ΑΡΕΤΗ.ΜΙΑ ΕΚΛΙΠΟΥΣΑ ΛΕΞΗ

 

Πραγματικα να ακουσω αυτη τη λεξη πανε χρονια πολλα.,εκτος αν την προφερω ο ιδιος η αν την ακουσω σαν γυναικειο ονομα.Μια ξεχασμενη λεξη λοιπον που τεινει να εκλειψει στις μερες μας κ ως λεξη κ φυσικα ως εννοια.Παραθετω παρακατω την αρετη κατα τους αρχαιους ελληνες κ κατα το χριστιανισμο.

Περί Αρετής στην Αρχαία Ελλάδα

Από το «Θύραθεν Φιλοσοφικό Λεξικό» του Βλάση Γ. Ρασσιά

Αρετή. Εκ του ρήματος «άρω» (ριζικού τύπου του «αραρίσκω», δηλαδή αρμόζω, ταιριάζω, ενώνω, στερεώνω, εκ της ρίζας «αρ-», εκ της οποίας παράγονται οι λέξεις, άρθρον, αριθμός, αριθμός, αρμός, αρμόζω, αρμονία, άρτι, άρτιος, αρτίζω, αρτύω, αρτύς, αρείων, άριστος και ίσως Άρης, καθώς και αρετή, ερίητος, και αμ-αρτή, ομ-αρτή, ομαρτέω, όμηρος, αρπεδόνη).

Υπεροχή τελειότης, ευγένεια εκ καταγωγής, προτέρημα, πλεονέκτημα, αξιότης ή υπεροχή κάποιου στο είδος του. Το κατεξοχήν ζητούμενο της Φιλοσοφίας στο επίπεδο του ανθρωπινού βίου.

Συνειδητή και ελευθέρα «έργωι» Σοφία, που επιμερίζεται σε επιμέρους τέτοιες, δηλαδή Δικαιοσύνη, Γενναιότητα, Μεγαλοψυχία κ.λ.π.

Αντίθετα από τα συναισθήματα (φθόνο, αγάπη κ.λ.π.), η Αρετή προϋποθέτει ενεργητικό υποκείμενο.

Ο δίκαιος, γενναίος, μεγαλόψυχος κ.λ.π., ενεργούν και μάλιστα συμφώνως προς σαφείς και θείες αρχές, σε πλήρη αντίθεση προς τον φθονούντα, αγαπώντα κ.λ.π. που κυριεύεται ή διακατέχεται από συναισθήματα.

Αρχικώς, κατά τους Όμηρο, Καλλίνο, Τυρταίο και Θέογνι η Αρετή ταυτίζεται απλώς με την πολεμική ανδρεία, τη ρώμη, το «κύδος¨» οι δε Σιμωνίδης και Πίνδαρος εξακολουθούν αργότερα να αποδίδουν αυτή στους ηρωικούς νεκρούς των μαχών. Υπό του Ησιόδου, η Αρετή διαφοροποιείται της προγενεστέρας αντιλήψεως, ως ικανότης αγαπητών στους Θεούς θνητών. Την έννοια που έλαβε αργότερα εντός της φιλοσοφικής σκέψεως ο όρος «Αρετή», διαμορφώνει κυρίως ο Ξενοφάνης, ορίζοντάς την ως αγαθή σοφία σπουδαιότερα και ανωτέρα της ανδρείας και ρώμης.

Κατά τον Ηράκλειτο, η Σωφροσύνη αποτελεί την μεγίστη των ανθρωπίνων Αρετών, η δε Σοφία συνίσταται απλώς στο να ομιλούμε την Αλήθεια και να ενεργούμε κατά τις επιταγές της Φύσεως (αποσπ. 112).

Υπό των Πυθαγορείων και Νεοπυθαγορείων η Αρετή ορίζεται ως αρμονία της ψυχής, όπως άλλωστε ως εν γένει Αρμονία ορίζονται και η υγεία, η αγαθότης και το Θείον. «ΤΗΝ ΑΡΕΤΗΝ ΑΡΜΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΑΘΟΝ ΑΠΑΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΕΟΝ» (Διογένης Λαέρτιος, 8, 33) και αυτή την πυθαγόρειο θέση περί ψυχής χρησιμοποιεί ο Σωκράτης στον «Φαίδωνα» του Πλάτωνος (93 d, κ.ε.).

Κατά τον Σωκράτη, η «συνειδητή και ελευθέρα» Αρετή αποτελεί μία ολότητα με επιμέρους κλάδους που αφορούν σε ενέργειες οι οποίες απαιτούν Γνώση ή Φρόνηση (δηλ. πρακτική σοφία). Εξ αιτίας του τελευταίου δεδομένου, η Αρετή, η οποία εν τέλει ταυτίζεται με την πρακτική σοφία, μπορεί να διδαχθεί, να μεταδοθεί δηλαδή δια της φιλοσοφικής ανθρωπίνης σκέψεως και της πλήρους κατανοήσεως των όρων Ευσέβεια, Δικαιοσύνη, Ανδρεία και Εγκράτεια, που ορίζουν τις επιμέρους Αρετές. Ο ενάρετος έχει άριστη γνώση του Αγαθού, δηλαδή του Ωφελίμου, καθώς και των όρων της Ευδαιμονίας του. Μία λ.χ. δικαία ή ανδρεία πράξη δεν προέρχεται παρά μόνον από μία ορθώς προπαρασκευασθείσα για αυτή νοημοσύνη. Ο Σωκράτης περιγράφει την Αρετή ως «ορθή τροφή» δηλαδή πνευματική τελειότητα και καλλιέργεια και εισάγει τον όρο «Αρετή του πράγματος», για να περιγράψει την πολύμορφο Αρετή που επιδεικνύει ο επιζητών την τελειότητα άνθρωπος στα πράγματα με τα οποία καταπιάνεται από φυσική κλίση ή ιδιοφυϊα, ενισχύει δε αυτή με το «νού» και τη «δίκη» (τη Φρόνηση και την Δικαιοσύνη). Η Αρετή τέλος, ορίζεται υπό του ιδίου και του Πλάτωνος ως σκοπός της Παιδείας.

Κατά τον πρώϊμο Ηδονιστή Πολύαρχο τον Ηδυπαθή, οι Αρετές δεν είναι παρά επινόημα («ΠΟΛΥ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΑΦΕΣΤΗΚΟΣ») των νομοθετών στην προσπάθειά τους να καταστήσουν δυνατό τον κοινωνικό βίο διά της χαλιναγωγήσεως και συγκρατήσεως της ανθρώπινης πλεονεξίας («ΟΙ ΔΕ ΝΟΜΟΘΕΤΑΙ ΟΜΑΛΙΖΕΙΝ ΒΟΥΛΗΘΕΝΤΕΣ ΤΟ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΓΕΝΟΣ. ΠΕΠΟΙΗΚΑΣΙ ΤΟ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΕΙΔΟΣ», Αθήναιος ΧΙΙ 546 a – b). Στην προς αυτόν απάντηση του Πυθαγορείου Αρχύτα, η οποία ωστόσο δεν διεσώθη, αλλά κατά τον Diels απετέλεσε τη βάση για τον «Κάτωνα» του Κικέρωνος, τονίζεται ότι η ακόρεστος επιθυμία ωθεί ασυγκρατήτως και αλογίστως τον άνθρωπο προς απόκτηση ηδονής, αποτελούσα την κυρία αιτία των προδοσιών, των συνωμοσιών και του κάθε είδους εγκλήματος.

Για τον Κυνικό Αντισθένη και τους μαθητές του, η Φιλοσοφία είναι καθαρά κοσμική σοφία (χαρακτηριστική είναι η ρήση του «τότε οι πόλεις χάνονται, όταν δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τους κακούς από τους καλούς»), ενώ η Αρετή, αν και είναι ο σκοπός του βίου, είναι κάτι το απολύτως πρακτικό που δεν χρειάζεται ούτε πολλά λόγια, ούτε επίπονη εκπαίδευση (Διογένης Λαέρτιος 6, 2). Η Αρετή, που είναι κάτι το υπαρκτό, μπορεί να διδαχθεί με πολύ απλό τρόπο στον άνθρωπο, αφού η αρχή για τη μάθηση είναι η προσεκτική σπουδή των λέξεων («ΑΡΧΗ ΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ Η ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ»). Για τους Κυνικούς, η ανθρώπινη Αρετή είναι η αυτάρκεια, η απουσία αναγκών και επιθυμίας, είναι δε επαρκής αφ’ εαυτής για την ανθρώπινη Ευδαιμονία και συνίσταται στην ανεξαρτησία και απαλλαγή από όλες τις γήϊνες αποκτήσεις και δεσμεύσεις. Η Αρετή των Κυνικών, η οποία ανακηρύσσεται συν τοις άλλοις και η μόνη δυνατή υπηρεσία προς τους Θεούς, είναι συνδεδεμένη με τη Λογικότητα, η οποία της δίνει την ικανότητα να ενισχυθεί αφ’ εαυτής, θεωρείται δε μία δια βίου κατάκτηση που δεν είναι δυνατόν ν’ απωλεσθεί άπαξ και αποκτηθεί (ο Σοφός εξαιρείται από κάθε περίπτωση σφάλματος). Ο Σοφός κρατεί εαυτόν αδιάφορο ή και εχθρικό προς τυχόν θεσμούς και νόμους που δεν αναγνωρίζουν την πραγματική Αρετή. Για τους Κυνικούς συνεπώς, η Αρετή μπορεί να διδαχθεί, και από τη στιγμή που θα κατακτηθεί είναι παντελώς αδύνατον να απωλεσθεί.

Ο κάτοχός της, ο Κυνικός σοφός, είναι απολύτως ελεύθερος και αυτάρκης, αφού, με το να είναι τέτοιος, κατέχει όλον τον πλούτο που μπορεί να αφορά την ανθρώπινη φύση.

Κατά τον Αριστοτέλη, η Αρετή στον ανθρώπινο βίο διακρίνεται σε δύο είδη, τη διανοητική και την ηθική.

Οι διάφορες διανοητικές αρετές μπορούν να διδαχθούν και να υιοθετηθούν από τα πρόσωπα, οι δε ηθικές αποκτώνται μέσα από το καθημερινό έθος και την συνήθεια. Με την εξάσκηση της Αρετής, η οποία σαφώς ορίζεται και βασίζεται σε συνειδητή, υπεύθυνο και ελευθέρα πράξη, ο άνθρωπος καθίσταται «καθ’ εαυτόν καλός».

Οι Στωϊκοί διαιρούν τριμερώς την Αρετή, μιμούμενοι την ανάλογο διαίρεση αυτής της ιδίας της Φιλοσοφίας, από τα τέλη του 4ου π.α.χ.χ. αιώνος και εντεύθεν. Η Λογική Αρετή συνίσταται στην ορθή χρησιμοποίηση του θείου δώρου της Λογικότητος, η Φυσική σε οικειότητα προς την Φύση και σε αρμονικό βίο εντός της, η δε Ηθική σε έμπρακτο εφαρμογή των φιλοσοφικών θέσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις, δίχως την ελάχιστη διάσταση ανάμεσα στον θεωρητικό βίο και τις ανάγκες της καθημερινής ζωής. Η Αρετή για τους Στωϊκούς πρέπει να είναι το απόλυτο «προς απόκτησιν», η Κακία το απόλυτο «προς αποφυγήν». Σε προέκταση της επισημάνσεως του Αρκεσιλάου αναφορικώς με την Γνώση και την Άγνοια, όλα τα υπόλοιπα ανάμεσα στην Αρετή και την Κακία κατατάσσονται στα λεγόμενα «Αδιάφορα». Ο Στοβαίος μας παραδίδει ότι κατά του Στωϊκούς η Αρετή χωρίζεται σε «πρώτες» και «υποτεταγμένες» (δευτερεύουσες) επιμέρους Αρετές.

Οι κατεξοχήν, ή «πρώτες», Αρετές είναι η Σύνεσις, η Δικαιοσύνη, η Γενναιότης και η Εγκράτεια, ή, κατά μία άλλη εκδοχή, η Λογικότητα ή Φρόνησις (περί τα καθήκοντα), η Σωφροσύνη (περί τις ορμές), η Δικαιοσύνη (περί τις απονεμήσεις) και η Ανδρεία (περί τις υπομονές). Οι «υποτεταγμένες» Αρετές είναι αντιστοίχως οι Ευβουλία, Ευλογιστία, Αγχίνοια, Ευστοχία, Νουνέχεια και Ευμηχανία (υπό την Λογικότητα ή Φρόνηση), οι Ευταξία, Κοσμιότης, Αιδημοσύνη και Εγκράτεια (υπό την Σωφροσύνη), οι Ευσέβεια, Χρηστότης, Ευκοινωνησία και Ευσυναλλαξία (υπό την Δικαιοσύνη), οι Καρτερία, Θαρραλεότης, Μεγαλοψυχία, Ευψυχία και Φιλοπονία (υπό την Ανδρεία). Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το Κακόν υπάρχει μόνον «κατά παρακολούθησιν της Αρετής ή του Αγαθού» και δεν είναι δυνατόν να λείψει από τον Κόσμο, καθώς η Αρμονία και η Τελειότης έχουν πάντοτε ως προϋπόθεσή τους την ύπαρξη των αντιθέτων (της «εναντιότητος»).

Όπως παρατηρεί ο Επίκτητος, οι Θεοί διέταξαν να υπάρχουν, ανάμεσα σε άλλα αντίθετα, η Αρετή και η Κακία «για την αρμονία του συνόλου» Το ηθικό Κακόν δεν αποτελεί συνεπώς πραγματικό Κακόν διότι χρησιμεύει στην αρμονία του συνόλου και εκπληροί έναν σαφή σκοπό. Το λεγόμενο «Κακόν» δεν είναι παρά η χυδαιοτέρα και κατωτάτη μορφή του «Αγαθού» και, αντιστοίχως, ο φαύλος άνθρωπος στέκει απλώς, αυτοτιμωρούμενος κατ’ ουσίαν, στην κατώτατη βαθμίδα του ανθρωπίνου είδους, προδότης της φύσεώς του και αυτοϋποβιβασθείς σε άλογο ζώον. Ο ενάρετος άνθρωπος δεν απειλείται εκ της υπάρξεως του φαύλου, όπως και δεν απειλείται από την πέριξ αυτού ύπαρξη των φυτών και των αλόγων ζώων. Δεν υπάρχει δε ΠΟΤΕ «ευδαιμονία» των φαύλων, αφού η όποια νομιζομένη σαν τέτοια, δεν είναι παρά φάντασμα βασιζόμενο σε εξωτερικά αγαθά και άλλα πράγματα που για τον ενάρετο είναι απλώς «αδιάφορα προηγμένα».

Κατά τον Επίκουρο, και σε αντίθεση προς τους Στωϊκούς, οι Αρετές δεν έχουν απόλυτο αξία, αλλά οφείλουν να συνδέονται με την Ηδονή: κανείς που ζεί με Φρόνηση, Τιμή και Δικαιοσύνη δεν μπορεί να μη ζεί επίσης και με μόνιμο ευχαρίστηση. Οι Αρετές δεν είναι ο σκοπός του βίου, αλλά τα μέσα ή οι πηγές της Ηδονής.

Ο Επίκουρος τις αποδέχεται ως αναγκαίες για το δικό του εγωκεντρικώς προσανατολισμένο «ζήν ηδέως» και την Ευδαιμονία, σημειώνοντας μάλιστα χαρακτηριστικά ότι συνδέονται αυτές «εκ φύσεως» με την ευχάριστη ζωή, η δε τελευταία δεν είναι δυνατόν να χωρισθεί από αυτές («Προς Μενοικέα» 132).

Κατά τους πρώτους Νεοπλατωνικούς (Πλωτίνος), οι αρετές αποτελούν απλώς προστάδιο για την Έκσταση. Στόχος των ηθικών προσπαθειών δεν είναι να γίνει κανείς τέλειος άνθρωπος, αλλά να επιτύχει τη μυστικιστική ένωση με τον Θεό (κατά τον Πλωτίνο, «Η ΣΠΟΥΔΗ ΟΥΚ ΕΞΩ ΑΜΑΡΤΙΑΣ ΕΙΝΑΙ, ΑΛΛΑ ΘΕΟΝ ΕΙΝΑΙ»).

Ο ίδιος φιλόσοφος διακρίνει τις αρετές σε «πολιτικές» (που διακρίνουν τον δίκαιο άνθρωπο) και «καθαρτικές» (που κάνουν να επιλάμψει στον θνητό η ομοιότης του προς τον Θεό), καθοριστικές θεωρούνται δε μόνον οι δεύτερες, αφού σκοπός του βίου ορίζεται ο αγών για ομοίωση με τον Θεό. Από τους μετέπειτα Νεοπλατωνικούς (από Πορφύριο έως Μαρίνο) προστίθεται και η «θεουργική» ή «ιερατική» ομάδα των λεγομένων «ενοποιητικών αρετών», που κατά τον Πρόκλο είναι οι μόνες που μπορούν να φέρουν τον άνθρωπο σε ένωση με τον Θεό. Ενώ με τις «καθαρτικές» αρετές του Πλωτίνου ο θνητός καθαρίζεται δια της διανοήσεως και γίνεται όμοιος με τον Θεό, με την «θεουργική» αρετή καθαρίζεται δια των τελετουργιών. Κατά το Νεοπλατωνικό Θεόδωρο τον Ασιναίο, είναι κοινή για άνδρες και γυναίκες η οδός προς την Αρετή.(https://ekivolosblog.wordpress.com/)

Περί αρετής Στον Χριστιανισμο

• Μείνατεενεμοί, καγώενυμίν. Καθώςτοκλήμαουδύναταικαρπόνφέρειναφ'εαυτού, εάνμημείνηεντηαμπέλω, ούτωςουδέυμείς, εάνμηενεμοίμείνητε. [Μείνετε, λοιπόν, ενωμένοι με εμέ και εγώ με σας. Όπως το κλήμα δεν μπορεί από τον εαυτόν του να φέρη καρπό, εάν δεν μείνει ενωμένο με την κληματαριά, έτσι και εσείς δεν μπορείτε να πράττετε έργα αρετής, εάν δεν μείνετε ενωμένοι με Εμένα.] (Κατά Ιωάννην 15,4)
• Τελειωθείςενολίγωεπλήρωσεχρόνουςμακρούς, αρεστήγαρηνΚυρίωηψυχήαυτού. [Ο δίκαιος, που τελειοποιήθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα, είναι σαν να συμπλήρωσε πολλά χρόνια εναρέτου ζωής. Έτσι η ψυχή του, έγινε ευάρεστος στον Κύριο.] (ΣοφίαΣολομώντος 4,13)
• Η αρετή είναι η φυσική υγεία της ψυχής. Τα πάθη είναι ασθένειες που αφαιρούν την υγεία της ψυχής. (ΆγιοςΕφραίμοΣύρος)
• Όσοι ξέπεσαν από την αρετή, πασχίζουν να παρασύρουν και τους άλλους, για να μην είναι μόνοι τους στην ασχημοσύνη. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
• Όταν είμαστε ανίκανοι να αναρριχηθούμε στις βουνοκορφές της αρετής, εκείνο που πρέπει να κάνουμε, είναι να κατεβούμε τουλάχιστον στο φαράγγι της ταπεινώσεως. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
• Η τρυφή και η άνεση είναι αντίθετη με τον ενάρετο βίο. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
• Αρετή είναι οι αγώνες που κάνει κανείς, προκειμένου να αποκτήσει της Αλήθεια δηλ. την Θεία γνώση. Και όταν κατορθώσεις κάποια αρετή, θυμήσου το Χριστό που είπε: «Χωρίς τη βοήθειά Μου, δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα». (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
• Αν θέλουμε να βλέπουμε τον Θεό, τότε απαραίτητα πρέπει να είμαστε άνθρωποι αρετής, διότι ο φωτισμός μας από την αρετή, είναι ακτίνα της Θείας όρασης. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
• Αν κρύψεις την αρετή σου, μην υπερηφανεύεσαι ότι τάχα κάνεις αρετή. Γιατί αρετή δεν είναι μόνο να κρύβουμε τα καλά, αλλά και το να μην σκεφτόμαστε τίποτε από όσα ο Θεός απαγορεύει. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Η αρετή είναι η κατά Θεό εργασία. Από όλες τις αρετές, εκείνη που τις συμπεριλαμβάνει όλες, είναι η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον και η οποία προέρχεται, από την αποχή των υλικών αγαθών και από την ηρεμία των λογισμών. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Ο εγκρατής απέχει από τη λαιμαργία. Ο ακτήμονας από την πλεονεξία. Ο ήσυχος από την πολυλογία. Ο αγνός από την φιληδονία. Ο σεμνός από την πορνεία. Ο αυτάρκης από την φιλαργυρία. Ο πράος από την ταραχή. Ο ταπεινός από την κενοδοξία. Ο υποτακτικός από τη φιλονικία. Ο ελεγκτικός από την υποκρισία. Επίσης, ο προσευχόμενος από την απελπισία, ο φτωχός από τα πολλά χρήματα, ο ομολογητής από την άρνηση, ο μάρτυρας από την ειδωλολατρεία. Επομένως η αρετή δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η αποχή από την αμαρτία. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Nα μην πιστέψεις ότι έχεις οποιαδήποτε αρετή, εάν δεν πόνεσες για να την αποκτήσεις. Είναι ψεύτικη η αρετή αυτή, επειδή γεννήθηκε από άνεση. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Εκτέλεση εντολής του Θεού, είναι το να κάνει κανείς, το διαταγμένο από το Θείο νόμο, ενώ αρετή, το να αρέσκεται κανείς πραγματικά, στην εκτέλεση της Θείας εντολής. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Μεγάλη αρετή είναι να υπομένει κανείς τις επερχόμενες θλίψεις, και να αγαπά τον πλησίον που τον μισεί σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Ένα δέντρο, αν δεν το περιποιούμαστε στη ρίζα του, δεν το σκαλίζουμε, δεν το ποτίζουμε, δεν μπορεί να καρποφορήσει και να προοδεύσει. Έτσι και ο άνθρωπος, αν δεν καθαρισθεί και σκαλιστεί μέσα του, να φύγουν οι αμαρτίες και τα πάθη μέσω του πνευματικού του, αν δεν θρέψει την ψυχή του με το λίπασμα του λόγου του Θεού και τη Χάρη των Μυστηρίων, δεν θα ''καρποφορήσει'' αρετές. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όλες οι αρετές και όλα τα πάθη καλλιεργούνται. Εξαρτάται από το τί εργασία θα κάνει ο άνθρωπος. Αν καλλιεργήσει τα πάθη, αναπτύσσονται τα πάθη και πνίγουν τις αρετές. Αν καλλιεργήσει και τα δύο, αναπτύσσονται και τα δύο και βγαίνει ένα μπερδεμένο πράγμα. Για να το καταλάβετε αυτό, σκεφτείτε έναν κήπο που έχει μέσα και λουλούδια και αγριόχορτα. Αν καλλιεργηθούν τα αγριόχορτα, θα αναπτυχτούν και θα πνίξουν τα λουλούδια. Αν καλλιεργηθούν τα λουλούδια, θα αναπτυχτούν και θα πνίξουν τα αγριόχορτα. Αν καλλιεργηθούν όλα μαζί, δεν θα ξεχωρίζεις τα λουλούδια από τα αγριόχορτα. Για να προκόψει ο άνθρωπος, πρέπει να αναγνωρίσει τα πάθη που έχει και να καταβάλλει προσπάθεια για να τα κόψει. Επίσης, να γνωρίσει τα χαρίσματα που του έδωσε ο Θεός και να τα καλλιεργήσει. Αν τα καλλιεργήσει ταπεινά, σύντομα θα πλουτίσει πνευματικά. Αν δουλέψει κανείς πνευματικά, γίνεται καλός, αν αδιαφορήσει, γίνεται κακός... (ΆγιοςΠαϊσιοςοΑγιορείτης)
• Όταν στο χωράφι μας μπορεί να ευδοκιμήσει το ζαχαροκάλαμο, αλλά εμείς είμαστε ευχαριστημένοι και με τα καλάμια και δεν φροντίζουμε να τα ξερριζώσουμε και να καλλιεργήσουμε τα ζαχαροκάλαμα, τί να μας κάνει ο Θεός; Τα καλάμια μόνο καλάθια γίνονται, ζάχαρη δεν βγάζουν...; (ΆγιοςΠαϊσιοςοΑγιορείτης)
• Υγεία πνευματική ίσον αγνοί λογισμοί, φωτισμένος νους και εξαγνισμένη καρδιά που φιλοξενεί συνέχεια τον Χριστό και την Παναγία. Η πολλή προσοχή με την παρακολούθηση του εαυτού μας και την προσευχή, βοηθούν πολύ θετικα να αποκτήσουμε την υγεία της ψυχής (την αρετή δηλαδή). Η προσευχή είναι απαραίτητη για τον εξαγνισμό της ψυχής και η σύνεση, για την διατήρηση της καλής πνευματικής καταστάσεως. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Πολύ θα βοηθηθούμε στην εργασία για την απόκτηση των αρετών, αν έχουμε πρότυπο τους Αγίους. Συγκρίνοντας τον εαυτόν μας με τους Αγίους, βλέπουμε τα πάθη μας, ελεγχόμαστε, ταπεινωνόμαστε και αγωνιζόμαστε με φιλότιμο και με Θείο ζήλο να τους μιμηθούμε. Δεν δικαιολογούμαστε να μην προχωρούμε, γιατί έχουμε τις συνταγές των Αγίων και την ζωή τους, το άγιο παράδειγμά τους. Όλοι οι Άγιοι είναι παιδιά του Θεού και βοηθάνε εμάς τα ταλαίπωρα παιδιά του Θεού, δείχνοντάς μας την μέθοδο για να γλυτώνουμε από τις μεθοδίες του πονηρού. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Πολύ βοηθάει για να αποκτήσεις μια αρετή, να συναναστρέφεσαι κάποιον που έχει αυτήν την αρετή. Όπως αν συναναστρέφεσαι κάποιον που έχει ευλάβεια, θα μπορέσεις σιγά - σιγά να αποκτήσεις και εσύ ευλάβεια, το ίδιο συμβαίνει και με όλες τις αρετές, γιατί η αρετή των άλλων αρωματίζει και εμάς. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Ο Θεός, για να ασκήσουμε τις αρετές, επέτρεψε να υπάρχουν οι άρρωστοι, οι φτωχοί κ.λ.π. Μπορούσε και τους αρρώστους και τους φτωχούς, όλους να τους οικονομήση, αλλά τότε θα είχαμε την ψευδαίσθηση, ότι είμαστε ενάρετοι. Θα λέγαμε λ.χ. ότι είμαστε ελεήμονες, χωρίς να είμαστε, ενώ τώρα τα έργα μας φανερώνουν τις αρετές μας. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όταν δεν είναι αγνά τα κίνητρά μας και βάζουμε στην αρετή μας τον εαυτόν μας (ανθρωπαρέσκεια, ιδιοτέλεια κ.ά), νοθεύουμε την αρετή μας. Τότε η αρετή μας είναι σαν το άγουρο φρούτο, που έχει βέβαια λίγες βιταμίνες, αλλά συγχρόνως έχει και την στυφάδα του. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Πολλοί, ενώ ζητούν από τον Θεό να τους δίνει ευκαιρίες για να ασκούνται στην αρετή, γογγύζουν όταν συναντούν κάποια δυσκολία. Μερικές φορές λ.χ. ο καλός Θεός, από την άπειρη αγάπη Του, για να ασκηθεί ο άνδρας στην ταπείνωση και την υπομονή, αφαιρεί την Χάρη Του από την γυναίκα και αρχίζει να γίνεται ιδιότροπη και να του φέρεται σκληρά. Τότε ο άνδρας πρέπει να χαίρεται και να ευχαριστεί τον Θεό, για την ευκαιρία που του δίνει να αγωνιστεί και όχι να γογγύζει. Ή ζητάει η μητέρα από τον Θεό, να της δίνει υπομονή. Πάει το παιδάκι και όπως έχει το τραπέζι έτοιμο για να φάνε, τραβάει το τραπεζομάνδηλο και τα ρίχνει όλα κάτω. Τότε είναι σαν να λέει στην μητέρα του: «Μαμά, κάνε υπομονή»!... (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Οι Άγιοι έκαναν μεγαλύτερο αγώνα, για να κρύψουν την αρετή τους, παρά για να την αποκτήσουν. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Η αρετή δεν κρύβεται, όσο και να θέλει κανείς να την κρύψει, όπως ο ήλιος δεν κρύβεται με το κόσκινο, γιατί περνούν αρκετές ακτίνες από τις τρυπούλες του. Όποιος έχει την πνευματική ομορφιά που δίνει η αρετή, λάμπει από την Θεία Χάρη. Γιατί, όσο αποκτάει ο άνθρωπος αρετές, θεώνεται και επόμενο είναι, να ακτινοβολεί και να προδίνεται από την Θεία Χάρη. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Οι πνευματικοί άνθρωποι κρύβουν τις αρετές τους και κάνουν μερικά πράγματα που φαίνονται ότι δεν είναι πνευματικά για να μας μπερδέψουν και να κρύψουν τις αρετές τους. Γι' αυτό να μην κρίνεις... (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Κατά τον λογισμό μου αυτός που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται να αποκτήσει αρετές, θα έχει πιο πολύ μισθό από εκείνον που κληρονόμησε από τους γονείς του αρετές και δεν χρειάζεται να αγωνιστεί, για να τις αποκτήσει. Γιατί ο ένας τα βρήκε όλα έτοιμα, ενώ ο άλλος αγωνίστηκε σκληρά, για να τα αποκτήσει. Βλέπεις και οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο εκείνα τα παιδιά που βρήκαν χρέη από τους γονείς τους και αγωνίστηκαν σκληρά, όχι μόνο να τα εξοφλήσουν, αλλά και να δημιουργήσουν περιουσία, παρά όσα βρήκαν περιουσία από τους γονείς τους και την διατήρησαν. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Κάθε αρετή που γίνεται χωρίς κόπο, λογίζεται σαν ''έκτρωμα'' μπροστά στα μάτια του Θεού. Οι στεναγμοί της καρδιάς σου, οι προσευχές και οι αγρυπνίες θα σε βοηθήσουν ν' αποκτήσεις αρετή. Όσο όμως και αν φωνάζεις με προσευχές προς τον Κύριο, δεν σε ακούει, αν δεν συνοδεύονται από ταπεινοφροσύνη. (Άγιος ΙσαάκοΣύρος)
• Όπως τον καπνό του άχυρου δεν τον δέχεται ο Κύριος σαν ευωδία θυμιάματος, έτσι δεν δέχεται και την αρετή του κενόδοξου, αλλά την περιφρονεί... (Άγιος ΙσαάκοΣύρος)
• Όσο ο άνθρωπος τελειοποιείται στην αρετή, τόσο περισσότερο πλησιάζει τον Θεό και Τον ακολουθεί. Όπως όταν ρίχνει κανείς ξερά ξύλα στη φωτιά, αυτή δύσκολα σβήνει, έτσι και αυτός που αγαπάει αληθινά τον Θεό, η αγάπη του όλο και αυξάνει, όσο προοδεύει στην αρετή. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Μακάριος όποιος γνώρισε τις αδυναμίες του, που είναι θεμέλιο κάθε αρετής. Μεγάλη αρετή είναι να λυπάσαι για τους κακούς και να ευεργετείς τους αμαρτωλούς περισσότερο και από τους δικαίους. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Να ελέγχεις όσους σε πολεμάνε με τη δύναμη της αρετής σου και όχι με την πιθανολογία που έχουν τα λόγια σου. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Αρχή της εναρέτου ζωής είναι το να καταγίνεσαι στην μελέτη των Θείων Λόγων, εξαιτίας του Θείου φόβου, αποφεύγοντας την τιμή του κόσμου. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
• Το θεμέλιο κάθε αρετής είναι η νηστεία και η αγρυπνία. Αυτές, όταν γίνονται με διάκριση, βοηθούν τον άνθρωπο σε κάθε καλό. Διότι αρχή όλων των κακών είναι η ικανοποίηση της κοιλιάς και η νάρκωση του ύπνου, που φουντώνουν την επιθυμία της πορνείας και αμβλύνουν τον νου και τον κάνουν πάντοτε δυσκίνητο και σκοτισμένο. Η τελειότητα της αρετής συνίσταται, στην μετάνοια και στην ταπείνωση. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
• Αρχή του ενάρετου τρόπου ζωής είναι τα δάκρυα κατά την προσευχή. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Η εργασία της αρετής είναι η τήρηση των εντολών του Θεού. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
• Τίποτα δεν ευφραίνει τον Θεό, όσο η επιστροφή μας και η επάνοδός μας από την κακία στην αρετή. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
• Πραγματοποίησες μια αρετή; Αλλά με τη βοήθεια Εκείνου... (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Οι πειρασμοί μας χαλυβδώνουν στην αρετή. Αλλιώς οι αρετές είναι αδόκιμες και ψεύτικες. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Δεν είναι ενάρετος εκείνος, ο οποίος κάνει το καλό με προσπάθεια, αλλά εκείνος που με χαρά θα δεχθεί τα επακόλουθα δεινά του. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Όποιος χωρίς θλίψη στέκεται στην αρετή του, σ' αυτόν ανοίγει η πύλη της υπερηφανείας. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Δεν πρέπει κανένας να λέει ότι δεν είναι δυνατό να κατορθώσει ο άνθρωπος την ενάρετη ζωή, αλλά να λέει ότι αυτό δεν είναι εύκολο. Ούτε μπορούν να κατορθώσουν την αρετή οι τυχόντες. Την ενάρετη ζωή την πραγματοποιούν όσοι άνθρωποι είναι ευσεβείς και έχουν νου που αγαπά το Θεό. Γιατί ο νους των πολλών είναι κοσμικός και μεταβάλλεται. Κάνει σκέψεις άλλοτε καλές, άλλοτε κακές. Μεταβάλλεται στη φύση και γίνεται υλικότερος. Ο νους όμως που αγαπά το Θεό, τιμωρεί την κακία, η οποία έρχεται εκούσια στους ανθρώπους από την αμέλειά τους. (ΜέγαςΑντώνιος)
• Πρώτη αρετή του ανθρώπου είναι η περιφρόνηση της σάρκας. (ΜέγαςΑντώνιος)
• Αν δεν υπήρχαν τα πάθη, δεν θα υπήρχαν αρετές, ούτε στεφάνια που χαρίζονται από το Θεό στους αξίους. (ΜέγαςΑντώνιος)
• Η εγκράτεια, η ανεξικακία, η σωφροσύνη, η εγκαρτέρηση, η υπομονή και οι παρόμοιες μέγιστες και ενάρετες δυνάμεις, μας δόθηκαν από τον Θεό και είναι αντίθετες και αντιστέκονται και μας βοηθούν στις αντίστοιχες προς αυτές κακίες. Αν γυμνάζουμε αυτές τις δυνάμεις και τις έχουμε πάντοτε πρόχειρες, τότε νομίζουμε, ότι δεν μας συμβαίνει πια τίποτε δύσκολο ή θλιβερό ή αβάσταχτο. Γιατί σκεφτόμαστε, ότι όλα είναι ανθρώπινα και τα νικούν οι αρετές που έχουμε. Αυτά δεν τα έχουν υπόψη τους οι ανόητοι άνθρωποι. Ούτε σκέφτονται, ότι τα πάντα γίνονται σωστά και όπως πρέπει για το συμφέρον μας, για να λάμψουν οι αρετές μας και να στεφανωθούμε από τον Θεό. (ΜέγαςΑντώνιος)
• Όπως οι καπετάνιοι κατευθύνουν το πλοίο με περίσκεψη, για να μην χτυπήσουν σε κανέναν ύφαλο ή σκόπελο, το ίδιο κάνουν και όσοι ποθούν την ενάρετη ζωή, να βλέπουν προσεκτικά τι οφείλουν να κάνουν και τι ν' αποφύγουν. (Μέγας Αντώνιος)
• Για την απόκτηση των αρετών, χρειάζεται μια ψυχή να είναι γενναία, μεγάλη και δυνατή, διότι θα περάσει από πολλά και σκληρές αντιξοότητες, για την απόκτηση αυτού του πολύτιμου θησαυρού των αρετών. Τα παραδείγματα των Αγίων, οι προσευχές μας και η μελέτη της ζωής και του Πάθους του Χριστού, είναι απαραίτητα και αναγκαία, σε κάθε πνευματική γύμναση των αρετών. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Οι αφορμές είναι όργανα ανάλογα και αναγκαία, για να αποκτήσεις τις αρετές. Οπότε όταν εσύ ζητάς τις αρετές από τον Θεό, επόμενο είναι να ζητάς ακόμη και τα όργανα και τις αφορμές τους. Διαφορετικά, η προσευχή σου είναι μάταιη και γίνεται μόνο για να πειράζει τον Θεό. Γιατί ο Θεός, δεν συνηθίζει για παράδειγμα ποτέ να δίνει την αρετή της υπομονής, χωρίς τις θλίψεις, οι οποίες είναι οι αφορμές και τα όργανα της υπομονής, ούτε την ταπείνωση, χωρίς τις περιφρονήσεις και ατιμίες. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις άλλες αρετές. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Όσο ο πόλεμος της σάρκας αδυνατίζει, να γνωρίζουμε, ότι τόσο προκόψαμε στην αρετή. (ΆγιοςΝικόδημοςτηςΑγιορείτης)
• Σου λέω να κερδίσεις όλες τις αρετές για τρεις λόγους: α) Γιατί όλες οι αρετές είναι συνδεδεμένες η μία με την άλλη, σαν χρυσή και αλληλένδετη αλυσίδα. Επομένως αν μία αρετή λυθεί απ' αυτήν την σειρά και αφαιρεθεί από αμέλεια, αναγκαστικά και όλες οι υπόλοιπες, που είναι συνδεδεμένες με εκείνη, λύνονται μαζί της και εξασθενίζουν β) Γιατί οι αρετές είναι κοντά στις κακίες και όταν λέιψει μια αρετή, αμέσως εισβάλλει η αντίθετή της κακία, που είναι κοντά σε εκείνη την αρετή ή καλύτερα εισβάλλουν 2 κακίες (αυτή της υπερβολής και αυτή της έλλειψης) και γ) Γιατί όταν ο νους ασχολείται να αποκτήσει όλες τις αρετές, δεν ευκαιρεί να ασχολείται με τις κακίες και γίνεται τυφλός γι' αυτές. (ΆγιοςΝικόδημοςτηςΑγιορείτης)
• Οι αρετές να αποκτιούνται με τη σειρά και διαδοχικά, η μία μετά την άλλη και όχι όλες μαζί, για να μην γίνονται βαρειές και δύσκολες. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Οι αρετές είναι πάντα συνδεδεμένες μεταξύ τους και όποιος έχει μία στην εντέλεια, όλες τις άλλες τις έχει πρόχειρες, στην πόρτα της καρδιάς του. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Λέει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: ''Κάθε αρετή είναι μητέρα της δεύτερης. Αν λοιπόν αφήσεις την μητέρα που γεννά τις αρετές και προχωρήσεις ζητώντας τις θυγατέρες, προτού αποκτήσεις την μητέρα τους, εκείνες οι αρετές θα γίνουν για την ψυχή σου οχιές. Και αν δεν τις τινάξεις από πάνω σου, γρήγορα θα πεθάνεις''. Αν κάποιος για παράδειγμα, ζητά να φθάσει στην αγάπη του Θεού, την υψηλότερη αρετή, προτού αποκτήσει τον φόβο του Θεού, ο οποίος είναι κατώτερη αρετή, που γεννά την αγάπη του Θεού, βλάπτεται πολύ. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Όπως το δέντρο Λωτός (δηλ. το ζαχαροκάλαμο) που έχει τις πιο πικρές ρίζες, από κάθε άλλο δέντρο, αλλά βγάζει τους πιο γλυκούς καρπούς, από κάθε άλλο δέντρο, έτσι και πρώτα μαθήματα των αρετών, μπορεί στην αρχή να είναι πολύ πικρά και δύσκολα στην αίσθηση, όμως οι πράξεις που γεννιούνται έπειτα από τις αποκτημένες συνήθειες των αρετών, είναι γλυκύτατες και ευκολότατες. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Όλα τα βιβλία του κόσμου μαζί, δεν μπορούν να σου ερμηνεύσουν τον τρόπο, για να αποκτήσεις όλες τις αρετές, όπως σου τον ερμηνεύει ο Εσταυρωμένος Ιησούς. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Όπως στον σωματικά άρρωστο φαίνεται άνοστο το όμορφο φαγητό και είναι γλυκό στους υγιαίνοντας και όπως μισούν οι άρρωστοι οφθαλμοί το λαμπρό φως, στο οποίο τα υγιή μάτια το ορέγονται, έτσι ακριβώς και η αρετή μας φαίνεται άνοστος και η αμαρτία νόστιμος, όχι με το να είναι αυτή η αλήθεια, αλλά για την κακή κατάσταση της καρδίας, που είναι ''χαλασμένη''. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Η αρετή είναι τούτο: η απομάκρυνση από το κακό και η πραγμάτωση του αγαθού. (Μέγας Βασίλειος)
• Η αρετή είναι το μοναδικό αναφαίρετο από τα κτήματα του ανθρώπου, γιατί παραμένει στην κατοχή του ανθρώπου και μετά θάνατον. (Μέγας Βασίλειος)
• Όταν προσφέρεις στον Κύριο ως ''ξύλα'' και ''φρύγανα'' την εργασία των εντολών Του και τις διάφορες άλλες επίκτητες αρετές, τότε Εκείνος θα ανάψει μια παράξενη και υπερφυσική φωτιά στην καρδιά σου και με την θερμότητά της, θα καταφλέξει τα πάθη και θα κατακάψει τους δαίμονες που σε πολεμούν, θα διώξει τις προσβολές των λογισμών και θα γλυκάνει όλη την εσωτερική διάθεση της καρδιάς σου, χαρίζοντάς σου χαρά, ειρήνη, αγάπη προς τον Θεό και αγάπη προς τον πλησίον. (Μέγας Βασίλειος)
• Αν επιμελείσαι τις αρετές, θα καταστήσεις τον εαυτόν σου άξιο των αγαθών που απόκεινται στις επαγγελίες του Κυρίου. (Μέγας Βασίλειος)
• Ο κυριότερος αγώνας μας επί της γης, πρέπει να είναι η επιδίωξη της αρετής, διότι εάν δεν αγωνιστούμε για την επικράτησή της, τότε παραβλέπουμε και περιφρονούμε το χέρι του Θεού που μας έπλασε. Όσο έχεις δύναμη, να απέχεις από την αμαρτία. Διότι αυτό είναι αρετή. (Μέγας Βασίλειος)
• Ο ενάρετος άνθρωπος κάνει κρυφά, αυτό που θα μπορούσε να κάνει μπροστά σε όλο τον κόσμο. Αντίθετα μ' αυτό που κάνει ο υποκριτής. (Μέγας Βασίλειος)
• Γνήσιες αρετές είναι εκείνες, που ούτε καν τις υποπτέυεται κανείς. (Μέγας Βασίλειος)
• Ο δρόμος που οδηγεί στην αρετή είναι πρώτα - πρώτα τραχύς και δυσκολοπερπάτητος και ανηφορικός και γεμάτος από πολύ ιδρώτα και κόπο. Γι' αυτό δεν είναι εύκολο στον καθένα να αρχίσει να τον βαδίζει, γιατί είναι ανηφορικός, ούτε αφού αρχίσει να τον βαδίζει να φτάσει εύκολα στο τέρμα. Όταν όμως φτάσει στην κορυφή, μπορεί να δει πόσο ομαλός και καλός είναι, πόσο εύκολος και ευκολοπερπάτητος και περισσότερο ευχάριστος από εκείνον που οδηγεί στην κακία. (ΜέγαςΒασίλειος)
• Όπως ακριβώς οι αισθήσεις μας είναι πέντε και όλες πρέπει να τις χρησιμοποιούμε όπως πρέπει, έτσι πρέπει να ασκούμε και όλες τις αρετές. Γιατί αν κάποιος είναι σώφρων, αλλά όχι ελεήμονας, ή είναι ελεήμονας αλλά πλεονέκτης ή δεν επιθυμεί τα ξένα αγαθά, αλλά δεν δίνει τα δικά του, όλα γίνονται άσκοπα. Γιατί δεν αρκεί μόνο μία αρετή, να μας οδηγήσει με παρρησία στο βήμα του Χριστού, αλλά πρέπει να είναι πολλές και ποικίλες και κάθε είδους και όλες. (Μέγας Βασίλειος)
• Υπάρχει κάτι χειρότερο από την αμαρτία. Η αλαζονεία της αρετής. Οι αρετές χωρίς ταπεινοφροσύνη, είναι ελαττώματα που λάμπουν. (Ιερός Αυγουστίνος)
• Όπως ακριβώς ο θησαυρός, όταν βγει στο φανερό, με τον καιρό λιγοστεύει και τελικά εξαφανίζεται, κατά τον ίδιο τρόπο και η αρετή, όταν γίνεται γνωστή και κοινοποιείται, χάνεται. (Αγία Συγκλητική)
• Ο πολύς καρπός κάνει τα κλωνάρια του δέντρου να λυγίζουν και το πλήθος των αρετών, ταπεινώνουν το φρόνημα του ανθρώπου. (Άγιος Νείλος ο Ασκητής)
• Τί είναι η αρετή για τον άνθρωπο; Η ακρίβεια των αληθινών (Ορθοδόξων) δογμάτων μαζί με την αγία ζωή. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Πρόσεξε πόσα σκαλοπάτια μας ανεβάζει και μας φτάνει μέχρι την κορυφή της αρετής. Πρώτο σκαλοπάτι: Να μην κάνεις εσύ αρχή της αδικίας. Δεύτερο: Μετά την αρχή της αδικίας, να μην ανταποδώσεις τα ίσα (εκδικηθείς). Τρίτο: Να μην προξενήσεις και εσύ τα όσα έπαθες, αλλά να ησυχάζεις. Τέταρτο: Με υπομονή να υποφέρεις την αδικία. Πέμπτο: Να περιμένεις αγόγγυστα ακόμα περισσότερες αδικίες. Έκτο: Να μην μισήσεις αυτόν, που σε έβλαψε τόσο πολύ. Έβδομο: Και ακόμα παραπάνω να τον αγαπήσεις. Όγδοο: Να προσπαθήσεις να του κάνεις καλό. Ένατο: Να προσεύχεσαι στον Θεό γι' αυτόν. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Δεν είναι η περιουσία που επιφέρει τον πλούτο, αλλά η αρετή. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Με την αρετή θα πετύχουμε την Ουράνια βοήθεια και έτσι και τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος θα αποσπάσουμε και την παρούσα ζωή θα διανύσουμε χωρίς λύπη και θα πετύχουμε τα μελλοντικά αγαθά. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Ποιό είναι το ένδυμα της ψυχής; Η αρετή ασφαλώς! Και ποιά είναι η γυμνότητα; Η κακία! Και όσο καιρό μας κυβερνούν τα πάθη, νομίζουμε ότι ο δρόμος της κακίας είναι ελκυστικός και πολύ ευχάριστος. Αν όμως αποτινάξουμε έστω και λίγο το ζυγό τους, αμέσως ο δρόμος της κακίας θα μας φανεί ελεεινός και αποκρουστικός και ο δρόμος της αρετής, ευχάριστος, εύκολος και αξιοαγάπητος. Δύο είναι τα εμπόδια, που οδηγούν στο δρόμο της αρετής: η κακία της ψυχής και η αδυναμία της θελήσεως. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Τα πάντα χωρίς την παρουσία της αρετής είναι περιττά. (ΙερόςΧρυσόστομος)
• Δεν υπάρχει κανένα αγαθό στην παρούσα ζωή, παρά μονάχα η αρετή. Όπως ακριβώς οι αμαρτίες, μας απομακρύνουν από τον Θεό, έτσι και οι αρετές μας φέρνουν κοντά Του. (ΙερόςΧρυσόστομος)
• Η ευχαρίστηση από την αμαρτία διαρκεί λίγο, ενώ η πίκρα απ' αυτήν είναι διαρκής. Αντίθετα η χαρά από την αρετή είναι αιώνια, ενώ ο κόπος γι' αυτήν είναι προσωρινός. Και η μεν αρετή ανυψώνει τον εργάτη της και πριν από τους στεφάνους - τον τρέφει με την ελπίδα - ενώ η αμαρτία τιμωρεί τον εργάτης της και πριν από την κόλαση: του δημιουργεί άγχος και φόβο στη συνείδηση και τον κάνει να υποπτεύεται. (ΙερόςΧρυσόστομος)
• Τί μπορεί να υπάρχει πιο σιχαμερό από την αμαρτία και τί ποιό γλυκό από την αρετή; Όσα και αν πούμε βέβαια, κανένας λόγος δεν θα μπορέσει να παραστήσει ούτε τη λύπη της κακίας, αλλά ούτε και την ευχαρίστηση της αρετής, μέχρις ότου εκ πείρας δοκιμάσουμε και απολαύσουμε. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Κάθε αμαρτία είναι ακαθαρσία και κάθε αρετή είναι καθαρότητα. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Και τα καλά και τα κακά όταν χρονίσουν μέσα μας, γίνονται δυνατότερα. Και ένα φυτό όταν είναι φρεσκοφυτευμένο στη γη, εύκολα ξεριζώνεται. Όταν όμως με τον καιρό αποκτήσει ρίζες, δεν είναι πλέον εύκολα να ξεριζωθεί. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Κανένα άλλο αγαθό δεν υπάρχει στην παρούσα ζωή, παρά μόνο η αρετή, ούτε ο πλούτος, ούτε τα χρήματα, ούτε η υγεία, ούτε η εξουσία, ούτε τίποτε άλλο. Και κανένα άλλο κακό δεν υπάρχει στην παρούσα ζωή, παρά μόνο η κακία, η πονηριά, η διαστροφή της ψυχής και όχι η φτώχεια και η αρρώστεια και όλα τα άλλα, που θεωρούνται δεινά. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όλα τα λεγόμενα ''κακά'', είναι όπλα της αρετής, σε όσους τα χρησιμοποιούν όπως πρέπει. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Ο ρήτορας δεν φροντίζει να κάνει το τέλος της ομιλίας του λαμπρό, ώστε να αναχωρήσει με χειροκροτήμστα; Ο καπετάνιος, εάν διαπλεύσει όλο το πέλαγος, συντρίψει όμως το σκάφος κοντά στο λιμάνι, δεν έχασε όλο τον προηγούμενο κόπο; Και ο ιατρός εάν ελευθερώσει τον ασθενή από την ασθένεια και την στιγμή που πρόκειται να τον απαλλάξει τελείως, τον θανατώσει, δεν κατάστρεψε τον παν; Το ίδιο συμβαίνει και με την αρετή. Όσοι στην αρχή δεν πρόσθεσαν τέλος σύμφωνο με την αρετή, χάθηκαν και καταστράφηκαν. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όπως ακριβώς αυτός που φυλακίζει φωτιά σε ένα ρούχο, τη μεν φλόγα δεν σβήνει, ενώ το ρούχο το καταστρέφει, έτσι και αυτός που απειλεί τους ενάρετους, τους συλλαμβάνει και τους φυλακίζει, εκείνους τους καθιστά λαμπρότερους, ενώ τον εαυτόν του, τον εξαφανίζει. Γι' αυτό και όσο πιο πολλά κακά πάθει ένας ενάρετος, τόσο περισσότερο ισχυρότερος γίνεται. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Ο ενάρετος γίνεται ενοχλητικός και ανυπόφορος σ' εκείνους που αμαρτάνουν, διότι τους ελέγχει με το παράδειγμά του. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Δεν είναι δυνατόν εκείνοι οι οποίοι μένουν σταθεροί στην αρετή να επαινούνται από όλους, ούτε είναι δυνατόν να μην έχει πολλούς εχθρούς εκείνος, ο οποίος αγωνίζεται για την αρετή. Διότι όταν όλοι τον επαινούν, αυτό είναι μέγιστη απόδειξη, ότι δεν ενδιαφέρεται και πάρα πολύ για την αρετή. Πώς δηλ. είναι δυνατόν να επαινούν όλοι τον ενάρετο, όταν θέλει να προστατεύσει τους αδικούμενους, απέναντι εκείνων που τους αδικούν; Εάν πάλι θέλει να διορθώσει εκείνους που αμαρτάνουν και να επαινεί εκείνους που κατορθώνουν καλά έργα, δεν είναι λογικό να επαινεί τους μεν και να κατηγορεί τους άλλους; (Ιερός Χρυσόστομος)
• Τόσο σπουδαίο πράγμα είναι η αρετή, ώστε να έχει αθάνατη μνήμη και να συντρίβει και με τους λόγους, μόνο όσους πηγαίνουν κόντρα σ' αυτήν. Ο Ηρώδης, δεν οδήγησε τον Ιωάννη στο δικαστήριο, αλλά σύρθηκε ο ίδιος στο δικαστήριο της συνειδήσεως. Γι' αυτό έτρεμε, δεν άντεχε την λάμψη της αρετής. Είδες πόσο μεγάλο πράγμα είναι η αγιότητα; Ανέδειξε τον φυλακισμένο (Πρόδρομο), ανώτερο από τον τύραννο (Ηρώδη). Ο Ηρώδης, φοβάται και τρέμει τον Ιωάννη... (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όποιος είναι πάρα πολύ ενάρετος, αυτό δεν το κάνει τόσο ούτε για τον φόβο της κολάσεως, ούτε για τον πόθο της Βασιλείας των Ουρανών, αλλά γι' αυτόν τον Ιησού Χριστό. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Αυτή είναι μέγιστη αρετή: το να τα αποδίδουμε όλα στο Θεό, το να μην θεωρούμε τίποτε δικό μας, το να μην κάνουμε τίποτα, για να αποσπάσουμε τη δόξα από τους ανθρώπους, αλλά για να αρέσουμε στον Θεό. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Για τα μεν θαύματα, γινόμαστε εμείς οφειλέτες στον Θεό. Για την αρετή όμως και τις καλές πράξεις, εμείς κάνουμε οφειλέτη τον Θεό! (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όσο περισσότερο θα προοδεύουμε στην αρετή, τόσο περισσότερο ας ταπεινώσουμε τους εαυτούς μας. Επειδή αυτό κατεξοχήν είναι η αρετή. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Τίποτα δεν αναπτερώνει και δεν ανυψώνει τόσο τον άνθρωπο, όσο η απόκτηση της δικαιοσύνης και της αρετής. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Ένας άνθρωπος που ζει σωστά, θα μπορέσει ολόκληρη πόλη να την σώσει από την οργή του Θεού, ενώ μια πόλη ολόκληρη, που είναι διεφθαρμένη, δεν θα μπορέσει τον έναν που ζει άγια, να τον παρασύρει στη δική της κόλαση και τιμωρία. (ΙερόςΧρυσόστομος)
• Εκείνος που φροντίζει να σώσει έναν αμελή αδελφό και να τον αρπάξει από το στόμα του διαβόλου, μιμείται, όσο είναι ανθρωπίνως δυνατόν, τον Θεό. Τι θα μπορούσε να εξισωθεί μ' αυτό το έργο; Απ' όλα τα κατορθώματα είναι το μεγαλύτερο, όλης της αρετής είναι το αποκορύφωμα. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Δημιουργός κάθε αρετής είναι η αγάπη. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Η ωριμότητα δεν εξαρτάται από την φυσική κατάσταση, αλλά από την αρετή. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όπως ακριβώς το ευωδιαστό μύρο δεν κρατάει για τον ευατόν του την ευωδία, έτσι και οι γενναίοι και θαυμαστοί Χριστιανοί δεν κρατούν μόνο για τον εαυτόν τους την αρετή, αλλά με την φήμη τους ωφελούν πολλούς και τους κάνουν ακόμα καλύτερους. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όλοι σέβονται και τιμούν τον ενάρετο και αγαθό άνθρωπο, έστω και αν είναι ο φτωχότερος απ' όλους, όπως πάλι όλοι αποστρέφονται και μισούν τον πονηρό και διεστραμμένο, έστω και αν κατέχει πολύ πλούτο. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Είναι ευκολοκατόρθωτη η αρετή, γίνεται όμως δυσκολοκατόρθωτη, εξαιτίας της δικής μας ολιγωρίας και απροθυμίας. Διότι αν δεν υπάρχει προθυμία και τα ελαφριά αντικείμενα μας φαίνονται βαρειά, ενώ αν υπάρχει προθυμία και τα βαριά αντικείμενα, μας φαίνονται ελαφριά. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Έχουμε ανάγκη από τριπλή φροντίδα. Μία για να απαλλαγούμε από την κακία, μία για να αποκτήσουμε την αρετή και μία για να διαφυλάξουμε την αρετή. Μάλιστα αυτή η τρίτη φροντίδα, απαιτεί περισσότερο κόπο. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Γι' αυτό θαυμάζουμε τον Νώε, όχι απλώς διότι ήταν ενάρετος, ούτε διότι απλώς ήταν τέλειος, αλλά διότι ανάμεσα σε τέτοια γενιά διεστραμμένη και πονηρή, που αν και τον περιγελούσαν, τον κακολογούσαν και τον χλεύαζαν στο πρόσωπό του διασώθηκε η αρετή. Και πότε; Τότε που δεν υπήρχε παράδειγμα αρετής, τότε που όλοι τον εξωθούσαν προς το πονηρό. Εκείνος ήταν ένας οδοιπόρος, που βάδιζε αντίθετα στο ρεύμα μεγάλου πλήθους. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Να βάλουμε πρόγραμμα στον εαυτόν μας. Ας πούμε, σήμερα θα κατορθώσουμε αυτό. Τον άλλον μήνα ας ασκήσουμε τον εαυτόν μας στην ανεξικακία. Κατά τον άλλον σε άλλη αρετή. Και όταν παγιωθούμε στη μία αρετή ας προχωρήσουμε στην άλλη, όπως γίνεται και με τα μαθήματα. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Αν περιφρουρήσουμε όλα τα μέλη μας, θα μπορέσουμε να επιτελέσουμε τα έργα της αρετής. Τη γλώσσα μας, θα την χρησιμοποιούμε για την δοξολογία και τους ύμνους προς τον Θεό. Τα αυτιά για την ακρόαση και εκμάθηση των Θεϊκών λόγων. Το μυαλό για την κατανόηση των πνευματικών διδαγμάτων. Τα χέρια, όχι για την αρπαγή και την πλεονεξία, αλλά για την ελεημοσύνη και την τέλεση αγαθών πράξεων. Τα πόδια, όχι για να τρέχουν στα θέατρα (στις διασκεδάσεις) και στα ιπποδρόμια και τα άλλα επιβλαβή θεάματα του κόσμου, αλλά για να πορευόμαστε στην Εκκλησία, στους τόπους της προσευχής. Έτσι θα κερδίσουμε ευλογίες και θα κατανοήσουμε τους εαυτούς μας ανέγγιχτους, στις παγίδες του διαβόλου. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Αν εγκαταλείψεις τα άσχημα θέατρα και έρχεσαι πλέον στην Εκκλησία, είναι σαν να γιατρεύτηκε το κουτσό σου πόδι. Αν πάρεις τα μάτια σου από πορνικά θεάματα και από κάλλος ξένου προσώπου, είναι σαν να γιάτρεψες τυφλά μάτια. Αν δεν ακούς σατανικά τραγούδια, αρέσκεσαι σε πνευματικά άσματα, είναι σαν να ήσουν κουφός και γιατρεύτηκες. Αυτά είναι τα μέγιστα θαύματα. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Δεν υπάρχει άνθρωπος, ο οποίος να βαδίζει τον δρόμο τη αρετής και να είναι χωρίς λύπη, θλίψεις, πόνο και πειρασμούς. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Βέβαια καλό είναι το να είναι κάποιος ενάρετος, όταν όλο του έρχονται ευνοϊκά. Αλλά πιο καλό είναι, το να μην παραιτείται από το καλό και να παραμένει ενάρετος όταν δυστυχεί. Τότε κατεξοχήν είναι άνθρωπος του Θεού. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Πασχίζει με κάθε τρόπο ο διάβολος, όχι μόνο στο να μην γίνεται πιστευτή η Ανάσταση, αλλά και στο να καταργούνται τα έργα της αρετής. Όποιος δεν προσδοκά να Αναστηθεί και να δώσει λόγο για τις πράξεις του, δεν θα αγωνίζεται για την αρετή. Και όταν δεν ενδιαφέρεται για την αρετή, στη συνέχεια θα δείχνει απιστία στην Ανάσταση. Το ένα συνδέεται με το άλλο, η απιστία με την κακία και η κακία με την απιστία. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Όχι αρώματα, αλλά αρετή πρέπει να αποπνέουμε. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Δεν υπάρχει άλλος συντομότερος δρόμος για την απόκτηση της αρετής, από την μόνωση και την συγκέντρωση του νου. (Άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός)
• 4 είναι οι γενικές αρετές: α)η φρόνηση δηλαδή, η γνώση και των πρακτέων και των μη πρακτέων και η εγρήγορση του νου β)η σωφροσύνη, δηλαδή το να γίνει σώο το φρόνημα ώστε να μπορέσει να κρατήσει τον εαυτόν του μακριά από κάθε έργο και λόγο που δεν αρέσει στον Θεό γ) η ανδρεία, δηλαδή η δύναμη και η καρτερία στους κατά Θεόν κόπους και πειρασμούς και δ) η δικαιοσύνη δηλαδή η διανομή που παρέχει το ίσον σε όλα αυτά. Αυτές οι 4 γενικές αρετές γεννιούνται από τις 3 δυνάμεις της ψυχής κατά τον εξής τρόπο: από τον λογισμό, δηλαδή τον νού, η φρόνηση και η δικαιοσύνη, δηλαδή η διάκριση. Από το επιθυμητικό γεννιέται η σωφροσύνη και από το θυμικό γεννιέται η ανδρεία. Κάθε μία από αυτές βρίσκεται ανάμεσα σε δύο παρά φύση πάθη. Η φρόνηση έχει πάνω της την υπερβολική ιδέα και κάτω την ανοησία. Η σωφροσύνη έχει πάνω την ευήθεια και κάτω την ακολασία. Η ανδρεία έχει πάνω το θράσος και κάτω τη δειλία. Η δικαιοσύνη έχει πάνω την κτήση του λιγότερου και κάτω την πλεονεξία. Και αυτές οι τέσσερις αρετές είναι εικόνα του επουράνιου στοιχείου, ενώ τα οκτώ πάθη που τις περιβάλλουν, είναι εικόνα του χωμάτινου. (Άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός)
• Είναι σπουδαιότερο να ευεργετεί κανείς μια ψυχή με το λόγο παρά με την προσευχή και να κάνει υπομονή όταν αδικείται από τον πλησίον του, για να μην στενοχωρείται αυτός που αδικεί, αλλά να του ικανοποιήσει το θέλημα στον καιρό της ταραχής του και έτσι να σηκώνει το βάρος του πλησίον από ευσπλαχνία για την ψυχή του και να προσεύχεται γι' αυτόν, ποθώντας την σωτηρία του και οποιοδήποτε άλλο αγαθό, σωματικό και ψυχικό. Και αυτό είναι η καθαρή ανεξικακία, η οποία καθαρίζει την ψυχή και την ανυψώνει στο Θεό. Γιατί η θεραπεία του ανθρώπου είναι ανώτερη από κάθε εργασία και κάθε αρετή. Ούτε υπάρχει μεγαλύτερη και τελειότερη μεταξύ των αρετών, από την αγάπη του πλησίον. (ΆγιοςΠέτροςοΔαμασκηνός)
• Όπως τα αρώματα γεμίζουν τον αέρα με την καλή πνοή τους, έτσι και η παρουσία του ενάρετου ανθρώπου αρωματίζει όσους βρίσκονται δίπλα του. (Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης)
• Η μοιρασιά της αρετής είναι τέτοια, ώστε και να μοιράζεται σε όλους εκείνους που τη διεκδικούν και όλη να ανήκει στον καθένα, χωρίς να μειώνεται ανάμεσα σε εκείνους που παίρνουν μέρος σ' αυτήν. Ενώ στην μοιρασιά του υλικού πλούτου, όποιος αποσπάσει το περισσότερο, αδικεί εκείνους που παίρνουν ίσο μερίδιο. Γιατί, όποιος αυξήσει το δικό του μερίδιο, μειώνει οπωσδήποτε το του άλλου που μετέχει στην μοιρασιά. Αλλά με τον πνευματικό πλούτο συμβαίνει ό,τι και με τον ήλιο, που και μοιράζεται σ' όλους εκείνους που τον βλέπουν και όλος ανήκει στον καθένα. Επειδή λοιπόν, καθώς ελπίζουμε, το κέρδος για τον καθένα θα είναι ανάλογο του κόπου, ας βοηθήσουμε εξίσου όλοι με τις προσευχές, για να πετύχουμε αυτό που ζητάμε. (ΆγιοςΓρηγόριοςο Νύσσης)
• Πώς να μιλήσω για την αρετή και την τελειότητα, όταν αυτές από την φύση τους δεν έχουν όρια; Ο ίδιος ο Θεός είναι Φύση απέραντη και απεριόριστη, συνεπώς είναι αδύνατον να πετύχει κανείς το τέλειο, επειδή το όριό τους χάνεται στο άπειρο. Συνετότερα, θα έλεγα, ότι η φύση του ανθρώπου είναι τέτοια, ώστε να επιθυμεί και να επιδιώκει όσο γίνεται μεγαλύτερη συμμετοχή στο καλό. (ΆγιοςΓρηγόριοςοΝύσσης)
• Δεν μπορούμε να πετύχουμε την αρετή με άλλον τρόπο, ούτε να αποφύγουμε το κακό, παρά με την μελέτη των Θείων Γραφών. (Μέγας Αθανάσιος)
• Του αντρειωμένου την αρετή θαυμάζει και ο εχθρός του. (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)
• Αρετή που δεν ασκείται έμπρακτα, γρήγορα κάτω από την επήρεια των διαφόρων περιστάσεων εξαφανίζεται. Πρέπει να είμαστε ευκολομετακίνητοι από το κακό προς το καλύτερο και αμετακίνητοι από το καλό προς το χειρότερο. (ΆγιοςΓρηγόριοςοΘεολόγος)
• Ποτέ μην κάκεις κάποιο κακό που αγαπούν οι πολλοί και ούτε να σταματήσεις το αγαθό που μισούν οι κακοί. (ΆγιοςΓρηγόριοςοΘεολόγος)
• Το αγαθό το οποίο προέρχεται από τη φύση, δεν είναι αξιέπαινο, ενώ είναι επαινετό εκείνο που προέρχεται από την ελεύθερη βούληση. Ποιά χάρις οφείλεται στην φωτιά, επειδή καίει; Καμμία, διότι το να καίει η φωτιά, το έχει από την φύση της. Ποιά χάρις στο νερό επειδή κυλάει προς τα κάτω; Καμμία, διότι την ιδιότητα αυτή την έχει από Εκείνον που το δημιούργησε... Πρόσφερέ μου το να θέλεις τα καλύτερα. Και θα το προσφέρεις αυτό, εάν ενώ έχεις δημιουργηθεί σάρκα, γίνεις πνευματικός. Εάν σύρεσαι προς τα κάτω από το βαρίδιο της σάρκας, αποκτήσεις φτερά από την λογική. Αν πετύχεις να γίνεις Ουράνιος, ενώ έχεις γίνεις ταπεινός. Εάν τέλος, ενώ έχεις συνδεθεί με την σάρκα, φανείς ανώτερος από την σάρκα. (ΆγιοςΓρηγόριοςοΘεολόγος)
• Κάθε αρετή είναι και ένας δρόμος που οδηγεί στη σωτηρία. Γιατί, όπως υπάρχουν πολλοί τρόποι ζωής, έτσι υπάρχουν και πολλοί τόποι κοντά στο Θεό, που χωρίζονται και μοιράζονται ανάλογα με την αξία του καθενός. Και άλλος ας ασκήσει τη μία αρετή, άλλος την άλλη, άλλος πολλές μαζί και άλλος όλες, Αν βεβαίως τούτο είναι δυνατό. Φτάνει μόνο να προχωράει κανείς και να επιδιώκει το ανώτερο, ακολουθώντας βήμα - βήμα Εκείνον που τον οδηγεί καλά και τον κατευθύνει και τον βάζει, μεσ' από την στενή οδό και πύλη, στην απέραντη ουράνια μακαριότητα. (ΆγιοςΓρηγόριοςοΘεολόγος
• (https://isychastis7.webnode.gr/)