Πλάτων (427 π.Χ.)

<< Αν ο άνθρωπος διερευνήσει τον εαυτό του και αποδεχθεί τα όρια του, τότε η συμπεριφορά του απέναντι στους συνάνθρωπους του, στην πόλη, στους Θεούς και στη φύση θα είναι ορθή. >>
Πολιτεία ( 427B )



Η δύναμη του ελληνικού πνεύματος ενσαρκώνεται διαχρονικά στο πρόσωπο του Πλάτωνος.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 427 π.Χ. Ο πατέρας του Αρίστων καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, αλλά και η μητέρα του Περικτυόνη καταγόταν από παλιά αρχοντική γενιά που έφτανε ως το Σόλωνα.
Ως γιος πλούσιας οικογένειας ανατράφηκε και μορφώθηκε με επιμέλεια. Προικισμένος με καλλιτεχνικές ικανότητες, ασχολήθηκε με την ποίηση. Το αρχικό του όνομα ήταν Αριστοκλής. Αργότερα, σύμφωνα με σχετική παράδοση, τον είπαν Πλάτωνα, επειδή είχε πλατύ στήθος και πλατύ μέτωπο.
Όταν το 404 π. Χ. μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, γεμίζονταν τα τείχη των Αθηνών, ο Πλάτων ήταν 23 ετών. Είχε ήδη γνωρίσει το Σωκράτη, η διδασκαλία του οποίου τον επηρέασε βαθύτατα, ώστε εγκατέλειψε οριστικά την ποίηση και αφοσιώθηκε στη φιλοσοφία.
Ως πιστός μαθητής και αχώριστος σύντροφος του Σωκράτη θα συνεχίσει το έργο του. Αργότερα, μετά τη θανατική καταδίκη του δασκάλου του, συνθέτει μια πλούσια σειρά από φιλοσοφικούς διάλογους, οι οποίοι εξετάζουν τους διαχρονικούς προβληματισμούς του ανθρώπου για το Θεό, τη φύση, την ψυχή, τη γνώση, την ανθρώπινη κοινωνία, την Πολιτεία.
Έτσι ο Πλάτων αναπτύσσει τις φιλοσοφικές του θεωρίες, οι οποίες παρουσιάζονται σαν ιδέες του Σωκράτη, προβάλλοντας ταυτόχρονα την προσωπικότητα και την αρετή του δασκάλου του, μέσα από την αναπαράσταση της διαλογικής διδασκαλίας του.
Εκτός από την Απολογία, που δεν έχει διαλογική μορφή, εικοσιπέντε, περίπου, διάλογοι, θεωρούνται γνήσια έργα του Πλάτωνα. Αξιοποιώντας τη λογοτεχνική του ικανότητα, δίνει σ’ αυτά το δραματικό στοιχείο της τραγωδίας, επειδή ο διάλογος, από αισθητική άποψη, ζωντανεύει τα πρόσωπα και τα θέματα. Το κάθε έργο, έχει ως τίτλο το όνομα του κυριοτέρου, ύστερα από το Σωκράτη, προσώπου που συμμετέχει στο διάλογο, (Πρωταγόρας, Γοργίας, Κρίτων, Φαίδων, Φαίδρος κ. α. ). Μόνο στους << Νόμους >> δεν υπάρχει ο Σωκράτης.
Αναθρεμμένος σε οικογένεια με αριστοκρατική πολιτική παράδοση, ο Πλάτων δεν αναμείχθηκε στη πολιτική ζωή της Αθήνας, αν και είχε δυνατότητα πρόσβασης. Η δημοκρατική παράταξη που ήταν τότε στην εξουσία δεν ικανοποιούσε τις προσδοκίες του.
Από την άλλη πλευρά, η μεταβατική εποχή, στην οποία ζούσε έδειχνε την αποδυνάμωση της σύγχρονης ορατικής οργάνωσης ( Πόλις – Κράτος ). Με τα έργα του << Πολιτεία >> και << Νόμοι >> ο Πλάτων εκφράζει το αίτημα του καιρού του για τη δημιουργία νέας μορφής πολιτεύματος.
Από τα πολλά και μακρινά ταξίδια που έκανε αποκόμισε γνώσεις και εμπειρίες, αλλά δοκίμασε και περιπέτειες που σημάδεψαν τη ζωή του. Πρώτα, πήγε στην Αίγυπτο, οπού γνώρισε και μελέτησε τον πανάρχαιο πολιτισμό της. Μάλιστα του έκανε εντύπωση η σταθερότητα των σύγχρονων πολιτικών και κοινωνικών θεσμών της χώρας. Από εκεί πήγε στην Κυρήνη, όπου έμεινε λίγο καιρό κοντά στο διάσημο μαθηματικό Θεόδωρο, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις του στη Γεωμετρία.
Το 387 π. χ., σε ηλικία σαράντα ετών πήγε στην κάτω Ιταλία. Εκεί είχε την ευκαιρία να μελετήσει τις θεωρίες των τοπικών φιλοσοφικών σχολών. Κατόπιν πήγε στη Σικελία, όπου έμεινε φιλοξενούμενος στην Αυλή του Τύραννου των Συρακουσών Διονυσίου του Α’ και συνδέθηκε φιλικά με το Δίωνα, τον αδελφό της γυναίκας του Τύραννου. Φαίνεται ότι η ελευθέρια με την οποία μιλούσε ο Πλάτων δυσαρέστησε το Διονύσιο, ο οποίος τον επιβίβασε με τη βία σε ένα πλοίο που έφευγε για την Ελλάδα. Ο κυβερνήτης του πλοίου πούλησε τον Πλάτωνα ως δούλο στην Αίγινα. Ευτυχώς κάποιος γνωστός του από την Κυρήνη τον αναγνώρισε και αφού τον εξαγόρασε, τον απελευθέρωσε. Έτσι ο Πλάτων γύρισε πάλι στην Αθηνά.
Γνωστός πια στους φιλοσοφικούς κύκλους από τις συζητήσεις του και τα συγγράμματα που είχε ήδη δημοσιεύσει, ο Πλάτων ίδρυσε το 385 π. χ. περίπου, φιλοσοφική σχολή με το όνομα Ακαδημία. Ως ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα επιδίωκε την επιστημονική μελέτη. Γι’ αυτό στη σχολή διδάσκονταν η αστρονομία, τα μαθηματικά και κυρίως η φιλοσοφία. Η Ακαδημία, η οποία λειτουργούσε πάνω από εννιακόσια χρόνια, έκλεισε τον 6ο αι. μ. χ. μετά από διαταγή του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Εκεί ο μεγάλος δάσκαλος εργάστηκε δημιουργικά πάνω από 20 χρόνια, αναπτύσσοντας τις φιλοσοφικές του θεωρίες σχετικά με την οντολογία, που θέτει το ερώτημα τι είναι << ον >> και φτάνει στη διατύπωση της θεωρίας των ιδεών.
Η Πλατωνική διαλεκτική αντιμετωπίζει τα προβλήματα, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο των ερωτήσεων και απαντήσεων και μέσα από το πρίσμα των αντίθετων απόψεων ( θετικών και αρνητικών ) καταλήγει σε συμπεράσματα. Οι ερωτήσεις αποτελούν ερεθίσματα για την ψυχή, η οποία είναι αθάνατη, αφού με την ανάκληση της μνήμης θυμάται τις αιώνιες αλήθειες που είχε δει στη διάρκεια της προϋπάρξεως της στον υπερουράνιο χώρο και με το βατήρα του έρωτα ωθείται στη θέασή τους. Στην πολιτική φιλοσοφία ο Πλάτων θεωρεί ότι πολιτική εξουσία πρέπει να ασκείται από σώφρονες, οι οποίοι φτάνουν στην πολιτική αρετή μέσω της παιδείας. Όταν το 367 π. χ. πέθανε ο τύραννος των Συρακουσών τον Διονύσιος Α’, ο νεαρός γιος και διάδοχος του προσκάλεσε τον Πλάτωνα στη Σικελία ως δάσκαλο και σύμβουλο του. Έτσι ταξίδεψε για δεύτερη φορά στο νησί, με την ελπίδα να πραγματοποιήσει τις πολιτικές του ιδέες, γιατί πίστευε ότι θα λείψουν τα δείνα από τις κοινωνίες, αν οι φιλόσοφοι γίνουν πολιτικοί ηγέτες η οι πολιτικοί ηγέτες φιλόσοφοι. Η προσπάθεια του όμως βρήκε εμπόδιο στην προσωπικότητα του νέου τύραννου. Μετά από λίγα χρόνια, το 361 π. χ. πήγε στη Σικελία για τρίτη φορά.
Ο Διονύσιος Β’ όμως, φοβούμενος ενδεχόμενη συνωμοσία εναντίον του δεν τήρησε την υπόσχεση του για συνεργασία με τον Πλάτωνα και τον οδήγησε στη φυλακή. Με τη μεσολάβηση του φιλόσοφου φίλου του Αρχύττα Ταραντίνου, ο Πλάτων απελευθερώθηκε και γύρισε στην Αθήνα, όπου πέρασε ειρηνικά τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του. Έμεινε άγαμος και ως τα βαθιά του γεράματα δίδασκε, συζητούσε και έγραφε. Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση από την αρχαιότητα έως σήμερα. Πέθανε το 347 π. χ. σε ηλικία ογδόντα χρονών, αφήνοντας ένα έργο γεμάτο θεια πνοή.


ΠΗΓΗ