοιαζε ακατόρθωτο, ανέκαθεν τους θεωρούσαν μεθυσμένους και τρελούς".

Εθνικό έγκλημα με... ονοματεπώνυμα

• 

Του Λευτέρη Καπώνη

Το βιβλίο του Μιχάλη Ιγνατίου έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το πιο σημαντικό, πιστεύω, είναι ότι παρουσιάζει έγγραφα. Αναφορές του Αμερικανού πρέσβη που ενδιαφέρεται για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, εκθέσεις του ΔΝΤ, αναφορές της Κομισιόν και συζητήσεις. Επίσης, αναδεικνύεται η αβάσταχτη ελαφρότητα ανθρώπων που από θέσεις-κλειδιά ετάχθησαν να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον. Η Ιστορία θα τους κρίνει σαν ελάχιστους, ανεπαρκείς και ανεύθυνους.

Η έκθεση του ΔΝΤ το 2010 αναφέρει στον πρόλογο: «Δεδομένου ότι με την είσοδο στη ζώνη του ευρώ η χώρα έχασε το 25% της ανταγωνιστικότητας και επειδή δεν έχει εθνικό νόμισμα να υποτιμηθεί, πρέπει να προχωρήσουμε σε εσωτερική υποτίμηση». Αναρωτιέμαι αν αυτοί που αποφάσισαν την είσοδο της χώρας στη ζώνη του ευρώ είχαν μελετήσει πώς η χώρα θα αντιμετωπίσει αυτή την οικονομική τραγωδία που της επιφύλασσαν. Αποδείχτηκε πως δεν είχαν μελετήσει τίποτα και οι ελληνικές επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας έφυγαν στις γειτονικές χώρες. Αυτό το έγκλημα συνετελέσθη από κάποιους ανθρώπους που ποτέ δεν λογοδότησαν και συνεχίζουν να σιτίζονται στο πρυτανείο... Παπαδήμος, Στουρνάρας, Χαρδούβελης, Χριστοδουλάκης και πάνω απ' όλα και πίσω απ' όλα Σημίτης.

Οι υπόλοιποι έρχονται δεύτεροι. Ο Καραμανλής, αφού δημιούργησε τον μύθο της απόπειρας δολοφονίας που θα συνοδεύει τον ασκητικό βίο του στη Ραφήνα, συμμετέχει στο εθνικό έγκλημα εξ αμελείας. Ο Βούδας, όπως τον χαρακτηρίζει ο Αμερικανός πρέσβης, δεν θέλει να ακούει δυσάρεστα και επιτρέπει στον Αλογοσκούφη να διογκώσει το δημόσιο χρέος. Όταν πια οι φίλοι του Ευρωπαίοι τού δείχνουν τον γκρεμό και αφού δεν καταφέρνει να έχει τη συναίνεση του Παπανδρέου, αποφασίζει την έξοδό του από την εξουσία με εκλογές.

Και έρχεται ο μοιραίος άνθρωπος. Ο εξάγγελος της συμφοράς. Γιατί, μέχρι τον Καραμανλή, αυτό που επιζητούσαν οι Ευρωπαίοι ήταν μια ήπια προσαρμογή, σε σχέση με ό,τι ακολούθησε.

Οι Αμερικανοί, απ' ό,τι φαίνεται από τα έγγραφα, πίεσαν τον Παπανδρέου να βοηθήσει τον Καραμανλή. Με έκπληξη διαπίστωσαν ότι για «πρώτη» φορά δεν τους άκουσε. Θεωρούν τον Παπανδρέου όχι απλά φιλοαμερικανό, αλλά Αμερικανό, και δεν μπορούν να εξηγήσουν τη στάση του.

Ο μόνος λόγος ήταν ότι βιαζόταν να γίνει πρωθυπουργός. Δεν βρίσκουν άλλη εξήγηση. Τώρα, βέβαια, πώς μπορεί να επιζήσει ο μύθος της απόπειρας δολοφονίας του Καραμανλή, όταν από τις αναφορές του Αμερικανού πρέσβη φαίνεται η προσπάθειά τους να τον βοηθήσουν, αυτό αποτελεί μια άλλη ιστορία.

Ο Παπανδρέου συμφωνεί με μέτρα, τα αναβάλλει όμως γιατί φοβάται το βαθύ ΠΑΣΟΚ. Με άγνοια κινδύνου βαδίζει στην πολιτική του καταστροφή και στην καταστροφή της χώρας. Όμως -κι αυτό είναι το ανατριχιαστικό...- μέσα στο απόλυτο χάος που μπαίνει η χώρα, ο νεποτισμός γύρω του βασιλεύει.

Ο Μιχάλης Ιγνατίου διηγείται μια ιστορία αντάξια του ΠΑΣΟΚ της διαφθοράς και της μίζας. Σε μια επίσκεψή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Έλληνας πρέσβης και ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κατάφεραν να συγκεντρώσουν σε κάποιο ξενοδοχείο τους μεγαλύτερους Ελληνοαμερικανούς επιχειρηματίες. Ήθελαν να βοηθήσουν τη γενέτειρα με επενδύσεις, αλλά και με την αγορά ομολόγου του απόδημου ελληνισμού.

Ο αρχιεπίσκοπος στον λόγο του τους είπε: «Εσείς μπορεί να χάσετε διακόσια εκατομμύρια στη Γουόλ Στριτ και να μην ιδρώσει τ' αφτί σας. Τι είναι να δώσετε από είκοσι ή πενήντα εκατομμύρια για τη γενέτειρα;». Οι περισσότεροι ήταν θετικοί. Ορίστηκε να γίνει καινούργια συνάντηση στην Αθήνα. Επικεφαλής της κίνησης ορίστηκαν ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον και ο αρχιεπίσκοπος.

Η πρόσκληση όμως για τη συνάντηση της Αθήνας υπογραφόταν από κάποιον τύπο που οι ομογενείς θεωρούσαν λαμόγιο και από μια κυρία, φίλη του Παπανδρέου. Ο αρχιεπίσκοπος, αφού δεν κατάφερε να μιλήσει με το Μαξίμου για εξηγήσεις, απεσύρθη και η συνάντηση δεν έγινε ποτέ, γιατί οι ομογενείς τον αρχιεπίσκοπο εμπιστεύονταν και δεν ήθελαν να δώσουν τα χρήματά τους σε κάποια λαμόγια που πλαισίωναν τον πρωθυπουργό.

Αυτά τα λίγα... Το βιβλίο έχει πολύ περισσότερα.

Πηγή: avgi.gr,

Το πιο αιμοβόρο ζώο...

 

Jared Diamond
Το ανθρώπινο ζώο
Από το απώτερο παρελθόν στο εγγύς μέλλον
Εκδόσεις: Κάτοπτρο 2014,

Εχετε ακούσει ποτέ για τον Ισι; Πιθανότατα όχι! Πρόκειται για το όνομα του τελευταίου ανθρώπου της ινδιάνικης φυλής των Γιαχί, ο οποίος πέθανε στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας το 1916. Επί 41 χρόνια ο Ισι κρυβόταν σε ένα φαράγγι στην Καλιφόρνια, καθώς οι λευκοί άποικοι είχαν φροντίσει να εξοντώσουν την φυλή του στη διάρκεια της εικοσαετίας 1850-1870. Από τους 16 επιζώντες του 1870, μόνο 4 είχαν απομείνει το 1908, όταν ο Ισι, η μητέρα του, η αδελφή του και ένας ακόμη άνδρας είχαν την ατυχία να ανακαλύψει τον καταυλισμό τους μια ομάδα τοπογράφων.

Αυτοί αφαίρεσαν τα εργαλεία, τα ρούχα και τις προμήθειές τους για τον χειμώνα και πέτυχαν τον σκοπό τους: μόνο ο Ισι άντεξε! Αφού περιπλανήθηκε για τρία χρόνια, αναγκάστηκε να βγει περπατώντας στον «πολιτισμό» το 1911 βέβαιος ότι θα τον σκότωναν.

Τη συνέχεια της ιστορίας του Ισι μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα 258 του βιβλίου «Το ανθρώπινο ζώο. Από το απώτερο παρελθόν στο εγγύς μέλλον». Τι είναι αυτό το βιβλίο; Κάτω από τον τίτλο και τον υπότιτλό του υπάρχει μια επεξήγηση: ο τρίτος χιμπαντζής, συνοπτικός και εικονογραφημένος.

Επίσης, κάτω από το όνομα του συγγραφέα Jared Diamond υπάρχει μια άλλη πληροφορία. Οτι η διασκευή του βιβλίου έγινε από τη Rebecca Stefoff.

Τι έχουμε λοιπόν εδώ; Εχουμε έναν σταθμό στην πορεία ενός βιβλίου το οποίο ξεκίνησε ως ριζοσπαστικό και τείνει να γίνει μια σταθερή αξία. Ολα άρχισαν το 1991, όταν ο βιολόγος και ανθρωπολόγος Jared Diamond έγραψε το βιβλίο «The rise and fall of the third chimpanzee: how our animal heritage affects the way we live».

Το βιβλίο, του οποίου ο ελληνικός τίτλος είναι «Ο τρίτος χιμπαντζής», πραγματεύεται μια σειρά θεμάτων τα οποία έχουν να κάνουν με τη ζωική προέλευση του ανθρώπου και των ανθρώπινων συμπεριφορών.

Παρακαλώ, μη θεωρήσετε ότι τέτοιου είδους θέματα είχαν λυθεί από την εποχή του Δαρβίνου! Παρά το γεγονός ότι η συγγένειά μας με τους πιθήκους είναι σήμερα αδιαμφισβήτητη, το να συζητεί κανείς ομοιότητες στη συμπεριφορά των ανθρώπων και των εξελικτικών εξαδέλφων μας  το 1991 ήταν πρωτοποριακό.

Χρειάστηκε μια δεκαετία και πλέον και η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (η οποία κατέδειξε ότι ο χιμπαντζής και ο άνθρωπος έχουν κοινό το 99% του DNΑ τους) για να ισχυροποιηθούν οι απόψεις του Diamond.

Οι αναγνώστες του βιβλίου, το οποίο είναι μικρότερης έκτασης σε σχέση με το αρχικό και εμπλουτισμένο με εικόνες, γίνονται αποδέκτες με πολύ εύληπτο τρόπο όλων των δεδομένων που απαιτούνται για να κατανοήσουν τη σχέση μας με τους ανθρωποειδείς πιθήκους.

Εκείνο όμως που καθιστά το βιβλίο πάρα πολύ επίκαιρο είναι η μεγάλη σημασία που δίνει ο συγγραφέας του σε ένα είδος συμπεριφοράς που μας καθιστά μοναδικούς: ενώ όλα τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των κοντινότερων εξελικτικών συγγενών μας, σκοτώνουν για να χορτάσουν την πείνα τους ή για να αμυνθούν, το ανθρώπινο είδος είναι το μόνο που  προχωρά σε γενοκτονίες. Που επιμένει να ξεκληρίσει τον αντίπαλο, όποιος και αν είναι αυτός:  εκείνον που πιστεύει σε διαφορετικό θεό, εκείνον που έχει διαφορετικό χρώμα, εκείνον που έχει διαφορετική εθνική καταγωγή...

Με όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας τον τελευταίο καιρό, το βιβλίο του Diamond παρέχει πραγματική τροφή για σκέψη, ιδιαίτερα για τα νέα παιδιά που απ' ό,τι φαίνεται θα κληρονομήσουν έναν άγριο κόσμο.

Κυκλοφόρησε και προκαλεί αντιδράσεις το «Χαμένο Ευαγγέλιο»

• 

Οι συγγραφείς ενός βιβλίου που κυκλοφόρησε σήμερα στο Λονδίνο υποστηρίζουν ότι διαθέτουν νέα αποδεικτικά στοιχεία ότι ο Ιησούς ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Μαγδαληνή, με την οποία είχαν αποκτήσει παιδιά, μία αμφιλεγόμενη θέση που αμφισβήτησε αμέσως η Εκκλησία. Οι συγγραφείς του «Lost Gospel» έχουν βασιστεί στη μετάφραση ενός χειρογράφου με τίτλο «Ιωσήφ και Ασενέθ» το οποίο χρονολογείται από τον 6ο αιώνα και φυλασσόταν στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, όπως επίσης και σε 2 επιστολές.
 Σύμφωνα με την Σίμκα Τζοκομπίβιτσι, μια δημιουργό ντοκιμαντέρ και τον Καναδό πανεπιστημιακό Μπάρι Γουίλσον, ο Ιωσήφ που αναφέρεται στο χειρόγραφο είναι στην πραγματικότητα ο Ιησούς. Την θέση αυτή επέκρινε αμέσως η Αγγλικανική Εκκλησία, την ώρα που ο Ντιαρμέντ Μακούλοκ, ένας καθηγητής εκκλησιαστικής ιστορίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που απάντησε σε σχετική ερώτηση του Γαλλικού Πρακτορείου, εξέφρασε την εκτίμηση ότι όσα υποστηρίζονται βασίζονται σε μια «λανθασμένη ανάγνωση» του χειρογράφου.
 Ο συγγραφέας Μπάρι Ουίλσον κατήγγειλε από την πλευρά του μια κριτική που καθοδηγεί ο «θρησκευτικός προστατευτισμός» σε ένα δελτίο τύπου που εξέδωσε.

Tο τέλος της απουσίας λόγω Ιντερνετ

 

• 

«Κολλημένοι» με το Διαδίκτυο: παραθέτοντας λόγια του Σενέκα, ο Χάρις τονίζει την ανάγκη να συνδυάζουμε τη μοναξιά με το πλήθος «και να καταφεύγουμε εναλλάξ σε αμφότερα».

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

«Πολύ γρήγορα, κανένας δεν θα θυμάται τη ζωή πριν από το Iντερνετ. Τι σημαίνει αυτό το αναπόφευκτο γεγονός;». Με αυτή την ερώτηση αρχίζει ο Καναδός δημοσιογράφος Μάικλ Χάρις το πρώτο του βιβλίο, «Το τέλος της απουσίας» (The End of Absence: Reclaiming What We’ve Lost in a World of Constant Connection, εκδ. Current).

Για να φτάσει σε μια απάντηση, ο Μάικλ Χάρις «χτενίζει» όσα έχουν απομείνει από την προ Iντερνετ ζωή μας, ξεχωρίζοντας τα πράγματα που θα πάρουμε μαζί μας στον δικτυωμένο κόσμο από τα, συχνά πολύτιμα, πράγματα που θα αφήσουμε πίσω. Η ακόρεστη όρεξή μας –για πληροφορίες, ερεθίσματα, επιβεβαιώσεις– θα εξακολουθήσει να είναι μαζί μας. Οταν όμως όλες αυτές οι ανάγκες ικανοποιούνται αμέσως μόλις γίνονται αντιληπτές, η αξία που τους αποδίδουμε μπορεί να υποτιμηθεί.

Χωρίς αυτές τις απουσίες, χωρίς τα συναισθήματα στέρησης, υποστηρίζει ο Χάρις, «κινδυνεύουμε να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας πιστεύοντας ότι τα πράγματα έχουν μικρότερη σημασία». Αναφέρει το παράδειγμα της εταιρείας De Beers, η οποία «αποθηκεύει τα διαμάντια της για να προκαλέσει τεχνητή έλλειψη, δίνοντάς τους μεγαλύτερη αξία». Η κουλτούρα της αφθονίας προκαλεί καταναλωτική υποτίμηση και εκτρέφει ένα αόριστο συναίσθημα ανικανοποίητου.

Ακόμα και η θεμελιακή πράξη του στοχασμού μπορεί να υπονομευθεί εάν η αδράνεια –όταν, για παράδειγμα, περιμένουμε το λεωφορείο– αντικατασταθεί με την εύκολη διασκέδαση που προσφέρει το κινητό τηλέφωνο. Οπως συμβαίνει και με τη μεγάλη μουσική, οι παύσεις αποτελούν εξίσου μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας όσο και τα ηχηρά κρεσέντο. Δεν υπάρχει έμπνευση χωρίς στοχασμό.

Ο Μάικλ Χάρις δεν είναι δογματικός, ούτε κανένας ηλικιωμένος Λουδίτης. Αντιθέτως, χρησιμοποιεί μια πολύ στέρεη επιχειρηματολογία, ακολουθώντας τα βήματα συγγραφέων όπως ο Νίκολας Καρ, του οποίου το βιβλίο «The Shallows» είχε τεράστια επίδραση στην κατανόησή μας για τον τρόπο που το Ιντερνετ μεταλλάσσει το μυαλό μας. Προσπαθώντας να κατανοήσει καλύτερα τις ανησυχίες του, έχει μιλήσει με εκατομμυριούχους του Διαδικτύου, ειδικούς των υπολογιστών, επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, ακόμα και ψηφιακά ρομπότ. Και το συμπέρασμά του είναι αρκετά μετρημένο.

Παραθέτοντας λόγια του Σενέκα, ο Χάρις τονίζει την ανάγκη να συνδυάζουμε τη μοναξιά με το πλήθος «και να καταφεύγουμε εναλλάξ σε αμφότερα». Οπως οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αρνηθούν στον εαυτό τους την υπερβολική κατανάλωση λιπαρών και ζάχαρης που το σώμα τους έχει μάθει να λαχταράει, το ίδιο θα πρέπει να δείχνουμε περίσκεψη απέναντι στην τεχνολογία. «Κάθε τεχνολογία θα σε αποξενώσει από κάποιο τμήμα της ζωής σου. Αυτή είναι η δουλειά της. Η δική σου δουλειά είναι να το πάρεις χαμπάρι». Μόνο κάνοντάς το αυτό μπορεί η τελευταία γενιά που γνώρισε τον προ Ιντερνετ κόσμο να διασφαλίσει ότι εκείνοι που ακολουθούν θα εκτιμήσουν όσα κινδυνεύουν να χαθούν.
kathimerini

Κόνραντ Λόρεντς: Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας

Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας: Απειλείται ο πολιτισμός μας και ο άνθρωπος σαν είδος από αφανισμό; Πότε και πώς ξεφύγαμε από τη φυσική πορεία; Με βαθύ ενδιαφέρον, ο δημιουργός της νέας επιστήμης, της ηθολογίας και κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ, Κόνραντ Λόρεντς, ερευνά με το βιβλίο του «Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας», τους οχτώ βασικούς κινδύνους που οδηγούν τον άνθρωπο στη γενετική φθορά και στις τρομακτικές συνέπειες που απορρέουν από μια τέτοια πορεία.

Η ηθολογία είναι ο κλάδος της ζωολογίας που μελετά τη συμπεριφορά των ζώων. Εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1930 με τις εργασίες των ζωολόγων Κόνραντ Λόρεντς, Καρλ φον Φρις και Nikolaas Tinbergen, οι οποίοι απέσπασαν το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 1973 για τις ηθολογικές μελέτες τους για τις ανακαλύψεις τους αναφορικά με την οργάνωση και την εξακρίβωση των ατομικών και κοινωνικών τρόπων συμπεριφοράς.

Αντικείμενο έρευνας της ηθολογίας είναι η εξήγηση της συμπεριφοράς των ζώων, κυρίως στο φυσικό τους περιβάλλον και η μελέτη του τρόπου με τον οποίο η συμπεριφορά τους συμβάλλει στην επιβίωση τους. Η ηθολογία μελέτα επομένως τα ερεθίσματα των ζώων, με τα οποία αυτά αντιδρούν στις διάφορες αλλαγές στο περιβάλλον, τις συνήθειες που κληρονομούνται και που αποκτώνται με την πάροδο του χρόνου και τη συσσώρευση των εμπειριών. Επιχειρεί επίσης να ερμηνεύσει το σύστημα επικοινωνίας που χρησιμοποιούν τα ζώα, ακόμα και το βαθμό κατανόησης που διαθέτουν.

Ο Κόνραντ Λόρεντς (Konrad Lorenz) (1903-1989) ήταν Αυστριακός ζωολόγος, ηθολόγος και ορνιθολόγος που γεννήθηκε στην Βιέννη και έκανε σημαντκές μελέτες σχετικά με την συμπεριφορά των ζώων. Πραγματοποίησε έναν μεγάλο αριθμό πειραμάτων και παρατηρήσεων για το ένστικτο και την ικανότητα μάθησής τους, καθώς και την ερωτροπία, την αναπαραγωγή και την φροντίδα των μικρών. Η θεωρία, όμως που τον έκανε διάσημο ήταν εκείνη της εγχάραξης (imprinting), δηλαδή η διαδικασία που διενεργείται μόλις λίγες ώρες μετά την γέννηση, και μέσω της οποίας ένας νεοσσός νιώθει ενστικτωδώς την έλξη προς την μητέρα του ή το άτομο που θα δει πρώτα μπροστά του.

Επιπλέον, μελέτησε την επιθετικότητα ως μέσο που βοηθά στην επιβίωση των ειδών του ζωικού βασιλείου. Το πιο γνωστό του βιβλίο είναι το: « Μιλούσα με τα θηρία, τα ψάρια και τα πουλιά », τίτλος εμπνευσμένος από τον μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο βασιλιάς Σολομώντας, με την βοήθεια ενός δαχτυλιδιού, μιλούσε με τα ζώα. Ο Λόρεντς υποστήριζε πως μπορούσε να τους μιλήσει χωρίς να χρειάζεται το δαχτυλίδι. Το 1973, μοιράστηκε με τους συναδέλφους του, Καρλ φον Φρις και Νικολάας Τίνμπεργκεν, το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής ή Φυσιολογίας.

Το ουσιαστικό πρόβλημα για τον Λόρεντς που ερευνά με το βιβλίο του «Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας» είναι ότι: «η ανθρώπινη γνώση για τον εξωτερικό κόσμο έχει καλπάσει πολύ πιο μπροστά από τη φυσική ικανότητα της συμπεριφοράς να προσαρμοστεί σε νέες καταστάσεις». Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας επιγραμματικά είναι …

1) Ο υπερπληθυσμός: Ο Λόρεντς δεν εστιάζει στο πληθυσμιακό πρόβλημα κάποιων χωρών (Κίνα, Ινδία κλπ), αλλά το αντιμετωπίζει ως παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο έχει διαστρεβλώσει την ανθρώπινη συμπεριφορά εν γένει. Η πιο καταστροφική έκφανση αυτού του προβλήματος είναι η υπέρμετρη αστικοποίηση.  Ο συνωστισμός – συγκεντρωτισμός στις τσιμεντουπόλεις και η αστική ανωνυμία που τους συνοδεύει «όχι μόνο οδηγεί έμμεσα σε απάνθρωπες ανήθικες και παράλογες πράξεις, που προκαλούνται από την εξάντληση και την προοδευτική εξαφάνιση των επαφών, αλλά αποτελεί την άμεση αιτία μιας ολόκληρης επιθετικής συμπεριφοράς.»

Καθημερινά στις πόλεις συναντάμε τόσους πολλούς ανθρώπους, βλέπουμε τόσα πολλά πρόσωπα, που καταλήγουμε να μη δίνουμε σημασία σε κανέναν. Τις περισσότερες φορές είναι μόνο ένα εμπόδιο που στέκεται μπροστά μας στην τράπεζα, στο σούπερ-μάρκετ, στο λεωφορείο και κουτουλάμε επάνω τους τρέχοντας να προλάβουμε … τι άραγε; Οι άνθρωποι από όντα της φύσης, κατάντησαν φυλακισμένοι σε κλουβιά τσιμέντου, όπως κάθε φυλακή, ζώντας με την ψευδαίσθηση της «ελευθερίας»

Στο οικοδομικό τετράγωνο όπου είναι το κλουβί-σπίτι σου, ζουν χίλιοι ακόμη άνθρωποι. Σκεφτείτε πόσους γνωρίζετε από αυτούς και σε πόσους λέτε έστω μια καλημέρα. Αντίθετα σε ένα χωριό χιλίων κατοίκων όλοι γνωρίζονται –ακόμα και αν δεν συμπαθιούνται ιδιαίτερα. Σίγουρα υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να σας βοηθήσει ο συγχωριανός σας παρά κάποιος που ζει στην παρακάτω πολυκατοικία-φυλακή.  Κι αν κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ζωή στην πόλη είναι ό,τι καλύτερο, θα πρέπει να μας εξηγήσουν γιατί όποιος «ανεβαίνει» στην κοινωνική κλίμακα μετακομίζει προς λιγότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές.

Βρετανική Telegraph-Τα 9 από τα 15 κλασσικά βιβλία ιστορικώς και παγκοσμίως είναι Ελληνικά

Η βρετανική εφημερίδα Telegraph παρουσίασε την λίστα με τα 15 καλύτερα κλασικά βιβλία όλων των εποχών. Από τα 15 υα 9 είναι ελληνικά! Ιδού η λίστα που -και αυτή- αποδεικνύει ότι η κληρονομιά που παραλάβαμε είναι ανεκτίμητη. Στην διαχείριση πρέπει να τα βολέψουμε λίγο.

Ιδού η λίστα:

Iλιάδα -Ομηρος (775 π.Χ.)

Οδύσσεια -Ομηρος (725 π.Χ.)

Μεταμόρφωση -Οβίδιος (8π.Χ.)

Το Συμπόσιο -Πλάτωνας (385-380π.Χ.)

Η Τέχνη της Αγάπης -Οβίδιος (2π.Χ.)

Φαίδων -Πλάτωνας (385-380π.Χ.)

Το Συμπόσιο -Ξενοφώντας (360π.Χ.)

Ποιήματα -Σαπφώ (γεννήθηκε το 612π.Χ.)

Παράλληλες Ζωές -Πλούταρχος (120π.Χ.)

The Aeneid -Βιργίλιος(19π.Χ.)

Εξομολογήσεις -Αγιος Αυγουστίνος (398π.Χ.)

Η φύση των πραγμάτων -Λουκρήτιος (55π.Χ.)

Εργα και μέρες -Ησίοδος (750π.Χ.)

Ιστορίες -Ηρόδοτος (450-420π.Χ.)

The Georgics -Βιργίλιος (29π.Χ.)

Ταξιδιωτικός οδηγός για το ηλιακό μας σύστημα

Τι θα πρέπει να γνωρίζει ένας ταξιδιώτης του Διαστήματος που θα ήθελε να «γυρίσει» την κοσμική μας γειτονιά; Ξενάγηση για μικρούς αλλά και μεγάλους εξερευνητές από τον αστροφυσικό και βραβευμένο συγγραφέα Κριστόφ Γκαλφάρ

 

Ο Κριστόφ Γκαλφάρ ξέρει σίγουρα να διηγείται ιστορίες. Είναι άλλωστε κάτι που του άρεσε να κάνει από όταν ήταν μικρός. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο, αφού σπούδασε Αστροφυσική στο Κέιμπριτζ με σπουδαίους δασκάλους όπως ο Στίβεν Χόκινγκ, επέλεξε να μεταδώσει τις γνώσεις του για το Σύμπαν στα παιδιά με έναν δικό του τρόπο: κάνοντας ακόμη και τα φαινομενικά πιο «ξερά» πράγματα όπως η θερμοκρασία και η βαρύτητα να ακούγονται σαν ένα παραμύθι ή - ακόμη καλύτερα - σαν κάτι που το ζεις πραγματικά. Αυτό το πετυχαίνει τόσο μέσα από τα μυθιστορήματά του (ο δεύτερος τόμος της πολυβραβευμένης τριλογίας του με τίτλο «Ο πρίγκιπας των νεφών - Το πρωινό των τριών ήλιων» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καλέντη) όσο και μέσα από τις εκπομπές του στην τηλεόραση ή τις «ζωντανές» ομιλίες-παρουσιάσεις του για μαθητές. Ο αστροφυσικός-παραμυθάς βρέθηκε πρόσφατα ξανά στην Ελλάδα για μια σειρά τέτοιων παρουσιάσεων και το ΒΗΜΑScience παρακολούθησε μία από αυτές στο Ιδρυμα Ευγενίδου. Αμέσως μετά του ζητήσαμε να μας ξεναγήσει στην κοσμική γειτονιά μας με έναν «ταξιδιωτικό οδηγό για το ηλιακό μας σύστημα» ειδικά για τους μικρούς - αλλά όχι μόνο - αναγνώστες μας.

Καμένες τηγανίτες στην Αφροδίτη

«Ο πρίγκιπας των νεφών - Το πρωινό των τριών ήλιων», εκδόσεις Καλέντη
Η Αφροδίτη είναι ο κοντινότερος πλανήτης στον δικό μας και το τρίτο φωτεινότερο αντικείμενο - μετά τον Ηλιο και τη Σελήνη - που βλέπουμε στον ουρανό. Γνωστή και ως Αυγερινός ή Αποσπερίτης, φαντάζει τόσο γοητευτική στο λυκαυγές και στο λυκόφως - γι' αυτό και ζητήσαμε να είναι ο πρώτος διαστημικός μας σταθμός. Τα φαινόμενα όμως συχνά απατούν όταν βρεθεί κάποιος πολύ κοντά τους και τα διαστημικά ταξίδια παύουν να ακούγονται τόσο ελκυστικά.

Η Αφροδίτη είναι ελαφρώς μικρότερη από τον πλανήτη μας (με μάζα 0,815 της Γης) και βρίσκεται πιο κοντά από ό,τι εμείς στον Ηλιο - είναι ο θερμότερος πλανήτης του Ηλιακού συστήματος με θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 400 βαθμούς Κελσίου. Παρ' όλα αυτά δεν έχει ποτέ λιακάδα, είναι μονίμως καλυμμένη από σύννεφα. «Εχει υπερβολική συννεφιά, συνεχώς. Δεν μπορούμε να δούμε την επιφάνειά της με το ορατό φως από τη Γη» εξηγεί ο κ. Γκαλφάρ. «Και υπάρχει μια ιστορία, στον Ψυχρό Πόλεμο, όταν οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί ανταγωνίζονταν για το ποιος θα κατακτήσει πρώτος το Διάστημα, οι Ρώσοι προσανατολίστηκαν προς την Αφροδίτη. Επειδή κανείς δεν ήξερε πώς ήταν η επιφάνειά της, έστειλαν μια φωτογραφική μηχανή να προσεδαφιστεί σε αυτήν με ένα διαστημόπλοιο. Και έτσι συνειδητοποίησαν πόσο φρικτές είναι οι συνθήκες εκεί, γιατί μόλις προσεδαφίστηκε το διαστημόπλοιο έλιωσε και η κάμερα έπεσε. Πρόλαβε μόλις να πάρει μια φωτογραφία όμως δυστυχώς, επειδή είχε πέσει κάτω, το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας δείχνει μόνο το έδαφος και μπορείς να δεις μόνο ένα μικρό κομματάκι ουρανού στη γωνία της. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ο άνθρωπος έστειλε κάτι στην Αφροδίτη». Αυτή είναι και η πρώτη φωτογραφία που έχουμε από το έδαφος ενός άλλου πλανήτη. «Είναι μια χαριτωμένη φωτογραφία - αποτυχημένη αλλά πολύ χαριτωμένη».

Πώς θα ένιωθε ένας άνθρωπος αν ήταν στη θέση του διαστημόπλοιου; Ο αστροφυσικός μάς απαντά όπως ακριβώς περιγράφει τις συνθήκες της Αφροδίτης στα παιδιά. «Αν βρισκόσαστε στην Αφροδίτη θα νιώθατε τον ουρανό υπερβολικά βαρύ στους ώμους σας, τόσο βαρύ ώστε αμέσως θα πατικωνόσαστε στο έδαφος και θα γινόσαστε σαν τηγανίτα» λέει. «Ολα τα παιδιά λατρεύουν να το ακούν αυτό, φυσικά όμως κάτι τέτοιο σημαίνει ότι κάποιος θα πέθαινε αμέσως. Εκτός αυτού, κάνει τόση ζέστη ώστε η τηγανίτα θα καιγόταν εντελώς. Και επιπλέον μόλις θα άρχιζε να βρέχει, επειδή δεν βρέχει νερό αλλά θειικό οξύ, η τηγανίτα θα τρυπούσε όπου έπεφταν οι σταγόνες. Ετσι λοιπόν αν πηγαίνατε στην Αφροδίτη θα γινόσαστε μια τηγανίτα καμένη και γεμάτη τρύπες. Είναι παράξενο, προτού τα πω αυτά ρωτάω συνήθως τα παιδιά αν θέλουν να έρθουν μαζί μου στην Αφροδίτη και όλα λένε "ναι, ναι, θέλουμε!". Αφού κάνω αυτή την περιγραφή τα ρωτάω ξανά και εξακολουθούν να θέλουν να έρθουν».

Μέσα στα σύννεφα των γιγάντων αερίων

Μήπως ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός ή ο Ποσειδώνας, οι γίγαντες αερίων του εξωτερικού Ηλιακού Συστήματος που είναι πιο ψυχροί μια και απέχουν περισσότερο από τον Ηλιο, αποτελούν πιο «βατό» προορισμό; Οι πλανήτες αυτοί είναι εξαιρετικά ογκώδεις, πραγματικά γιγάντιοι σε σχέση με τον δικό μας. Ο πιο μεγάλος, ο Δίας, έχει μάζα 318 φορές τη μάζα της Γης, ενώ ο μικρότερος, ο Ποσειδώνας, έχει μάζα 16 φορές μεγαλύτερη από αυτή του πλανήτη μας - είναι δηλαδή κατά τι πυκνότερος από τον λίγο μεγαλύτερό του Ουρανό (ο οποίος με μάζα 14 φορές μεγαλύτερη από της Γης είναι ο ελαφρύτερος από τους τέσσερις γίγαντες). Ολοι φυσικά είναι πυκνότεροι από τον Κρόνο, ο οποίος έχει μάζα 95πλάσια από της Γης και είναι ο λιγότερο πυκνός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος.