Στο βιβλίο του Μάικλ Ιγκνάτιεφ «Fire and Ashes», ο Καναδός πρώην πολιτικός περιγράφει το επάγγελμα ως εξής:
«Η δουλειά του πολιτικού είναι να εντοπίζει αυτά που είναι κοινά ανάμεσά μας και μετά να εντάσσει αυτή την κοινή μας ζωή στον χαρακτήρα των θεσμών της».
Ο Ιγκνάτιεφ, ένας έξυπνος άνθρωπος, καθηγητής του Χάρβαρντ και, από όσο πρόλαβα να διαπιστώσω πέρυσι, συμπαθέστατος κύριος, ήταν ένας πολύ κακός πολιτικός. Κατάφερε να βρεθεί αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων το 2008 και στις εθνικές εκλογές του 2011 να χάσει όχι μόνο την πρωθυπουργία, αλλά και την έδρα του στο Κοινοβούλιο. Δεν υλοποίησε καμία ουσιαστική πολιτική, στήριξε την κυβέρνηση στη λάθος στιγμή, δεν την έριξε όταν έπρεπε και δεν απάντησε αποτελεσματικά στις επιθέσεις των αντιπάλων του.
Κι αυτή είναι μια καλή αφορμή να μιλήσουμε για τους δικούς μας πολιτικούς αρχηγούς. Δεν ξέρω αν είναι καλοί άνθρωποι, και πιθανότατα κανείς τους δεν είναι χαζός. Αλλά είμαι πλέον πεπεισμένος ότι σχεδόν όλοι είναι κακοί πολιτικοί.
Πώς μετράς όμως αν είναι κάποιος «καλός»; Η περιγραφή του Ιγκνάτιεφ είναι ένα μέτρο, η ρήση του Μαξ Βέμπερ περί «ηγετών και ηρώων, με τη νηφάλια έννοια του όρου» είναι ένα άλλο, αλλά υποθέτω πως το κριτήριο πρέπει να βρίσκεται κυρίως στο κέντρο ενός διαγράμματος Venn που αναπαριστά τρεις κύκλους: το συμφέρον του ίδιου του πολιτικού, το συμφέρον του κόμματός του και το συμφέρον της χώρας.
Αναπόφευκτα κάθε τέτοια κρίση έχει έναν βαθμό υποκειμενικότητας. Μα αν βάλουμε κάτω τα πεπραγμένα τριών πιο προβεβλημένων Ελλήνων αρχηγών, ας πούμε, βλέπουμε μόνο καριέρες γεμάτες με λάθη, γκάφες και τερατώδη εγώ.
Ο Αντώνης Σαμαράς είναι ένας κακός πολιτικός ακόμα κι αν προσπεράσουμε το Μακεδονικό, τους διορισμούς συντοπιτών, τις επιλογές ακροδεξιών συμβούλων, την εμμονή σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, την ελλιπέστατη παρουσία στο Κοινοβούλιο, και απλά πάμε στη θητεία του ως αρχηγού της Ν.Δ. Το 2011, ας πούμε, καθώς η χώρα βούλιαζε στο χάος, ο Σαμαράς είχε την ευκαιρία να συμφωνήσει σε μια συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ. με 250 βουλευτές, που θα υλοποιούσε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αρνήθηκε και συνέχισε να αντιπολιτεύεται με αντιμνημονιακό σθένος. Το 2012 ελάττωσε την εκλογική δύναμη της Ν.Δ. στο μισό. Το 2014 τι έχουμε; Συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ. που προσπαθεί να υλοποιήσει τις ίδιες μεταρρυθμίσεις, αλλά ευνουχισμένη και ασθμαίνουσα, με μόνο 152 βουλευτές, έτοιμη με το παραμικρό να πέσει. Αλλά έχει τον Αντώνη Σαμαρά για πρωθυπουργό. Ενας πολιτικός που βάζει το προσωπικό του συμφέρον τόσο εμφατικά μπροστά από της χώρας και των πολιτών, ακόμα κι αν κατορθώνει (τσάτρα πάτρα) τελικά να το εξυπηρετήσει (το προσωπικό του συμφέρον), είναι ένας κακός πολιτικός.
«Η δουλειά του πολιτικού είναι να εντοπίζει αυτά που είναι κοινά ανάμεσά μας και μετά να εντάσσει αυτή την κοινή μας ζωή στον χαρακτήρα των θεσμών της».
Ο Ιγκνάτιεφ, ένας έξυπνος άνθρωπος, καθηγητής του Χάρβαρντ και, από όσο πρόλαβα να διαπιστώσω πέρυσι, συμπαθέστατος κύριος, ήταν ένας πολύ κακός πολιτικός. Κατάφερε να βρεθεί αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων το 2008 και στις εθνικές εκλογές του 2011 να χάσει όχι μόνο την πρωθυπουργία, αλλά και την έδρα του στο Κοινοβούλιο. Δεν υλοποίησε καμία ουσιαστική πολιτική, στήριξε την κυβέρνηση στη λάθος στιγμή, δεν την έριξε όταν έπρεπε και δεν απάντησε αποτελεσματικά στις επιθέσεις των αντιπάλων του.
Κι αυτή είναι μια καλή αφορμή να μιλήσουμε για τους δικούς μας πολιτικούς αρχηγούς. Δεν ξέρω αν είναι καλοί άνθρωποι, και πιθανότατα κανείς τους δεν είναι χαζός. Αλλά είμαι πλέον πεπεισμένος ότι σχεδόν όλοι είναι κακοί πολιτικοί.
Πώς μετράς όμως αν είναι κάποιος «καλός»; Η περιγραφή του Ιγκνάτιεφ είναι ένα μέτρο, η ρήση του Μαξ Βέμπερ περί «ηγετών και ηρώων, με τη νηφάλια έννοια του όρου» είναι ένα άλλο, αλλά υποθέτω πως το κριτήριο πρέπει να βρίσκεται κυρίως στο κέντρο ενός διαγράμματος Venn που αναπαριστά τρεις κύκλους: το συμφέρον του ίδιου του πολιτικού, το συμφέρον του κόμματός του και το συμφέρον της χώρας.
Αναπόφευκτα κάθε τέτοια κρίση έχει έναν βαθμό υποκειμενικότητας. Μα αν βάλουμε κάτω τα πεπραγμένα τριών πιο προβεβλημένων Ελλήνων αρχηγών, ας πούμε, βλέπουμε μόνο καριέρες γεμάτες με λάθη, γκάφες και τερατώδη εγώ.
Ο Αντώνης Σαμαράς είναι ένας κακός πολιτικός ακόμα κι αν προσπεράσουμε το Μακεδονικό, τους διορισμούς συντοπιτών, τις επιλογές ακροδεξιών συμβούλων, την εμμονή σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, την ελλιπέστατη παρουσία στο Κοινοβούλιο, και απλά πάμε στη θητεία του ως αρχηγού της Ν.Δ. Το 2011, ας πούμε, καθώς η χώρα βούλιαζε στο χάος, ο Σαμαράς είχε την ευκαιρία να συμφωνήσει σε μια συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ. με 250 βουλευτές, που θα υλοποιούσε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αρνήθηκε και συνέχισε να αντιπολιτεύεται με αντιμνημονιακό σθένος. Το 2012 ελάττωσε την εκλογική δύναμη της Ν.Δ. στο μισό. Το 2014 τι έχουμε; Συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ. που προσπαθεί να υλοποιήσει τις ίδιες μεταρρυθμίσεις, αλλά ευνουχισμένη και ασθμαίνουσα, με μόνο 152 βουλευτές, έτοιμη με το παραμικρό να πέσει. Αλλά έχει τον Αντώνη Σαμαρά για πρωθυπουργό. Ενας πολιτικός που βάζει το προσωπικό του συμφέρον τόσο εμφατικά μπροστά από της χώρας και των πολιτών, ακόμα κι αν κατορθώνει (τσάτρα πάτρα) τελικά να το εξυπηρετήσει (το προσωπικό του συμφέρον), είναι ένας κακός πολιτικός.