Η στενόχωρη νέα επιστημονική ανακάλυψη για τον εγκέφαλο

Ξεχάστε το όνειρο ότι η εκπαίδευση, οι επιστημονικές αποδείξεις η ακόμα η λογική σκέψη μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους ώστε να αποφασίζουν καλύτερα.

Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Yale, Dan Kahan ολοκλήρωσε τη συγγραφή επιστημονικής μελέτης ("Motivated Numeracy and Enlightened Self-Government") στην οποία διερεύνησε την επίδραση της ενασχόλησης με τα πολιτικά στην ικανότητα συλλογισμού. Ούτε λίγο ούτε πολύ, στη συγκεκριμένη εργασία διαφαίνεται ότι η ενασχόληση με την πολιτική μπορεί να βάλει τρικλοποδιά στην μαθηματική λογική που έχει κάποιος.
Ο Kahan έκανε κάποια εφευρετικά πειράματα που αφορούσαν στην επίδραση του πολιτικού πάθους στην ικανότητα των ανθρώπων να σκεφτούν καθαρά. Τα αποτελέσματα της μελέτης συνηγορούν στο ότι ο κομματισμός μπορεί να εξασθενίσει τις πολύ βασικές ικανότητες συλλογισμού. Άνθρωποι που κατά τα άλλα είναι πολύ καλοί στα μαθηματικά μπορεί να αποτύχουν εντελώς σε ένα πρόβλημα το οποίο σε διαφορετικές συνθήκες θα έλυναν, απλά επειδή το να δώσουν τη σωστή απάντηση έρχεται σε αντίθεση με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.

Με άλλα λόγια, ας αποχαιρετήσουμε το όνειρο ότι η εκπαίδευση, η ενημέρωση, τα επιστημονικά στοιχεία και η λογική μπορούν να παρέχουν τα εργαλεία και τις πληροφορίες που χρειάζονται οι άνθρωποι ώστε να παίρνουν καλές αποφάσεις. Προκύπτει ότι όσον αφορά το κοινό, η έλλειψη πληροφόρησης δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα. Το εμπόδιο είναι το πώς λειτουργεί ο νους μας, όσο έξυπνοι κι αν νομίζουμε ότι είμαστε. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε ορθολογικοί, αλλά η λογική μας απλά επιστρατεύεται για να δικαιολογήσουμε αυτό που ήδη μας έχουν προστάξει τα συναισθήματά μας.
Τα αποτελέσματα αυτά συμπλέουν με παλαιότερες έρευνες του καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Dartmouth, Brendan Nyhan, σχετικά με την επίδραση των νευρώνων μας στη δημοκρατία. Ο Nyhan και οι συνεργάτες του είχαν κάνει πειράματα προσπαθώντας να απαντήσουν σε μια τρομακτική ερώτηση αναφορικά με τους Αμερικάνους ψηφοφόρους: Μετράνε τα γεγονότα στην απόφαση ψήφου;
Η απάντηση βασικά είναι όχι. Όταν οι άνθρωποι παραπληροφορούνται, το να τους αναφερθούν γεγονότα ώστε να διορθωθεί η λάθος πληροφόρηση είναι κάτι που τους κάνει να προσκολλούνται ακόμα περισσότερο στις πεποιθήσεις τους. Κάποια από τα ευρήματα του Nyhan είναι τα παρακάτω:

• Άνθρωποι που πίστευαν ότι βρέθηκαν όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ πίστεψαν σ’ αυτό ακόμα πιο δυνατά όταν είδαν στις ειδήσεις την ανασκευή της συγκεκριμένης πληροφορίας.
• Οι άνθρωποι που νόμιζαν ότι ο George W. Bush απαγόρευσε κάθε έρευνα σχετικά με τα βλαστοκύτταρα, συνέχιζαν να το πιστεύουν σ’ αυτό ακόμα και όταν τους έδειξαν ένα άρθρο που έλεγε πως μόνο κάποιο μέρος της έρευνας με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση ήταν αυτό που διακόπηκε.
• Άνθρωποι που δήλωναν πως η οικονομία ήταν το σημαντικότερο ζήτημα γι’ αυτούς και που αποδοκίμαζαν τα οικονομικά στοιχεία του Ομπάμα, είδαν ένα γράφημα εργασιακής απασχόλησης του προηγούμενου έτους που απεικόνιζε μέσω μιας γραμμής με θετική κλίση την αύξηση εργασιών κατά ένα εκατομμύριο. Όταν ρωτήθηκαν εάν ο αριθμός των ανθρώπων με εργασία αυξήθηκε, μειώθηκε ή παρέμεινε ο ίδιος, πολλοί από αυτούς κοίταξαν το γράφημα και απάντησαν ότι μειώθηκε.
• Αν όμως, πριν τους παρουσιάσουν το γράφημα, τους βάζανε να γράψουν μερικές προτάσεις σχετικά με ένα θετικό γι’ αυτούς γεγονός, ένας σημαντικός αριθμός άλλαζαν τη γνώμη τους σχετικά με την οικονομία. Το ότι είχαν ξοδέψει λίγα λεπτά επιβεβαιώνοντας την καλή τους οικονομική κατάσταση ήταν μια παράμετρος που τους έκανε να θεωρήσουν ότι ο αριθμός των εργασιών αυξήθηκε.

Επιστρέφοντας τώρα στα πειράματα του Kahan, σε κάποιους ανθρώπους ζητήθηκε να ερμηνεύσουν έναν πίνακα με νούμερα σχετικά με το εάν μια κρέμα μείωνε τις ρυτίδες και σε κάποιους ζητήθηκε να ερμηνεύσουν έναν άλλο πίνακα που περιλάμβανε τα ίδια ακριβώς νούμερα αλλά το ερώτημα αφορούσε στο εάν ένας νόμος που θα τιμωρούσε τους πολίτες που έφεραν κρυφά όπλα θα μείωνε την εγκληματικότητα. Ο Kahan διαπίστωσε πως όταν τα νούμερα στον πίνακα έρχονταν σε σύγκρουση με θέσεις των ατόμων σχετικά με τον έλεγχο των όπλων, δεν μπορούσαν να κάνουν σωστά τις αριθμητικές πράξεις, αν και δεν είχαν καμιά δυσκολία όταν το ερώτημα αφορούσε την κρέμα για τις ρυτίδες. Το πιο αποθαρρυντικό εύρημα ήταν πως οι άνθρωποι με τις σημαντικότερες μαθηματικές ικανότητες ήταν πιο ευεπίφοροι στο να επηρεαστούν από τις πεποιθήσεις τους στη λύση του συγκεκριμένου μαθηματικού προβλήματος.
Τα νέα λοιπόν είναι ιδιαίτερα δυσάρεστα, όχι μόνο για θέματα όπως η στάση των Αμερικάνων επάνω στην κατοχή όπλων, αλλά και σε ζητήματα με παγκόσμιο αντίκτυπο, όπως για παράδειγμα το πρόβλημα του κλίματος. Πιθανότατα, οι άνθρωποι που δεν πιστεύουν ότι ο πλανήτης μας βαίνει προς υπερθέρμανση, δεν πρόκειται να πειστούν ακόμα κι όταν δουν ακόμα μια φωτογραφία με ένα παγόβουνο στο μέγεθος του Manhattan να λιώνει στη Γροιλανδία. Οι έρευνες που αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι εγκέφαλοί μας εισηγούνται ότι οι πολιτικές αποφάσεις που έχουμε ήδη πάρει μας έκαναν αδιαπέραστους σε οποιαδήποτε αντίθετη πληροφορία. Όταν λοιπόν υπάρχει μια διαφωνία μεταξύ πολιτικών πεποιθήσεων και καθαρών αποδείξεων, οι πεποιθήσεις φαίνεται ότι έχουν τον πρώτο λόγο. Η δύναμη του συναισθήματος επάνω στη λογική δεν είναι απλά μια πρόσκαιρη δυσλειτουργία του ανθρώπινου λειτουργικού συστήματος, αλλά βασικό χαρακτηριστικό του.

---

Μετάφραση - Απόδοση - Σχολιασμός: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr